ارزیابی نظام پرداخت یارانه در بخش انرژی

تلاشهای زیادی از طرف دولتمردان در جهت تعدیل سیاست پرداخت یارانه انجام شده است. با توجه به اینکه در کشور پتانسیل عظیمی برای بهینه سازی انرژی وجود دارد، شایسته است جهت یابی یارانه انرژی به سمت افزایش بهره وری انرژی سوق پیدا کند تا اینکه با حذف مستقیم یارانه موجبات آسیب پذیری قشر کم در آمد ایجاد گردد. آقای سید فتح اله صدری زاده کارشناس شرکت جنرال مکانیک مقاله ای در این رابطه در چهارمین همایش ملی انرژی ارائه نموده اند که گزیده ای از این مقاله در ادامه آورده شده است:
یارانه انرژی از مهمترین مباحث اقتصاد انرژی است. حدود ۸۵ درصد بهای انرژی مصرفی کشور به صورت یارانه توسط دولت پرداخت می‌شود. از طرفی اتلاف انرژی در کشور زیاد و بهره‌وری انرژی پائین است. نحوه توزیع یارانه بین خانوارهای شهری و روستایی نیز غیرعادلانه است.
بررسیها نشان می‌دهد که ارزشگذاری آب و انرژی در ایران بایستی مورد تجدید نظر قرار گیرد. سرانه مصرف آب در کشور کم آب ایران بیش از دو برابر متوسط جهان بوده است. حدود نود درصد آب در بخش کشاورزی به مصرف می‌رسد با این حال بخشی از گندم، برنج، شکر، روغن و چای مورد نیاز کشور از خارج وارد می‌شود. اتلاف آب در بخش کشاورزی ۶۵ درصد و در مصارف شهری ۳۰ درصد گزارش شده است.
حدود ۴۵ درصد انرژی اولیه تولیدی ایران به مصرف داخلی می‌رسد و ۵۵ درصد دیگر به صورت نفت خام می‌باشد. بررسی نظام‌های اقتصادی کشورهای جهان نشان می‌دهد که پرداخت یارانه در تمام کشورهای جهان به نوعی رایج است. اهداف عمده نظام پرداخت یارانه شامل: حمایت از تولیدکننده داخلی، بهینه‌سازی مصرف، افزایش سطح رفاه عمومی، کاهش وابستگی به واردات، بهبود وضع امنیتی و سیاسی، حمایت از اقشار کم‌درآمد و برقراری عدالت اجتماعی می‌باشد.
سهم بخش صنعت و کشاورزی از یارانه انرژی اندکی بیش از ۳۲ درصد است. در حالی که این سهم در بخش حمل و نقل و خانگی و تجاری بیش از ۶۲ درصد است. بخش حمل و نقل کشور بیش از یک سوم یارانه انرژی را نصیب خود کرده است. بطوری که در سال ۱۳۷۹ بیش از ۳/۵ میلیارد دلار یارانه بر بخش حمل و نقل اختصاص یافته است. در همین سال یارانه سوخت‌های فسیلی ۸/۱۱ و برق حدود چهار میلیارد دلار بوده است.
برطبق نحوه توزیع یارانه انرژی در بین خانوارها، خانوارهایی که بیشتر فراورده‌های نفتی مصرف می‌کنند از یارانه بیشتری برخوردار می‌شوند. بطوریکه سهم ۲۰درصد خانوارهای کم‌درآمد شهری و روستایی از یارانه بنزین و گازوئیل حدود ۱۰۵ میلیون دلار و سهم ۲۰ درصد خانوار پر‌درآمد بیش از ۴ میلیارد دلار بوده است.
بنابراین هدفمند نبودن نظام پرداخت یارانه انرژی در ایران، نه تنها کاهش فقر را به دنبال نداشته بلکه بخش اعظم یارانه را نصیب خانوارهای پردرآمد جامعه نموده است. چنانچه یارانه به صورت ثابت به محصول با کالایی اختصاص یابد نتایج زیر را در پی خواهد داشت:
۱- هر فرد، خانوار یا بخش که بیشتر مصرف می‌کند از یارانه بیشتری برخوردار می‌شود. این نتیجه با اهداف دولت در تضاد آشکار است و اقشار کم ‌‌درآمد سهم ناچیزی از یارانه انرژی برخوردار می‌شوند.
۲- دولت بخشی از ملت است و در واقع یارانه از جیب مردم پرداخت می‌شود در نتیجه با این نظام پرداخت یارانه، روستاها به شهرها یارانه می‌دهند.
پتانسیل صرفه‌‌جویی انرژی حاصل از اعمال سیاست قیمت واقعی انرژی در طول برنامه پنج ساله سوم توسعه ۸۳-۱۳۷۹ بین ۳۳ تا ۳۸ میلیارد دلار خواهد بود. بدیهی است انجام این مهم نیازمند فرهنگ‌سازی و فراهم نمودن ساز و کار لازم در کلیه بخشهای تولید، توزیع و مصرف انرژی است.

منبع : شبکه تحلیلگران تکنولوژی ایران