مایزز: آخرین سلحشور لیبرالیسم

گیدو هولسمان، زندگینامه نویس، کتاب ارزشمندی در مورد زندگی لودویگ فون مایزز نوشته و در آن علاوه بر شرح حال به آثار، سیر تکامل فکری و اهمیت‌ این اقتصاددان برجسته پرداخته است.
او برای ‌این کار تمام آثار مایزز به زبان‌های آلمانی، انگلیسی، و فرانسوی را مطالعه کرده و تقریبا به همه جا سرکشیده است. هولسمان برای یافتن مقالات، اوراق و اسناد و حتی مکاتبات شخصی مایزز سفرهای متعددی انجام داده و تحقیقات گسترده‌ای درمورد زندگی و محیط پرورش وی به عمل آورده است.این کتاب بیش و پیش از هرچیز، به تاثیر مایزز بر پیشبرد درک اقتصادی می‌پردازد. البته مایزز محبوب ترین، مشهورترین یا پرنفوذترین اقتصاددان قرن بیستم نبود، ولی بی‌شک مهم‌ترین آنها بود. شاید بتوان گسترش اقتصاد مبتنی بر «ارزش ذهنی» (Subjective – Value)، به عنوان علمی‌استدلالی، منطقی و با قوانین ثابت را بزرگترین دستاورد او دانست. او همه پدیده‌های اقتصادی را به عنوان نتایج اعمال، انتخاب‌ها و تصمیمات افراد و برپایه‌ ارزش‌های ذهنی متناظرشان تشریح می‌کرد و معتقد بود که قیمت‌ها، تولید، پول، کانال‌های تجاری، بازارها، دستمزدها، نرخ‌های بهره، کالاهای سرمایه‌ای، پس‌انداز، سرمایه‌گذاری، رقابت، سود و زیان همه از‌این کردارها حاصل می‌شوند.دستاورد بزرگ دیگر مایزز در حوزه‌ پول و «نظریه‌ پولی سیکل تجاری» (The monetary theory of the trade cycle) بود. او در اولین کتاب نظری خود چنین شرح داد که پول پدیده‌ای بازاری است که در نتیجه‌ تلاش تهاترگران انفرادی برای بهبود موقعیت‌شان در مبادله با دیگران بوجود آمده است. در ابتدا هرطرف مبادله می‌کوشید تا آنچه را در تملک دارد با کالای دیگری که بیشتر ترجیح‌اش می‌داد معاوضه کند. ولی سرانجام برخی افراد ابتکار به خرج داده و پیشنهاد معاوضه‌ کالاهایی را دادند که نه بلافاصله بلکه با انجام یک معامله‌ تاخیری می‌توانستند از آن استفاده کنند. سپس سایرین نیز به‌این نوع مبادلات رو آوردند. به‌ تدریج، مردم کالاهایی را که به سهولت قابل مبادله بودند، به عنوان واسط مبادلات (medium of exchange) خود پذیرفتند؛ در نتیجه پول شکل گرفت.
مایزز همچنین شرح داد که بانک‌ها چگونه باعث‌ایجاد تورمی ‌(انبساط پولی) می‌شوند، که نه تنها افزایش گسترده‌ قیمت‌ها و انجام سرمایه‌گذاری‌های نامناسب اقتصادی را در پی دارد، بلکه از بین رفتن کسب و کارها و رکود اقتصادی و تعدیل مجدد قیمت‌ها در پی توقف آن را نیز اجتناب‌ناپذیر می‌سازد. بنابراین مایزز در ۱۹۱۲، پایه‌ درک بحران‌های اقتصادی و دوره‌های «رونق – رکود» را که هموراه دامنگیر اقتصادهای سرمایه‌داری هستند بنیان گذارد.سومین دستاورد سترگ مایزز تحلیل او از سوسیالیسم بود، که در اوایل دهه‌ بیست به عنوان «موج‌ آینده» شناخته می‌شد. در جامعه‌ای سوسیالیستی تمام اموال در مالکیت و کنترل دولت است. لذا نه بازاری وجود دارد، و نه قیمت‌های بازاری که منعکس‌کننده‌ درخواست‌های خرید و فروش دارایی‌ها باشد. در غیاب قیمت بازار کالاهای مصرفی و تولیدی، برنامه‌ریزان دولتی هیچ راهنمایی برای فهم آنچه مردم می‌خواهند یا نمی‌خواهند، نخواهند داشت. راهی برای آگاهی از زمان، مکان و شیوه‌ مناسب تولید کالاها نیز وجود نخواهد داشت. به طور خلاصه، برنامه ریزی اقتصادی ناممکن خواهد بود.هولسمان همچنین زندگی و روزگار مایزز در زادگاهش- اتریش، را از نظر می‌گذراند؛ خانواده‌اش، پس زمینه‌ فرهنگی و تاریخی‌اش. مایزز در محیطی رشد کرد که تقریبا همه در آن سوسیالیست یا «مداخله طلب» (interventionist) بودند. حتی خود او بعد‌ها اعتراف کرد که هنگام ورودش به دانشگاه‌ «دولت گرای» بی‌چون و چرا بوده است. سپس در ۱۹۰۳، هنگامی‌که «اصول اقتصاد» کارل منگر را خواند، به کلی تغییر جهت داد؛ کتابی که او را با نظریه‌ «ارزش ذهنی» آشنا ساخت و به قول خودش از او «یک اقتصاددان ساخت.»
هولسمان شرح می‌دهد که چگونه مایزز پس از جنگ جهانی اول در جست‌وجوی شغلی بود که هم بتواند معاش‌اش را تامین کند و هم به او اجازه دهد علایق‌اش در اقتصاد را پی گیرد. از‌ این رو در ۱۹۱۸ به اتاق بازرگانی اتریش پیوست تا بتواند ضمن کار مطالعاتش را دنبال کند. او همچنین بدون دستمزد در دانشگاه وین به تدریس پرداخت؛ جایی که به «استاد شگفت‌انگیز» مشهور شده بود. در آنجا به برگزاری سمینارهای خصوصی مبادرت ورزید و موسسه تحقیقات سیکل تجاری اتریش را بنیان نهاد. در ۱۹۲۲، به عنوان مشاور دولت نقش مهمی‌در مهار تورم افسار گسیخته‌ اتریش‌ ایفا کرد، پیش از آنکه به سرنوشتی مصیبت بار نظیر آلمان دچار شود.مایزز همواره درحال نوشتن بود؛ مطالبی در روزنامه‌ها، مقالات اقتصادی، و کتاب‌هایی با موضوعاتی چون: ملی‌گرایی، سوسیالیسم، لیبرالیسم، معرفت‌شناسی، پول و بحران‌های اقتصادی. او زندگی خود را وقف فهم اقتصاد و تبیین نحوه‌ عمل بازار برای دیگران کرد. هولسمان با نقل قول‌های فراوان از کتاب‌ها، مقالات و مکاتبات مایزز، به طور استادانه‌ای روند تکامل آرای او و اصلاح تبیینات‌اش را به تصویر کشیده است.اثر هولسمان مردی منضبط را به ما می‌شناساند که خود را وقف جستجوی حقیقت کرد. او با مطالعات عمیق‌اش، خود را به مدافع قدرتمند «تعاون مسالمت آمیز اجتماعی» و «بازار آزاد» تبدیل ساخت. مطالعه ‌‌این کتاب برای تمام کسانی که به مایزز چه به عنوان یک فرد، چه به عنوان اقتصاددان، و چه به عنوان یک آزادی خواه علاقه‌مند هستند، سرشار از جذابیت خواهد بود.

مترجم:مجید روئین پرویزی

منبع : روزنامه دنیای اقتصاد