توافق بر سر توافق نکردن

دوره ۹ ساله ریاست جمهوری امیل لحود رئیس جمهور لبنان در حالی سه روز قبل - ۲۴ نوامبر جاری - به پایان رسید که احزاب موافق و مخالف در این کشور همچنان در دستیابی به توافق برای انتخاب رئیس جمهور جدید ناکام ماندند و جامعه لبنان در حال حاضر دوره بدون رئیس جمهور را سپری می کند. این موضوع نگرانی ها مبنی بر ایجاد نظام دودولتی و وقوع جنگ داخلی در لبنان را تقویت کرده است. تلاش های غرب و کشورهای عربی برای ایجاد توافق میان دو جناح اکثریت در پارلمان لبنان موسوم به ۱۴ مارس و اقلیت موسوم به ۸ مارس نیز به جایی نرسید. اتحادیه اروپا به منظور جلوگیری از تکرار جنگ داخلی در لبنان، فرانسه را مامور تهیه طرحی برای پایان دادن به این بحران کرد.
به همین منظور برنار کوشنر وزیر خارجه فرانسه در کمتر از یک هفته دو بار به بیروت سفر کرد. کوشنر در لبنان پیشنهادی را ارائه کرد که براساس آن دو جناح رقیب در پارلمان می بایست از میان نامزدهایی که توسط نصرالله صفیر رهبر مسیحیان مارونی لبنان ارائه شده یکی را به عنوان رئیس جمهور برگزینند. میشل عون رئیس جریان آزاد ملی لبنان، پطرس حرب نماینده پارلمان، نسیب لحود نماینده پیشین پارلمان، ریاض سلامه رئیس بانک مرکزی، ژوزف طربیه رئیس اتحادیه بانک های عربی در لبنان، دمیانوس قطار رئیس انجمن مارونی ها، میشل سلیمان فرمانده ارتش، فارس بویز از وزیران پیشین، رابرت غانم نماینده پارلمان، میشل اده از وزیران پیشین، میشل خوری عضو دفتر سیاسی حزب کتائب و پی یر دکاش نماینده پارلمان کسانی بودند که در لیست ارائه شده از سوی صفیر قرار داشتند.
اما اسامی افراد مطرح در این فهرست از سوی هر دو جناح ۸ و ۱۴ مارس وتو شد. جناح اقلیت یا ۸ مارس که حزب الله لبنان در رأس آن قرار دارد ضمن وتوی پطرس حرب و نسیب لحود که هر دو مورد حمایت جناح اکثریت بودند، با نامزدی رابرت غانم و میشل خوری که نامزد مستقل محسوب می شوند نیز مخالفت کرد. جناح اکثریت یا ۱۴ مارس نیز ضمن مخالفت با نامزدی میشل عون که از رهبران جناح اقلیت محسوب می شود، با نامزدی میشل اده که نامزد مستقل است به مخالفت برخاست. سایر نامزدهای موجود در فهرست صفیر ظاهراً بوروکرات هایی هستند که تصور می شود از اقتدار لازم برای اداره لبنان برخوردار نباشند. در عین حال برخی معتقدند اگر قرار باشد یک رئیس جمهور مورد اجماع دو جناح برای لبنان انتخاب شود نامزدهای مشخص دو جناح شانس چندانی برای پیروزی نخواهند داشت و به احتمال زیاد افراد مستقلی چون رابرت غانم، میشل خوری، میشل اده یا بوروکرات هایی مانند ریاض سلامه به ریاست جمهوری دست خواهند یافت.
چنین موضوعی انداختن روند مشورت ها به دور باطل بود زیرا اگر قرار باشد توافقی صورت گیرد احتمال انتخاب رئیس جمهور از هر دو طرف باید وجود داشته باشد. مشکل دیگری که وجود دارد اسامی نه چندان مطرح در میان لیستی است که نصرالله صفیر به عنوان نامزدهای ریاست جمهوری به نبیه بری رئیس پارلمان و سعد حریری رئیس جریان آینده در پارلمان ارائه کرده بود. در میان این اسامی شاید تنها چهار نفر باشند که از قبل به عنوان مهمترین نامزدها مطرح بوده اند و بقیه آنها جایگاه سیاسی مهمی ندارند و ممکن است برخی از آنها در بعضی زمینه های سیاسی و اقتصادی تجربه کافی نداشته باشند. اصولاً زیاد بودن تعداد نامزدهای معرفی شده از سوی صفیر نیز کار انتخاب را مشکل تر کرده است. موضوع دیگری که تحلیلگران منطقه یی بر آن اتفاق نظر دارند دخالت های امریکا و اروپا و مجموعه غرب در امور داخلی لبنان است. غرب تمایل دارد رئیس جمهور جدید لبنان از گروه ۱۴ مارس باشد تا زمینه برای ایجاد تغییرات گسترده و مورد نظر آنها از جمله خلع سلاح حزب الله فراهم شود.
● سردرگمی در لبنان
امیل لحود همزمان با پایان دوران ریاستش بر لبنان از ارتش خواست برقراری امنیت در این کشور را برعهده گیرد که این امر با مخالفت فواد سنیوره نخست وزیر مواجه شد. ناظران می گویند تصمیم لحود در عمل به معنای اعلام وضعیت اضطراری در لبنان است. برخی از شخصیت های سیاسی این کشور به صراحت از وقوع جنگ داخلی دیگری در لبنان با توجه به خلاء ریاست جمهوری اظهار نگرانی کرده و درخصوص آن هشدار داده اند. در عین حال به رغم مخالفت هایی که با تصمیم لحود برای استقرار ارتش در داخل شهرها صورت گرفته بسیاری این تصمیم را درست توصیف کرده و معتقدند به دلیل شکاف هایی که در عرصه سیاسی لبنان وجود دارد وقوع یک جنگ داخلی در پرتو خلاء ریاست جمهوری دور از انتظار نخواهد بود. بنابراین حضور ارتش در چنین شرایطی در خیابان های این کشور، معقول و منطقی است.
● چهار سناریوی پیش روی لبنان
در حالی که لبنان پس از پایان دوره ریاست جمهوری لحود وارد یک مرحله مجهول شده و از سوی دیگر نشست پارلمان برای انتخاب رئیس جمهور جدید به ۳۰ نوامبر جاری موکول شده است ناظران سیاسی چهار سناریو را برای این کشور در نظر گرفته اند. سناریوی نخست این است که دو گروه ۸ و ۱۴ مارس با ادامه گفت وگوها برای تفاهم بر سر انتخاب یک رئیس جمهور توافقی موافقت و از وقوع یک بحران فراگیر جلوگیری کنند. همچنین با آغاز نشست ۳۰ نوامبر پارلمان برای انتخاب رئیس جمهور جدید، نبیه بری رئیس پارلمان که به عنوان قطب مخالفان شناخته می شود اعلام کند پل های تماس و گفت وگو میان طرفداران و مخالفان دولت خراب نشده و مذاکرات میان این دو طیف همچنان ادامه دارد. دومین سناریو این است که طبق قانون اساسی لبنان اختیارات رئیس جمهور در صورت پایان دوره وی یا استعفا و مرگ او بدون انتخاب رئیس جمهور جدید در زمان قانونی، به نخست وزیر واگذار خواهد شد.
با این اوصاف در حالی که جناح اکثریت در پارلمان بر این مساله اصرار می ورزند، مخالفان و شخص لحود، دولت سنیوره را به دلیل خروج وزیران شیعه از آن غیرقانونی می دانند و می گویند اختیارات رئیس جمهوری نباید به چنین دولتی واگذار شود. این یعنی در بهترین حالت دولت سنیوره یک دولت فشل و ناکارآمد خواهد ماند. سناریوی سوم این است که گروه ۱۴ مارس خواهان انتخاب رئیس جمهور با رای اکثریت مطلق نصف به علاوه یک است. بنابراین از آنجا که اکثریت پارلمان در اختیار این طیف است لذا رهبران آن ممکن است خواستار انتخاب رئیس جمهور در خارج از سالن پارلمان شوند. البته این در حالی است که ۸ مارس به صراحت اعلام کرده که هرگونه انتخاب رئیس جمهور با رای نصف به علاوه یک پارلمان موجب تنش ها و درگیری های داخلی و اقدامات خشونت آمیز در خیابان های لبنان خواهد شد.
اما سناریوی چهارم که عقلا نسبت به آن هشدار داده اند، انتقال بحران ریاست جمهوری به خیابان ها و انفجار وضعیت امنیتی و در نهایت بازگشت به فضای جنگ داخلی لبنان در سال ۱۹۷۵ است. به همین دلیل است که فرمانده ارتش لبنان درباره چنین احتمالی هشدار داده و اعلام کرده است هر تلاشی برای اخلال در امنیت را سرکوب خواهد کرد. به هر حال باید منتظر نشست پارلمان در ۳۰ نوامبر یعنی سه روز دیگر بود و دید آیا در این جلسه رئیس جمهور جدید انتخاب می شود یا این بحران و وحشت همچنان بر فضای داخلی لبنان سایه می گستراند؟

نادر مازوجی

منبع : روزنامه اعتماد