گزارش استنادی مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی کردستان در یک دوره شش ساله(۱۳۸۵-۱۳۸۰)

گزارش استنادی مجلات ابزاری است که به کمک آن می توان حضور یک مجله را در ادبیات علمی و تاثیر آن را بر علم و همچنین نقش آن را در تولید علم نشان داد.به کمک آن می توان نشان داد که مقالات منتشر شده در آن چند بار و توسط چه کسانی مورد استناد قرار گرفته اند.بدیهی است مجله ای معتبر است و از اعتبار علمی برخوردار است که این نقش آن پر رنگ باشد.
برای نشان دادن این نقش مجلات در گزارش استنادی مجلات از شاخصهائی استفاده می شود که عبارتند از:
۱) شاخص آنی(Immediacy Index):که عبارت است از تعداداستنادها به مقالات منتشر شده به مجله در سال انتشار مجله.
۲) ضریب تاثیر(Impact Factor): ضریب تاثیر یک مجله بسامداستناد به مقالات آن را در ادبیات علمی منعکس می کند و حاصل تقسیم تعداد استنادهای جاری به مقاله های منتشر شده در یک مجله در دو سال کذشته به کل مقاله های منتشر شده آن مجله در همان دوره دو ساله است.
علی رغم کاستیهای موجود هنوز ضریب تاثیر بعنوان یک شاخص کیفی مجلات مورد استفاده قرار می گیرد.این شاخص بعنوان شاخص کتابسنجی(Bibliometry) اکنون به شاخصی بسیار مهم در تعیین کیفیت مجلات،مقالات محققان و حتی موسسات علمی و پژوهشی تبدیل شده است.اگر چه ضریب تاثیر تنها به قصد مقایسه مجلات و بررسی کیفیت آنها ایجاد شده است اما در برخی از کشورها و موسسات علمی برای مقایسه نویسندگان،اعضای هیئت علمی ،گروهها و مراکز پژوهشی و تحقیقاتی به منظور استخدام ،ارتقاء و حتی جذب اعتبارات پژوهشی مورد استفاده قرار می گیرد.در کتابخانه ها نیز با توجه به محدودیت بودجه و تنوع عناوین مجلات برای گزینش و انتخاب مناسبترین عناوین با ضریب تاثیر بالا از ضریب تاثیر استفاده می شود.
موسسه انتشارات علمی (ISI) هر ساله ضریب تاثیر مجلات علمی فراوانی را منتشر میکند،متاسفانه تا کنون هیچ یک از مجلات علمی ایرانی که حتی به زبان انگلیسی هم منتشر می شوند در فهرست مجلات مورد بررسی موسسه انتشارات علمی قرار نگرفته است.اما اخیرا پایگاه اطلاعات علمی ایران و کتابخانه منطقه ای علوم و تکنولوژی شیراز اقدام به انتشار گزارش استنادی مجلات علمی داخل کشور نموده اند.در زیر گزارش استنادی مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی کردستان از سال ۱۳۸۰ لغایت سال ۱۳۸۵ارائه می گردد:
▪ ۱۳۸۰:
ـ شاخص آنی:صفر
تعداد مقالات منتشر شده مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی کردستان در سال۱۳۸۰برابر با ۳۲ مقاله است.
استنادهای مقالات تمام نشریات منتشر شده در سال ۱۳۸۰ به مقالات منتشر شده مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی کردستان در سال ۱۳۸۰برابر با صفر است.
ـ ضریب تاثیر:۰۴۵/۰
استنادهای مقالات تمام نشریات منتشر شده در سال ۱۳۸۰ به مقالات منتشر شده مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی کردستان در سالهای۱۳۷۸ و ۱۳۷۹ به ترتیب ۱ و ۱ یعنی ۲ است.
تعداد مقالات منتشر شده مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی کردستان در سالهای ۱۳۷۸ و ۱۳۷۹ به ترتیب ۹ و ۳۵مقاله است.در نتیجه شاخص تاثیر نشریه مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی کردستان در سال ۱۳۸۰ برابر با ۰۴۵/۰ است.
۹+۳۵=۴۴ , ۲/۴۴=۰.۰۴۵
▪ ۱۳۸۱:
ـ شاخص آنی:صفر
تعداد مقالات منتشر شده مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی کردستان در سال ۱۳۸۱برابر با ۳۳ مقاله است.
استنادهای مقالات تمام نشریات منتشر شده در سال ۱۳۸۱ به مقالات منتشر شده مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی کردستان در سال۱۳۸۱برابر با صفر است.
ـ ضریب تاثیر:۰۴۴/۰
استنادهای مقالات تمام نشریات منتشر شده در سال ۱۳۸۱ به مقالات منتشر شده مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی کردستان در سالهای۱۳۷۹ و ۱۳۸۰به ترتیب ۱ و ۲ یعنی ۳ است.
تعداد مقالات منتشر شده مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی کردستان در سالهای ۱۳۷۹و۱۳۸۰ به ترتیب برابر با ۳۵ و ۳۲ است.در نتیجه شاخص تاثیر مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی کردستان در سال۱۳۸۱برابر با ۰۴۵/۰ است.
۳۵+۳۲=۶۷ , ۳/۶۷=۰.۰۴۴
▪ ۱۳۸۲:
ـ شاخص آنی:صفر
تعداد مقالات منتشر شده مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی کردستان در سال۱۳۸۲برابر با ۳۲ مقاله است.
استنادهای مقالات تمام نشریات منتشر شده در سال ۱۳۸۲ به مقالات منتشر شده مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی کردستان در سال ۱۳۸۲برابر با صفر است.
ـ ضریب تاثیر:۰۹۲/۰
استنادهای مقالات تمام نشریات منتشر شده در سال ۱۳۸۲ به مقالات منتشر شده مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی کردستان در سالهای۱۳۸۰ و ۱۳۸۱ به ترتیب ۴ و ۲ یعنی ۶ است.
تعداد مقالات منتشر شده مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی کردستان در سالهای ۱۳۸۰ و ۱۳۸۱ به ترتیب ۳۲ و ۳۳مقاله است.در نتیجه شاخص تاثیر نشریه مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی کردستان در سال ۱۳۸۲ برابر با ۰۹۲/۰ است.
۳۲+۳۳=۶۵ , ۶/۶۵=۰.۰۹۲
▪ ۱۳۸۳:
ـ شاخص آنی:صفر
تعداد مقالات منتشر شده مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی کردستان در سال۱۳۸۳برابر با ۳۴ مقاله است.
استنادهای مقالات تمام نشریات منتشر شده در سال ۱۳۸۳ به مقالات منتشر شده مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی کردستان در سال ۱۳۸۳برابر با صفر است.
ـ ضریب تاثیر:۰۱۵/۰
استنادهای مقالات تمام نشریات منتشر شده در سال ۱۳۸۳ به مقالات منتشر شده مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی کردستان در سالهای۱۳۸۱ و ۱۳۸۲ به ترتیب ۰ و ۱ یعنی ۱ است.
تعداد مقالات منتشر شده مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی کردستان در سالهای ۱۳۸۱ و ۱۳۸۲ به ترتیب ۳۳ و ۳۲مقاله است.در نتیجه شاخص تاثیر نشریه مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی کردستان در سال ۱۳۸۳ برابر با ۰۱۵/۰ است.
۳۳+۳۲=۶۵ , ۱/۶۵=۰.۰۱۵
▪ ۱۳۸۴:
ـ شاخص آنی:صفر
تعداد مقالات منتشر شده مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی کردستان در سال۱۳۸۴برابر با ۴۰ مقاله است.
استنادهای مقالات تمام نشریات منتشر شده در سال ۱۳۸۴ به مقالات منتشر شده مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی کردستان در سال ۱۳۸۴برابر با صفر است.
ـ ضریب تاثیر:صفر
استنادهای مقالات تمام نشریات منتشر شده در سال ۱۳۸۴ به مقالات منتشر شده مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی کردستان در سالهای۱۳۸۲ و ۱۳۸۳ به ترتیب ۰ و ۰ یعنی ۰ است.
تعداد مقالات منتشر شده مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی کردستان در سالهای ۱۳۸۲ و ۱۳۸۳ به ترتیب ۳۲ و ۳۴مقاله است.در نتیجه شاخص تاثیر نشریه مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی کردستان در سال۱۳۸۴ برابر با صفر است.
۳۲+۳۴=۶۶ , ۰/۶۶=۰
▪ ۱۳۸۵:
ـ شاخص آنی:صفر
تعداد مقالات منتشر شده مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی کردستان در سال۱۳۸۵برابر با ۴۰ مقاله است.
استنادهای مقالات تمام نشریات منتشر شده در سال ۱۳۸۵ به مقالات منتشر شده مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی کردستان در سال ۱۳۸۵ برابر با صفر است.
ـ ضریب تاثیر:۰۱۴/۰
استنادهای مقالات تمام نشریات منتشر شده در سال ۱۳۸۵ به مقالات منتشر شده مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی کردستان در سالهای۱۳۸۳ و ۱۳۸۴ به ترتیب ۱ و ۰ یعنی ۱ است.
تعداد مقالات منتشر شده مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی کردستان در سالهای ۱۳۸۳ و ۱۳۸۴ به ترتیب ۳۴ و ۴۰مقاله است.در نتیجه شاخص تاثیر نشریه مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی کردستان در سال ۱۳۸۵ برابر با ۰۱۴/۰ است.
۳۴+۴۰=۷۴, ۱/۷۴=۰.۰۱۴
● بحث و نتیجه گیری:
بررسی گزارش استنادی مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی کردستان در یک دوره شش ساله نشان می دهد که بالاترین ضریب تاثیر مجله مذکور در سال ۱۳۸۲ با رقم ۰۹۲/۰ می باشد و کمترین ضریب تاثیر با رقم صفر مربوط به سال ۱۳۸۴ است.در مجموع در این دوره شش ساله تعداد ۲۱۱ مقاله در مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی کردستان منتشر شده اند و در این دوره فقط به ۱۳ مقاله از آنها استناد شده است.نکته دیگر شاخص آنی مجله است که در این دوره همواره صفر می باشد،یعنی در هر یک از سالهای انتشار مجله حتی یک بار هم به مقالات مجله در سال انتشار مجله استناد صورت نگرفته است.نتایج کلی این بررسی در جدول شماره ۱ نشان داده شده است.
**ضریب تاثیر در یک دوره ۲ ساله محاسبه می شود اما می توان آن را برای دوره های چند ساله هم محاسبه کرد.رقم ۰۶۱/۰ در جدول ضریب تاثیر مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی کردستان در یک دوره شش ساله است.
بررسیها و مطالعات نشان داده است که در دسترس بودن(Availability) مقالات مجله شانس استناد به مقالات آن را افزایش داده و در نتیجه سبب ارتقای ضریب تاثیر آن خواهد شد.همچنین حجم مجله یا تعداد مقالات منتشر شده در یک سال برضریب تاثیر موثر است .تعداد مقالات کم (کمتر از ۳۵ مقاله در سال) بیشاز ۴۰% درتغییرات ضریب تاثیر از یک سال به سال دیگر تاثیر می گذارد.از عوامل دیگر تاثیر گذار بر ضریب تاثیر مجله موضوع و میانگین تعداد نویسندگان یک مقاله است.بنابراین با توجه به تمایل نویسندگان برای ارجاع به کارهای قبلی خود ،رابطه ای قوی بین تعداد میانگین نویسندگان در هر مقاله و ضریب تاثیر مجله وجود دارد.
● پیشنهادات:
به منظور ارتقای ضریب تاثیر مجله علمی دانشگاه و در نتیجه پررنگ کردن نقش آن در ادبیات علمی کشور نکات ذیل توصیه می گردد:
۱) پذیرش نوع مقالات و کیفیت آنها مورد توجه قرار گیرد.
۲) مقالات منعکس کننده نیازها ی متخصصان و پژوهشگران باشد.
۳) مقالات پذیرفته شده موضوعات جدید را مورد بررسی قرار داده باشند.
۴) تیم داوری مجله مورد ارزیابی قرار گیرد.
۵) نسبت به انتشار تعداد مقالات مجله در هر شماره تجدید نظر گردد.
۶) ارسال منظم مجله به کلیه سازمانها و موسسات علمی و پژوهشی و دانشگاههای کشور و پیگیری وصول آنها از طریق دفتر مجله.
۷) فراهم نمودن امکان نمایه شدن مقالات مجله در پایگاههای اطلاع رسانی کشور و منطقه.

مسعود رسول آبادی
منابع:
۱-امیری،سعید.آشنائی بیشتر با ضریب اثر بخشی مجلات.ماهنامه فناوری نانو،سال ششم،شماره۱۱۹،شهریور ۱۳۸۶.
۲-جانقربانی،محسن.عامل اثرکذار چیست.پژوهش در پزشکی.سال ۲۹.شماره ۲.تابستان ۱۳۸۴.
۳-Saha, Somnath.Impac Factor: a valid measure of journal quality? J Med Assoc ۹۱(۱) Jan. ۲۰۰۳.