دیپلماسی تعیین کننده چین در قبال ایران و آمریکا

سخنان اخیر تونی بلر در مورد اینکه نگرانی از افزایش قیمت های نفت نباید مانع از اعمال تحریم بر ایران شود در عمل چندان هم آسان نمی نماید، به ویژه هنگامی که صحبت از پیامدهای اقتصادی و غیراقتصادی بحران ایران برای چین به میان می آید، زیرا روابط ایران و چین فراتر از بخش انرژی است و طیف کاملی از فعالیت های اقتصادی را در زمینه های مختلف مانند کشتی سازی و حمل ونقل دربرمی گیرد، به طوری که اکنون بیش از ۱۰۰ شرکت چینی در ایران فعال هستند. این قضیه از افزایش دو میلیارد دلاری حجم مبادلات تجاری در سال ۲۰۰۵ نیز کاملاً مشخص است. این روزها خبرهای حاکی از وابستگی انرژی چین به ایران موضوع روز رسانه های جهان شده که ملاحظات سیاسی چین را در نشست ماه آینده شورای امنیت تحت تاثیر قرار می دهد. چین در حال حاضر بیش از ۱۳ درصد واردات نفت خود را از ایران انجام می دهد و قصد دارد در زمینه واردات گاز طبیعی هم اقدام کند. در واقع چین می خواهد که شریکی بزرگ در زمینه خدمات بالادستی و پایین دستی صنایع نفت و گاز ایران باشد. ایران هم از سویی دیگر به علت موقعیت خود به عنوان دومین تولیدکننده نفت اوپک و قرار داشتن در میان دو منبع انرژی جهان یعنی دریای خزر و خلیج فارس بالطبع می تواند شریکی ایده آ ل برای تامین نیازهای روزافزون نفت چین باشد، چنانکه مصرف نفت در چین از ۲۰ سال پیش تاکنون نزدیک به ۵/۲ برابر شده است. برنامه های چین در قبال ایران هم کوتاه مدت هستند و هم بلندمدت که این دومی شامل پیوستن ایران به خط لوله قزاقستان- چین است، از این رو این کشور آسیای جنوب شرقی خواهان ثبات در عرصه نفت و گاز ایران و خلیج فارس است زیرا پس از آمریکا دومین مصرف کننده نفت در جهان است و وابستگی آن به واردات نفت حدود ۴۰ درصد است. به عقیده کارشناسان نیاز فزاینده چین به نفت، سبب شده تا آمریکا از رویارویی با این کشور بر سر انرژی نگران باشد و این احتمال را بدهد که چنین مشکلی در صورت تشدید، نهایتاً به درگیری نظامی تبدیل شود.
چین اخیراً برای تامین امنیت منابع خود اقدامی دیگر را در جهت پیوستن ایران به عنوان ناظر در سازمان همکاری های شانگهای صورت داده که این خود بعدی دیگر از همکاری های ژئواستراتژیک این کشور را با ایران در زمینه انرژی شکل می دهد.
اما آنچه در ملاحظات جدی در مورد روابط چین _ خاورمیانه به چشم نمی خورد، توجه به توانایی چین برای افزایش امنیت منطقه ای است. چین با داشتن حق وتو در شورای امنیت نقشی تعیین کننده در شکل دادن نتیجه بحران بین المللی ایران دارد اما با این حال رای اخیر این کشور علیه ایران چندان هم جای تعجب نداشت زیرا بیش از ۲ سال است که مقامات ارشد چینی در دیدار از ایران حامل این پیام بوده اند که این کشور منافع عظیم تجاری خود با غرب به ویژه آمریکا را فدای مناسبات خود با ایران نمی کند. با این حال چین تلاش می کند که مانع از وخیم شدن اوضاع بر اثر تحریم های سازمان ملل شود زیرا این موضوع واردات انرژی این کشور را تهدید می کند. چین اکنون باید به بررسی سناریوهای ناخوشایندی بپردازد که شامل قطع جریان صادرات نفت ایران به این کشور می شود و در صورت تشدید اوضاع ممکن است حتی به قطع جریان نفت از کل خلیج فارس بینجامد.
وقوع بحرانی نه چندان شدید نیز برای منافع اقتصادی چین و سرمایه گذاری این کشور در ایران و خلیج فارس خطرناک است و چین باید با در نظر گرفتن گزینه های موجود از حق وتوی خود در ماه آینده به گونه ای استفاده کند که در عین نزدیکی به اجماع جهانی مانع از ضربه زدن به منافع اقتصادی خود شود. البته چین ممکن است بخواهد از رای دادن امتناع کند ولی آمریکا و اروپا هم گزینه هایی دارند که بتوانند با آن به طور غیرمستقیم از طریق تامین انرژی چین این کشور را با خود همراه سازند که شامل شراکت چین در نفت عراق و یا همکاری بیشتر این کشور با عربستان سعودی می شود اما در این مورد تردید وجود دارد که چین با توجه به بی ثباتی عراق و نگرانی آمریکا از نزدیکی چین به عربستان بخواهد به چنین اقداماتی رضایت دهد. آمریکا همچنین ممکن است بخواهد چین را با وعده هایی مشابه هند در زمینه همکاری غیرنظامی هسته ای متقاعد کند، اما هرگونه حرکت در این راه می تواند موجب انحراف از دستیابی به هدف اصلی شود و تنها استراتژی آمریکا را در آسیا و شبه قاره هند پیچیده تر سازد. همچنین نباید تاثیر منفی مناسبات واشینگتن _ پکن را بر روابط آمریکا _ روسیه از نظر دور داشت زیرا روسیه و چین از دیرباز با یکدیگر رقابت دارند. آمریکا علاوه بر این ممکن است به فروش سوخت به چین رو آورده و از اروپا بخواهد که محدودیت های تجاری با چین را کمتر کند اما باز هم معلوم نیست که چین برای تحریم ایران با غرب هماهنگ شود، بنابراین سیاست نظامی آمریکا احتمالاً گزینه ای بهنگام در روابط چین و روسیه با ایران است، زیرا این دو کشور در صورت مواجهه نظامی ترجیح می دهند که تحریم را انتخاب کنند. مسکو و پکن که خطرات ناشی از استراتژی آمریکا را در برابر ایران می دانند، همواره از آمریکا خواسته اند که ایران را تهدید نکند و مهمتر از همه اینها ایران کشوری فقیر یا با موقعیت استراتژیک بی اهمیت نیست که آمریکا بتواند سیاست های یک جانبه خود را بر آن تحمیل کند. چین در این میان با توجه به تهدید بالقوه منابع انرژی ایران می تواند انگیزه ای قوی برای جلوگیری از بحران داشته باشد و از آنجایی که این کشور تاثیر چندانی بر ایران و دیگر بازیگران این مناقشه خطرناک ندارد باید از حالا به فکر از دست دادن برخی از منافع مشترک خود با آمریکا در جهت حفظ تامین انرژی خود در خاورمیانه باشد. اهداف بلندمدت چین برای تبدیل شدن به یکی از قدرت های برتر جهانی در گرو همین جریان انرژی است که در عین حال خطر از دست دادن اتحاد منطقه ای با آمریکا را هم به همراه دارد.

منبع: Asia Times
ترجمه: شبنم جعفرزاده

منبع : روزنامه شرق