کاهش حاشیه­ی سود صنایع پایه­ی پتروشیمی (نظرات نایب رییس شرکت بازل)

رقابت زیاد بین تولیدکنندگان محصولات شیمیایی(به خصوص پلیمرهای پایه) و سرمایه­گذاری­های گسترده در این عرصه، باعث افزایش تولید و کاهش حاشیه سود در اکثر این صنایع گردیده است. متن زیر از مقاله آقای "جورج ون اُس" نایب رئیس شرکت بازل استخراج شده است و در ادامه تحلیلی بر آن اضافه گردیده است:
● کاهش ارزش سهام صنایع شیمیایی
صنایع شیمیایی با فروشی در حدود ۱۸۸۵ میلیارد دلار، بعد از صنایع غذایی و اتومبیل، سومین صنعت بزرگ دنیا محسوب می­شود. در این میان، صنعت پلیمر سهم زیادی از صنایع شیمیایی را به خود اختصاص داده است.
اما علی­رغم این مقیاس­ بسیار بزرگ صنایع شیمیایی،‌ ارزش سهام این صنایع طی سال­های ۱۹۹۵ تا اواسط سال ۲۰۰۰ ، بر اساس شاخص جهانی FTSE، شاهد بیش از ۴۰ درصد کاهش بود. البته اخیراً، بعد از ظهور تجارت الکترونیکی(dotcom meltdown) ، وضعیت آن تا حدودی (حدود ۱۰ درصد) بهبود یافت.
● عواقب تشدید رقابت در بازارهای پلی­الفین دنیا
یکی از نقاط قوت صنایع پلیمری به طور عام و صنایع پلی­الفین بطور خاص، رشد زیاد و مستمری بوده است که در GDP کشورها ایجاد می­کرده­اند. اما به­علت افزایش حجم سرمایه­گذاری و دسترسی آسان شرکت­ها به خوراک مونومر و تکنولوژی­های پلیمریزاسیون، رقابت در این بازار تشدید شده و لذا، وجود این نقطه قوت منتفی شده است. سهولت ورود به حیطه تجارت پلی­الفین­ها، به طور قابل ملاحظه­ای تعداد بازیگران را در این حوزه افزایش داده است؛ این مسئله به­ویژه بعد از ورود تکنولوژی­های جدید بر پایه کاتالیست­های HY/HS در اوایل دهه ۸۰ شدت گرفت و تا اکنون ادامه یافته است. در این شرایط، هیچ یک از بازیگران اصلی نتوانسته­اند سرمایه­گذاری­های جدید را در یک مسیر منظم و برنامه­ریزی شده هدایت کنند، لذا بدلیل سرمایه­گذاری­های مازاد و به­تبع آن رفتارهای دوره­ای(Cyclic behavior) در بازار (افزایش و کاهش متوالی تقاضا) و نیز رقابتهای بی­پروا، باعث کاهش قیمتها و پایین آمدن حاشیه سود شده­ایم.
● استراتژیهایی برای بهبود سودآوری صنایع پلیمر
برای بهبود سودآوری کسب و کار پلیمرها، استراتژی­های گوناگونی در این صنعت آزموده شده است که با موفقیت­های موقتی همراه بوده است. برخی از این استراتژی ها در ذیل توضیح داده می شوند:
۱) تمرکز بر روی محصولات با ارزش افزوده بسیار بالاتر
امروزه رقابت حریصانه­ای شکل گرفته و تکنولوژی­ها به سرعت بین شرکت­ها تکثیر می­یابند. به همین علت محصولات با ارزش افزوده بالا، جاییکه تعداد رقبا کم و میزان سودآوری بالا است، اهمیت ویژه­ای پیدا کرده­اند؛ لذا سرمایه­گذاری زیاد در واحدهای تحقیق و توسعه به منظور حفظ مزیت­های رقابتی ضروری است.
۲) ارتباط نزدیک با مشتری با هدف حفظ مشتری در بازار
این استراتژی، که بر اساس افزایش گریدهای متفاوت با هدف جلب رضایت مشتری استوار است، یک ریسک ذاتی را در قیمت تمام شده به­همراه خواهد داشت بنابراین این استراتژی با استراتژی "کاهش قیمت تمام شده" که در قسمت بعد توضیح داده می­شود در تناقض است.
۳) کاهش قیمت تمام شده
در این استراتژی، هدف، بدست­آوردن آخرین تکنولوژی­ها،‌ مقیاس­های اقتصادی و خوراک ارزان­تر می­باشد. فعالیت­هایی که برای کاهش قیمت، انجام می­شوند، به قسمتهای دیگر زنجیره تأمین غیر از مرحله تولید نیز مربوط خواهند بود. فشارهای زیادی نیز اعمال خواهد شد تا فرآیند شکل­دهی این مواد به­گونه­ای تغییر یابد تا مصرف گریدهای متفاوت از بین برود و تعداد گریدها کاهش یابد.
۴) یکپارچه شدن با صنایع پائین­دستی
بدین­صورت که با صنایع پایین­دستی که در تولید محصولاتی مانند فیلم،‌ الیاف و‌ لوله پی­وی­سی فعالیت می­کنند، یک ائتلاف ایجاد شود. بطور کل، این استراتژی چندان موفق نبوده­است. زیرا سودآوری کمی در محصولاتی مثل الیاف و فیلم پلی­پروپیلن ایجاد شده است.
۵) یکپارچه شدن واحدهای بالادستی با تأمین­کنندگان خوراک
این استراتژی به خصوص در تولیداتی مثل پلی­اتیلن (با خوراک حاصل از Steam Cracker ( و پی­وی­سی عملکرد خوبی داشته است. امروزه در اروپا و آمریکا دورنمای حاکی از قیمت بالای نفت خام و در نتیجه قیمت بالای خوراک (مونومر)، صنایع پلیمری را مجبور کرده تا استراتژی را به صورتی تغییر دهند که سرمایه­گذاری­های گسترده آینده در نزدیکی خوراک­های ارزان حاصل از شکننده بخار در مناطقی مانند خاورمیانه، ونزوئلا و کانادا واقع شود. این استراتژی باعث جابجایی تدریجی نقاط تمرکز تولید پلیمرهای پرمصرف از بازارهای اصلی امروزی (اروپا و آمریکا) به سمت نواحی با خوراک ارزان و بازارهای نوظهور (مانند چین)‌ می­شود.
درحال حاضر تعداد زیادی مجتمع پتروشیمی جدید در مقیاس جهانی طراحی شده­اند که دارای شکننده­های بخار در مقیاس بزرگ هستند و در سال­های آینده در نواحی مانند چین و خاورمیانه بر پا خواهند شد. (پایان نقل قول از مقاله­ی جورج­ون­اس،با عنوان "آیا صنعت پلاستیک اروپا غروب کرده است؟" مجله فدراسیون پلیمر اروپا، سال ۲۰۰۰ میلادی، صفحات ۱۹الی ۲۲)
● تحلیل:
رقابت حریصانه بین تولیدکنندگان به همراه سرمایه­گذاری­های زیادی که در صنایع پلیمری صورت گرفته است و همچنین اثرات ناشی از تولید زیاد این محصولات سبب گردیده است تا حاشیه سود در این صنعت کاهش یابد.کشور ما در سال­های اخیر سرمایه­گذاری زیادی در صنایع پتروشیمی انجام داده است و این روند در سال­های آینده ادامه خواهد داشت. با بررسی روند رو به رشد صنعت پتروشیمی در کشور، نوعی شتاب­زدگی در این صنعت مشاهده می­شود که این شتاب­زدگی در سرمایه­گذاری­ها سبب گردیده است تا این نگرانی حاصل شود که آیا با توجه به حجم بسیار زیاد سرمایه­گذاری در این صنعت،‌ میزان سودآوری با حجم سرمایه­گذاری متناسب خواهد بود؟ استراتژی ما در مقابله با این تهدید چه خواهد بود؟
یکی از استراتژی­هایی که آقای جورج ون اُس به آن اشاره کرده است، تمرکز بر روی محصولات با ارزش افزوده بسیار بالاتر می­باشد. رقابت بسیار شدیدی در کسب تکنولوژی به عنوان یک مزیت رقابتی وجود دارد و در نتیجه تکثیر تکنولوژی از سرعت بالایی برخوردار است. هم­اکنون تکنولوژی به عنوان یکی از ابزارهای اصلی رقابت مطرح است که این امر سبب گردیده تا بنگاه­ها تمامی تلاش خود را برای کسب تکنولوژی برای جلوگیری از شکست به کار ببندند. به طور کلی تکنولوژی­های تولید محصولات با ارزش افزوده پایین، از پیچید­گی کمتری برخوردارند و لذا آسان­تر از محصولات دیگر گسترش می­یابند و در نتیجه این عامل اصلی رقابت، در اختیار شرکت­های بیشتری قرار می­گیرد. در حالیکه محصولات دارای ارزش افزوده بسیار بالا، متکی بر تکنولوژی­های پیشرفته هستند که به آسانی گسترش نمی­یابند و حاشیه سود بیشتری خواهند داشت و شرکت­ها با تکیه بر این تکنولوژی­ها رقابت­مندی خود را حفظ می­کنند.
استراتژی­هایی که در این مقاله مطرح گردیده است همه بیانگر این نکته می­باشد که نگرانی­هایی در خصوص سودآوری این صنعت وجود دارد و اگر ما در صنعت پتروشیمی به دنبال سودآوری هستیم می­بایست استراتژی مشخصی را اتخاذ نماییم تا به این هدف برسیم.

منبع : شبکه تحلیلگران تکنولوژی ایران