انواع پس‌انداز و بایدهایش

پس‌انداز و میزان آن یکی از عوامل نشان‌دهندهء میزان توسعه‌یافتگی جوامع است. جوامع کم‌توسعه یافته، از پس‌انداز کم‌تری برخوردار هستند. این اصل در مورد خانواده‌ها نیز قابل تعمیم است. به این معنی که خانواده‌های مرفه‌تر از پس‌انداز بیش‌تری برخوردار هستند و هر چه خانواده از وضعیت اقتصادی ضعیف‌تری برخوردار باشد، پس‌انداز کم‌تری نیز دارد. شاید دیگر نیازی به نوشتن این اصول نباشد; چرا که همگان نسبت به آن آگاهی دارند و هر عقل سلیمی توان درک آن را دارد اما نکتهء مهم این جاست که میزان شناخت و آشنایی با انواع پس‌انداز و آثار و نتایج آن برای فرد و خانواده نیاز به گفت و گو دارد و اطلاع چندانی از آن وجود نداشته باشد. برخی از نکات در این حوزه در ادامه می‌آید;
۱) به طور کلی می‌توان پس‌انداز را در دو گروه پولی و غیرپولی جای داد. پس‌انداز غیرپولی شامل مجموعهء وسایل و لوازم و موجودی‌هایی است که هر فرد و خانواده از آن برخوردار است. این موجودی‌ها در دو گروه موجودی‌های اقتصادی و اجتماعی جای می‌گیرند، یعنی موجودی‌هایی که با پرداخت پول به دست آمده‌اند و می‌توان آن‌ها را مجددا به پول تبدیل کرد و موجودی‌هایی که از طریق روابط اجتماعی به دست می‌آیند و قابل تبدیل به پول نیستند; هر چند می‌تواند مبنای دریافت پول نیز باشد. این گروه آخر با عنوان سرمایهء اجتماعی شناخته می‌شود; مانند اعتماد اجتماعی. در این گروه، نگهداری مناسب از دارایی‌ها به نحوی که بیش‌ترین سود را برای خانواده به همراه داشته باشد، اصل مهمی قلمداد می‌شود. این گروه را می‌توان به نحوی سرمایه‌های افراد و خانواده‌ها نیز دانست اما چگونگی مراقبت از آن‌ها را می‌توان پس‌انداز نامید.
چرا که افزایش عمر هر وسیله، از بین نرفتن آن، استهلاک آن در زمان طولانی‌تر در گروه اقتصادی موجب می‌شود که خانواده دیرتر نسبت به خرید وسیلهء جایگزین اقدام کند. به عبارتی دیگر، خانواده، با فاصلهء زمانی بیش‌تری برای خرید وسیلهء جایگزین پول پرداخت می‌کند. اگر از وسایل زندگی و وسایل شخصی به خوبی مراقبت شود، با افزایش طول عمر آن، هزینه‌های ثابت خانواده کاهش می‌یابد. با کاهش هزینه‌ها، از یک سو امکان پس‌انداز پولی افزایش می‌یابد و از سوی دیگر امکان برآوردن نیازهای دیگر فراهم می‌شود. از این رو، پس‌انداز فقط در قالب پس‌انداز پولی قرار نمی‌گیرد. در گروه اجتماعی نیز حفظ و تقویت سرمایه‌های اجتماعی مانند اعتماد موجب می‌شود خانواده با مشکلات کم‌تری مواجه شود.
۲) پس‌انداز یکی از راه‌های سهیم کردن آیندگان در دارایی‌هایی است که امروز در اختیار ماست. خانواده در طول حیات خود به دارایی‌هایی دست می‌یابد که خواسته و ناخواسته بخش قابل توجهی از آن در آینده به اعضای جوان آن می‌رسد; علاوه بر این که این اعضا در طول رشد خود از این دارایی‌ها بهره‌می‌برند اما حفظ و حراست از این دارایی‌ها، تلاش برای افزودن بر آن از یک سو، موجب می‌شود تا زندگی جاری با سهولت بیش‌تر پیش رود و از سوی دیگر آیندگان از پشتوانه‌های قوی‌تری برخوردار باشند.
۳) پس‌انداز، چه اقتصادی و چه اجتماعی به امنیت خاطر اعضای خانواده منجر می‌شود. امنیت خاطر به کاهش اضطراب‌ها و فشارهای روانی می‌انجامد. از آن جا که خانواده، در فرآیند حیات خود به انحای گوناگون با مسایل و مشکلات متعددی مواجه می‌شود، پس‌انداز یکی از راه‌‌حل‌های این مشکلات خواهد بود. از این رو، خانواده‌هایی که دارای پس‌انداز هستند، از امنیت خاطر بیش‌تری نیز برخوردار هستند و احساس ثبات و پایداری بیش‌تری در زندگی می‌کنند.
۴) پس‌انداز صرفا ناشی از فعالیت سرپرست خانواده نیست بلکه همهء اعضای خانواده در آن سهیم هستند. مدیریت داخلی خانه از طریق مدیریت صحیح هزینه‌ها و فرزندان از طریق صرفه‌جویی یعنی استفادهء بهینه از وسایلی که در اختیار دارند و وسایل منزل به پس‌انداز خانواده کمک می‌کنند. از این رو، پس‌انداز امری مشارکتی است. مشارکت نه به این معنی که دیگران را مجبور به انجام فعالیتی کنیم که به پس‌انداز منتهی شود; بلکه به این معنی که دیگران خود با شناخت و آگاهی از لزوم و ضرورت و بنا بر میل و ارادهء خود به آن بپردازند. از این رو، گفت و گو در خانواده در بارهء‌راه‌های پس‌انداز و رابطهء صرفه‌جویی با آن و تاثیر پس‌انداز در آیندهء زندگی و نقش آن در ایجاد اطمینان خاطر و کاهش فشارهای روانی می‌تواند به مشارکت درست و فعال اعضای خانواده بینجامد.
پس دربارهء پس‌انداز بیش‌تر بیندیشیم و راه‌های گوناگون آن را مورد بررسی قرار دهیم و نسبت به آن اقدام کنیم. به هر میزان و از هر کجا که آغاز کنیم، برای خود و دیگران مفید خواهد بود.

حسین‌نوری‌نیا

منبع : روزنامه سرمایه