آرتروز (استئوآرتریت)

آرتروز یك بیماری مفصلی است كه در آن غضروف مفصلی آسیب دیده و تخریب می شود و استخوان نزدیك مفصل تغییراتی پیدا كرده و برجستگی های كوچك استخوانی بنام استئوفیت در اطراف مفصل بوجود می آید. به همین دلیل بعضی از مردم به این بیماری ساییدگی مفصل هم می گویند. نام دیگر آرتروز استئوآرتریت است. آرتروز شایعترین بیماری مفصلی است. این بیماری هم مردان و هم زنان را مبتلا می سازد. آرتریت در دهه دوم و سوم زندگی شروع می شود و در سن ۷۰ سالگی همه افراد كما بیش دچار این بیماری می باشند. در سن ۴۰ سالگی تقریبا همه افراد جامعه تغییرات آرتروز را در مفاصل خود دارند ولی بیشتر آنها علامت خاصی احساس نمی كنند و تعداد نسبتا كمی دچار علائم آرتروز هستند. تقریبا همه جانوران از جمله ماهیها، دوزیستان، خزندگان (دایناسورها) و پستانداران آرتروز می گیرند.
● آرتروز چند نوع است؟
▪ درحقیقت آرتروز دو نوع است.
آرتروز اولیه كه با افزایش سن در همه افراد بوجود می آید و همه مفاصل را مبتلا می سازد البته بیشتر مفاصل زانوها، مفصل ران به لگن، مفاصل انگشتان دست و پا و بالاخره ستون فقرات را گرفتار می كند.آرتروز ثانویه كه در مفصلی بوجود می آید كه قبلا به وسیله بیماری دیگری آسیب دیده و ساختار آن تغییر كرده است مثلا مفصلی كه دچار شكستگی شده، پس از بهبودی دچار آرتروز می شود. یا مفصلی كه بعلت بیماری نقرص آسیب دیده است دچار آرتروز خواهد شد. بدیهی است این نوع آرتروز سراسر مفاصل بدن را گرفتار نمی كند، بلكه تنها مفاصل آسیب دیده دچار آن می شوند.
● علائم آرتروز چگونه است؟
بیماری آرتروز شروعی تدریجی و سیری پیشرونده دارد و سال به سال شدیدتر می شود. اولین علامت آرتروز،درد مفصل است. این درد با فعالیت بدنی بدتر شده و با استراحت بهتر می شود. هنگام بیدار شدن از خواب، بیمار احساس می كند مفاصل او سفت شده اند و پس از ۵ تا ۱۰ دقیقه این حالت از بین می رود. با پیشرفت بیماری آرتروز به مرور زمان دامنه حركات مفصل گرفتار كم و كمتر شده و ممكن است مفصل خشك و بی حركت (انگیلوز) شود، البته فیزیوتراپی می تواند این حالت انیگیلوز و محدودیت حركات را پیشگیری و درمان كند. گاهی مایع در مفصل مبتلا به آرتروز تجمع پیدا می كند.آرتروز ستون فقرات ممكن است به نخاع یا اعصاب نخاعی فشار وارد آورد و مشكلاتی را برای بیمار بوجود آورد.
● آرتروز را چگونه تشخیص می دهند؟
تشخیص آرتروز معمولا آسان است. البته گاهی این بیماری با بیماری روماتیسمی دیگر اشتباه می شود. گرفتن عكس از مفصل با اشعه x (رادیوگرافی) به تشخیص كمك می كند و میزان آسیب رسیده به آنرا نشان می دهد. آزمایش خون به تشخیص آرتروز كمكی نمی كند.
● آیا آرتروز درمان پذیر است؟
آرتروز یك بیماری پیشرونده و مزمن است و بهبودی قطعی ندارد ولی ناامید نشوید اگر بیمار چاق است توصیه می شود وزن خود را كم كند تا فشار روی زانوها و مفصل لگن كمتر شود. علاوه بر آن كارهای زیادی برای بیمار مبتلا به آرتروز می توان انجام داد و همكاری بیمار در همه موارد بسیار اهمیت دارد. این اقدامات عبارتند از:
▪ فیزیوتراپی: فیزیوتراپی سبب جلوگیری یا معالجه محدودیت حركتی و تقویت عضلات اطراف مفصل می شود. با تقویت عضلات، مفصل ثبات بیشتری پیدا كرده و مشكلات بیمار كمتر می شود.
▪ داروها: برای تسكین درد علاوه بر استراحت نسبی، می توان استامینوفن به مقدار یك تا ۲ قرص، ۳ تا ۴ مرتبه در روز (حداكثر ۸ قرص در روز) مصرف نمود. البته مصرف طولانی مدت استامینوفن عوارض خطرناك كلیوی دارد ولی روی معده اثر بدی ندارد. اگر درد بیمار با استامینوفن بهتر نشد از آسپرین یا داروهای مشابه آن مانند دیكلوفناك، ایبوپروفن، ایندومتاسین، ناپروكسن و غیره می توان استفاده كرد. البته این داروها بهتر است تحت نظر پزشك مصرف شوند. این داروها عوارض گوارشی دارند و چنانچه برای مدتهای طولانی و خودسرانه مصرف شوند می توانند عوارض كلیوی هم بوجود آورند. اخیرا داروهایی ساخته اند كه خصوصیات این داروها را دارند ولی عوارض گوارشی ندارند از جمله این داروهای جدید سلیكوكسیب را می توان نام برد.شایان ذكر است این داروها درد و تورم مفضلی آرتروز را موقتا درمان می كنند ولی سیر پیشرونده آرتروز را تغییر نمی دهند.
▪ عمل جراحی: برای درمان عوارض آرتروز گاهی مجبور به انجام عمل جراحی می شوند. در مواردی كه مفصل لگن یا زانو بسیار آسیب دیده باشد گاهی با انجام عمل جراحی یك مفصل مصنوعی به جای آن می گذارند.
● چند نكته:
آرتروز بیماری غضروف مفصل است و خوردن مواد غذایی محتوی كلسیم گرچه برای پوكی استخوان مفید است ولی در بهبود آرتروز تاثیری ندارد. چاقی سبب تشدید آرتروز زانوها و لگن می شود.راه رفتن زیاد و بالا و پایین رفتن از پله ها آرتروز زانو و لگن را بدتر می كند. گرم كردن مفصل مبتلا به آرتروز موقتا درد آنرا كم می كند آرتروز واكسن ندارد.

منبع : اطلاعات پزشکی رسانیک