نیلز بور

«نیلز هنریک دیوید بور» در هفتم اکتبر ۱۸۸۵ در شهر کپنهاگ چشم به جهان گشود. پدرش «کریستین بور» استاد فیزیولوژی دانشگاه کپنهاگ بود و مادرش «الن آدلر» نام داشت. «نیلز» در کنار برادر کوچکترش «هارالد» - که بعدها در ریاضیات به درجه استادی رسید _ دوران کودکی و نوجوانی خود را به لطف داشتن پدری دانشمند و مادری فرهیخته در فضایی علمی و در بستری مهیا برای ظهور نبوغشان گذراندند. پدرشان یکی از فیزیولوژیست های برجسته دوران خود و مادرشان از خانواده ای بود که به علم و دانش مجهز و مشهور بودند. در این میان تاثیر پدرشان در کشف نبوغ «نیلز» در فیزیک بسیار برجسته است.«نیلز» پس از ثبت نام در مدرسه «گاملهولم» و به پایان رساندن تحصیلات مقدماتی خود در سال ۱۹۰۳ به دانشگاه کپنهاگ رفت و از ابتدا تحت تعالیم پروفسور «کریستیانسن» که از فیزیکدانان برجسته و از خاندانی اصیل بود قرار گرفت و موفق شد در سال ۱۹۰۹ مدرک فوق لیسانس و در سال ۱۹۱۱ به اخذ درجه دکترا نائل آید.در خلال دوران دانشجویی «نیلز» مسابقه ای در دانشگاه کپنهاگ بر سر حل یک مسئله علمی برپا شد و دانشکده علوم وظیفه تهیه و توزیع جوایز را بر عهده گرفت. «نیلز» در این راستا به انجام تحقیقات نظری و آزمایشگاهی وسیعی در مورد «تنش سطحی» پرداخت و در نهایت جایزه مسابقه را که یک مدال طلا بود از آن خود کرد و نتایج تحقیقاتش در سال ۱۹۰۸ در مجله علمی جامعه سلطنتی به چاپ رسید. مطالعات بعدی «بور» به مرور زمان بیشتر حال و هوای «نظری» به خود گرفت تا آنجا که رساله دکترای او که به شرح خواص فلزات برای اثبات تئوری الکترونی می پردازد ماهیتی کاملاً نظری دارد و هنوز به عنوان اثری کلاسیک در باب نظریه الکترون به شمار می رود.
«بور» طی مطالعاتی که برای آماده سازی و تکمیل رساله دکترایش انجام داد برای اولین بار با مفهوم نظریه کوآنتومی تشعشع یا پرتوافشانی که توسط ماکس پلانک مطرح شده بود، مواجه شد. در پاییز سال،۱۹۱۱ «نیلز بور» برای مدتی در دانشگاه کمبریج اقامت گزید و از طرفی بابت نظارت بر روند آزمایش هایی که در آزمایشگاه «کاوندیش» زیر نظر «سر تامسون» در حال انجام بود حقوق دریافت می کرد و از طرف دیگر فرصتی یافته بود تا به مطالعات نظری خود بپردازد. در بهار سال ۱۹۱۲ بود که «بور» در کنار پروفسور «رادرفورد» در آزمایشگاه دانشگاه منچستر مشغول مطالعه و تحقیق بودند و چون دیگر دانشمندان آن روز، به صورت فشرده و طاقت فرسایی در باب پدیده رادیواکتیویته در حال تحقیق و آزمایش بودند. پس از مدت کوتاهی آنها به واقعیتی در باب جذب اشعه آلفا رسیدند که یک سال بعد در مجله ای علمی به چاپ رسید. پس از این مرحله بود که «بور» با پذیرفتن اصول اولیه ای که از کشف هسته اتم توسط «رادرفورد» به دست آمده بود، مطالعات خود درباره ساختار اتم را آغاز کرد. با استفاده از مفاهیم تئوری کوآنتومی که توسط «پلانک» به اثبات رسیده و از جایگاه محکمی در دنیای علمی آن روز برخوردار بود، او موفق به کشف و ارائه تصویری از ساختار اتم شد که بعدها به دست دانشمندان دیگری و بیش از همه توسط «هایزنبرگ» اصلاح شد. در خلال سال های ۱۹۱۳ ، ۱۹۱۴ «بور» به عنوان سخنران فیزیک در دانشگاه کپنهاگ مشغول به کار بود و از ۱۹۱۴ تا ۱۹۱۶ نیز صاحب سمتی مشابه در دانشگاه ویکتوریای منچستر شد. در سال ۱۹۱۶ صاحب کرسی استادی فیزیک نظری در دانشگاه کپنهاگ شد و از سال ۱۹۲۰ تا پایان عمرش نیز به سمت ریاست موسسه فیزیک نظری درآمد که این موسسه به خاطر شخص «بور » در دانشگاه تاسیس و راه اندازی شد.
عاقبت در سال ،۱۹۲۲ «نیلز بور» به واسطه خدمات بزرگش به عالم فیزیک به خصوص با ارائه ساختار اتمی به دریافت جایزه نوبل نائل آمد. فعالیت های علمی «بور» در موسسه فیزیک نظری بیش از هر چیز بر ساختار و قوانین حاکم بر هسته اتم و همچنین تبدیل هسته ای و فروپاشی آن معطوف بود. در سال ۱۹۳۶ «بور» نظریه خود در باب تجزیه و آزاد کردن قدرت نهفته در اتم را اعلام کرد و برای آسان شدن فهم این پدیده تئوری ریز قطره را چنین مطرح کرد که تصویری که از چکیدن یک قطره مایع درون یک ظرف مایع دیده می شود همان مفهوم «فیزیون» است.
این تئوری هم دوره با «شکافتن اورانیوم» به دست «هان» و «استراسمن» بود. با آغاز جنگ جهانی دوم، «بور» دانمارک را ترک و به سوئد رفت و دو سال پایانی جنگ را نیز در انگلستان و آمریکا گذراند و در پروژه انرژی اتمی آمریکا مشارکت کرد. در سال های بعد او بیشتر انرژی خود را صرف کشف استفاده های صلح آمیز انرژی اتمی کرد و در مخالفت با سیاست های دول قدرتمند که با تکیه بر سلاح های اتمی شان به یکه تازی روی آورده بودند متحمل زحمات فراوان شد. او در ۹ ژوئن ۱۹۵۰ در «نامه ای سرگشاده به سازمان ملل متحد» نظریات خود را در این زمینه به صراحت اعلام کرد. او که در سال ۱۹۱۲ با «مارگارت نورلاند» ازدواج کرده بود از او صاحب چهار فرزند پسر شد که همگی آنها تحصیلات عالیه داشتند، هانس (پزشک)، اریک (مهندس شیمی)، آیگ (دکترای فیزیک نظری) و ارنست (وکیل). «نیلز بور» در ۱۸ نوامبر ۱۹۶۲ در زادگاهش چشم از جهان فروبست.

منبع : گلستان تاک