جهان سومی‌ها و سیاستمداران پرکار

در ادبیات سیاسی، واژه های دووجهی بسیارند. دووجهی ها، واژه هایی هستند که به ظاهر یک معنا دارند و در باطن تعبیری کاملا متفاوت را نزد مخاطب القاء می کنند.
دووجهی ها معمولا القابی هستند که برای سیاستمداران به کار گرفته می شوند، برای مثال وقتی به فلان سیاستمدار گفته می شود او یک «گرگ» است، ممکن است نزد عوام چنین برداشت شود که استفاده از این عنوان برای معرفی سیاستمدار یادشده با هدف توهین بوده است ولی در باطن چنین نیست بلکه این واژه معمولا برای هوشیارترین سیاستمداران به کار می رود که هم از قدرت چانه زنی بالا در مذاکرات برخوردارند و هم قادرند در حساس ترین لحظات، جهت اوضاع را به نفع خود یا مصالح کشورشان تغییر دهند.
همین گونه است واژه هایی مثل روباه، شیر، کبوتر، باز، خفاش، اسب و بسیاری دیگر که همگی کاربردی دووجهی در ادبیات سیاسی دارند. واژه های دووجهی گاهی خصلت عکس مفهوم بالا را دارد به این معنا که وقتی گفته می شود فلان سیاستمدار مرد پرکاری است چون از طلوع صبح تا پاسی از شب پشت میز کارش یا در محیط های کاری مشغول انجام وظیفه است، این تعبیر نزد هر ناظر هوشیاری متبادر می شود که خب، فلانی (یعنی همان آقا یا خانم سیاستمدار) کی و کجا استراحت می کند، چه هنگام تفریح می کند و مهمتر از همه فرصت اندیشیدن او در همه ساعت های شب و روز چه هنگام است؟
این تعبیر دووجهی معمولا مصداق خصلت رفتاری و اعلامی بسیاری از سیاستمداران کشورهای کمتر توسعه یافته است که دوست دارند نزد مردمشان همواره چهره های پرکار، مسوولیت شناس و بیگانه با هرگونه استراحت و تفریح جلوه کنند.
از این رو برخلاف سیاستمداران کشورهای توسعه یافته که معمولا بی هیچ پنهان کاری، تفریحات و مرخصی های خود را نیز به مردمشان خبر می دهند، چنین امری در کشورهای کمتر توسعه یافته یا بازتاب ندارد و یا جزو اخبار محرمانه باید بایگانی شود.
البته سیاستمداران کشورهای کمتر توسعه یافته از یک نظر حق دارند که زمان های استراحت خود را نزد افکار عمومی مردمشان پنهان کنند، چون به غلط چنین باوری رایج شده که هر مسوولی که متعهد به انجام وظیفه برای مردمش شده، باید بلاوقفه چنین کند و اگر برای مثال عکسی از او در یک پیست اسکی یا استخر یا میدان اسب دوانی یا... منتشر شود، حکم افشاگری علیه او خواهد یافت.
دلیل دیگر در استمرار این تصور غلط، فضای رقابت های گاه ناسالمی است که میان جناح های رقیب در تعمیم فرهنگ سیاسی ایجاد شده است. به عبارت دیگر کافی است یک جناح از جناح دیگر مدرکی به دست آورد که فلان سیاستمدار را در حال تفریح نشان دهد، آنگاه معرکه ناسالم آغاز می شود. به این ترتیب عوامل مختلف دست به دست هم می دهند تا پنهانکاری ها ادامه یابد و افاده فروشی ها برای خوش خدمتی به خلق الله، بر مدار سابق بچرخد.
وجه دیگر این رفتار اما جرقه این سوال است؛ چگونه سیاستمداری که از کله سحر تا طاق شب مشغول انجام وظیفه است، قادر است تاملی کرده و با مرور آنچه رخ داده، برای آینده تصمیم بگیرد؟ اصولا فرصت اندیشیدن چه هنگام فراهم می شود؟ آیا جز این است که این مهم وقتی ممکن خواهد شد که فرد ،فارغ از همه دغدغه ها و در وضعی مساعد به لحاظ روحی و جسمی قادر به انجام چنین وظیفه ای شود؟
بسیاری از سیاستمداران کشورهای توسعه یافته می گویند در فضای آرام باید تصمیم های سخت گرفت. چون در این هنگام است که سیاستمدار می تواند با مرور گذشته و مطالعه آینده راه درست را از نادرست، انتخاب بهتر از بدتر و خوب را از خوب تر تشخیص دهد. بسیاری از سیاستمداران کشورهای کمتر توسعه یافته در بهترین وضعیت، آخرین کتابی که خوانده اند درست پیش از قبول مسوولیتشان در پست های حساس سیاسی است.
رابطه آنان با مطالعه و بالتبع تقویت قوه ابتکار و اندیشه از هنگام قبول مسوولیت تا پایان سال های تصدی گری قطع می شود، چرا؟ تنها به این بهانه که مشغله زیاد فرصت هرگونه مطالعه، تفریح و سرانجام بازاندیشی را از آنان گرفته است. دلیل این وضع؟ وجود رودربایستی میان آنچه باید باشد و آنچه هست. نتیجه؟ فقدان هرگونه ابتکار تازه و متفاوت از آنچه پیشترها در رفتار و نظرات سیاستمدار بروز داشت.واژه های دووجهی در ادبیات کشور های کمتر توسعه یافته ،تعبیر واقعی اندک دارد.

جلال خوش چهره

منبع : روزنامه کارگزاران