توسعه زیر ساختی آموزش در جامعه دانایی محور

"روند فرار مغزها که باعث مهاجرت میلیونها تن از تحصیل کرده های کشورهای در حال توسعه به کشورهای غربی به ویژه آمریکا شد خسارتهای زیادی را متوجه این کشورها کرد.روندی که کماکان با قدرت ادامه دارد. استرالیا ، کانادا و آمریکا سالانه حدوداً ۹۰۰۰۰۰تن از این جمعیت متخصص را جذب می کنند."
در بررسی شاخص ها و عوامل موثر بر مدل جدید توسعه مبتنی بر دانایی محوری در هر جامعه ای نقش و جایگاه آموزش به عنوان یکی از مهمترین ارکان هدایت کننده جریان گرایش جوامع به سمت دانش مداری غیر قابل چشم پوشی است در این بین مهمترین ابزارو سرمایه جامعه برای دستیابی به توسعه، سرمایه های انسانی می باشد و اشکار است که قرار گرفتن این سرمایه های عظیم و بالقوه در مسیر کلی جریان هدفمند توسعه دانایی محور برای تبدیل شدن به نیروهای بالفعل و کارا در سیستم دانش مدار جامعه در گرو آموزش های مبتنی بر استاندارد های توسعه در این مدل است. تاثیر بسیارزیاد هریک از دیگر شاخص های توسعه بر یکدیگر موجبات به هم پیوستگی و ارتباط تنگاتنگ آنها را فراهم می آورد به گونه ای که نقص و ضعف هر کدام روند شاخص های دیگر را نیز تحت الشعاع خود قرار می دهد. این مسئله نیاز بررسی آموزش به عنوان یکی از مهمترین زیر ساختهای جامعه دانایی محور را با در نظر گرفتن کلیه عوامل موثر در روند شکل گیری آن بر اساس استانداردهای علمی و فنی روز را پدید می آورد. توسعه زیر ساختهای آموزشی در این نوع جوامع قالباً در دو محور زمان و مکان شکل خواهد گرفت به عبارت دیگر ابزار و لوازم مورد نیاز در جهت شکل گیری این سری از آموزش ها هم از جنبه دورهای زمانی باید شاهد رشد کیفی از دیدگاه علمی و فنی باشد و هم از جنبه همه گیر بودن و اشاعه عمومی یافتن در سطح جامعه .در بعد زمانی وقتی از توسعه آموزش در یک جامعه دانایی محور صحبت می کنیم استانداردها و متد هایی مد نظر خواهد بود که جریان آموزش را در مسیری هدفدار و با تکیه بر اصول و امکان سنجی ها و نیاز سنجی ها در هر دوره زمانی و برای هر شرایط سنی تامین نماید. روند یکنواخت و هدفدار در این نوع از آموزش ها از جریان های مقطعی و بدون برنامه جلوگیری می کند و آموزش را در بالاترین سطح کیفی و با بیشترین راندمان در اختیار دانش پذیران قرار می دهد. همچنین وقتی در بعد توسعه مکانی به جریان توسعه آموزشهای مبتنی بر دانایی محوری بپردازیم مطالعه و گزینش سیستم های آموزشی با تکیه بر اصول و فناوریهای نوین در امر آموزش امری ناگزیر است. در این عرصه سیساست های آموزشی بایستی منطبق با شرایط اقتصادی، فرهنگی کلیه اجزا جامعه باشد. شناخت و دسترسی به ارزیابی های مناسب از کارایی و تاثیرات آموزش در جریان توسعه دانایی محور نیازمند آشنایی با ابزارهای زیرساختی آموزش در این مدل توسعه می باشد. تا بر اساس نیازها و امکان سنجی های کارشناسی در درجه اول نسبت به توسعه آموزش و درنهایت توسعه دانایی محور اقدام شود.
سواد عمومی:
"در کل جمعیت جهان ۹۰۰ میلیون بزرگسال بی سوادند.۱۳۰ میلیون کودک هیچ گاه قدم به مدرسه نگذاشته اند و ۱۰۰ میلیون کودک در همان سالهای نخست مدرسه را رها کردند."
این آمارها و سایر آمارهای موجود به خوبی بیانگر وضع اسفناک حاکم بر آموزش های عمومی در جوامع در حال توسعه می باشد. عموماً جوامع در حال توسعه برای دستیابی و رسیدن به توسعه مدل های گوناگونی را بر می گزینند به عنوان نمونه می توان از توسعه سیاسی و اقتصادی یاد کرد که در کشور ما نیز سالهایی به عنوان اصلی ترین مدل توسعه مورد چالش بین کارشناسان و سیاست گذاران بودند. اما با توجه به اشاره ای که در مورد نقش آموزش در مدل توسعه مبتنی بر دانایی محوری به امر آموزش شد باید این نکته را یادآوری کنیم که از ملزومات ونیازهای پایه ای برای توسعه دانایی محور رسیدن به سطح معین و استانداردی از نظرمسئل آموزشی است. با توجه به اینکه در عصر حاضرتولید و استفاده از اطلاعات به عنوان یکی از اساسی ترین محورهای توسهع دانایی محور است بنابراین این نیاز را در پی حود خواهد داشت که افراد جامعه برای بهره گیری از اطلاعات باید از حداقل نیاز لازم که سواد می باشد برخوردار باشند. با عنایت به اینکه ما این نیاز را در چهرچوب های یک جامعه دانایی محور مطرح ساختیم و توسعه دانش مدار با یستی همگام با توسعه تکنولوژیک در بعد سخت افزاری و نرم افزاری همراه باشد لدا نباید این موضوع را از ذهن خارج کرد که وقتی از یک جامعه آماده برای پیاده سازی مدل توسعه دانا یی محور یاد می کنیم این انتظار وجود دارد که حداقل ملزومات مورد نیاز از نظر سواد عمومی در خصوص تحصیلات ابتدایی و تحصیلات عادی از استاندارد مناسبی برخوردار باشد ضمن اینکه در بحث سواد عمومی مبتنی بر ابزارهای تکنولوژیک انتظاری مبنی بر آگاهی عمومی نسبت به استفاده و کاربری های رایانه در مسائل و برنامه های شخصی و کاری برای افراد جامعه شکل می گیرد.
سواد تکنولوزی
"بیش از یک میلیارد تن، از هرگونه خدمات اساسی در زمینه آموزش محروم هستند و بیش از۴.۵ میلیلرد تن از وسایل ارتباطی پایه و بنابراین دسترسی به فن آوری های جدید محرم مانده اند."
همانطور که در مسئله سواد عمومی اشاره شد امروزه یکی از مهمترین معیارها در بررسی سطح سواد برای یک جامعه توسعه یافته میزان سواد مردم جامعه در مورد میزان بهره برداری و استفاده از رایانه می باشد. که این خود ارتباط مستقیمی در تعداد رایانه های موحود در جامعه دارد. با این توضیح اگر از سواد تکنولوزیک به عنوان یک زیر ساخت اساسی در زمینه فراهم کردن بسترهای لازم جهت دست یابی به توسعه دانایی محور ذکر کنیم بایستی ملزومات و امکانات گسترش چنین آموزش هایی را نیز فراهم آوریم و این خود نیاز مند تعیین چهارچوبها و استانداردهای مشخصی است تا کلیه امور آموزش های تکنولوزیک چه در بعد سخت افزاری و چه در بعد نرم افزاری با هدفمندی گزینش و هدایت شوند به این صورت که با توجه به نیازهای جامعه در حال و آینده برنامه های گسترده آموزشی تدوین و امکان بهره برداری عامه از این آموزش ها فراهم گردد. بی شک توسعه هدفدار سواد تکنولوژیک مبتنی بر آخرین علوم رایانه با توجه به نیاز سنجی های انجام شده بر روی هر یک از گزوههای فعال در جامعه می تواند در تزریق روح پذیرش تکنولوزی های جدید در بین افراد جامعه موثر باشد و سطح علمی و علی الخصوص فرهنگی ایشان را نسبت به کاربری ها و تسهیلات این تکنولوزی در جامعه بالا ببرد و در نتیجه موجب تسهیل در روند حرکتی به سوی جامعه دانش مدار شود که به اعتقاد بسیاری هیچ تغییری در جامعه مورد پذیرش قرار نمی گیرد مگر که به صورت فرهنگ در آن جامعه تبدبل گردد.توسعه زیرساختهای اطلاعاتی
" تحولات و چالش های اقتصادی از آغاز تا به امروز سیرجالب توجهی داشته است کارشناسان بر این باورند که اگر از ابریشم و ادویه به عنوان کالای مبادلاتی قرون گذشته و از نفت به عنوان کالای قرن بیستم یاد کنیم در هزاره سوم مهمترین کالایی که بین مردم و کشورهای مختلف مورد مبادله قرار می گیرد اطلاعات خواهد بود."
با این توصیف و با نگرش به نیاز اساسی جامعه دانایی محور به مسئله استاندارد سازی روند کاربری اطلاعات با دو مقوله مهم مواجه خواهیم بود.اول اینکه در جامعه دانش مدار اطلاعات چکونه در داخل تولید می شوند و چه مراحل و مقدماتی را برای رسیدن به دست کاربران می گذرانند و دوم اینکه اطلاعات چگونه و با چه استانداردهایی از خارج وارد اینچنین جامعه ای می شود.در واقع برای توسعه زیر ساختی اطلاعات یکی از نیاز های اساسی تامین منابع اطلاعاتی مورد نیاز و رجوع افراد جامعه در تمام سطوح فکری و کاری و سنی است. برای تامین این نیاز بایستی مطالعه و کنکاش دقیقی بر روی مباحث اطلاعاتی و ساختارهای کاربردی و نحوه اثر اطلاعات در جامعه در برخورد با گروههای مختلف اجتماعی انجام داد.
با توجه به نیاز های مطرح شده سعی میکنیم در این قسمت به هرکدام از این نیازها و چالش های موجود برای رفع و تامین هر یک از این موارد بپردازیم.
۱)اطلاعات درون ساختاری جامعه دانایی محور( از تولید تا کاربری)
الف)چگونگی تولید اطلاعات
نگاه به مسئله تولید اطلاعات در یک جامعه دانایی محور بر اساس اصل نیازسنجی است. یعنی تا زمانی که برنامه و هدف لازم برای تامین و دسترسی به اطلاعات خاصی تدوین نشود این امر به صورت راکد باقی خواهد ماند . ارزش این موضوع به وجود نگاه سیستماتیک در جریان تولید اطلاعات می باشد به عبارت بهتر در یک جامعه دانش مدار که تفکر سیستمی بر آن حاکم می باشد هیچگاه سرمایه گذاری فکری و عملی و مادی بر روی برنامه هایی که همگرایی کامل با سیستم نداشته باشند و یا بر اساس نیازسنجی معقول و جساب شده تدوین نشده باشند صورت نمی پذیرد. با این دیدگاه برای راه اندازی یک پروسه تولید اطلاعات از قبل مطالعات کارشناسی و بررسی های اولیه برای تعیین نیاز سیستم به چنین اطلاعاتی انجام می شود و همچنین کارکرد و اثر تولید و بهره برداری در سیستم مورد بررسی قرار می گیرد و سپس نسبت به برنامه ریزی های لازم برای تولید آن اقدام می شود. البته نباید از این نکته غافل بود که در جریان تولید اطلاعات قابلیت انتقال و آموزش دادن آن نیز بایستی فراهم باشد. یعنی انتخاب نوع اطلاعات بایستی همراه با توجه به مسائل آموزشی و اطلاع رسانی آن نیز باشد.
در جریان تولید اطلاعات می توان با دو شیوه عمل کرد:
۱- تولید اطلاعات بر اساس درخواست از پایین به بالا
وقتی در جامعه دانایی محور از این مدل تولید اطلاعات صحبت می کنبم در واقع به هر یک از افراد جامعه به عنوان یک عنصر سیستمی نکاه کرده ایم که برای رفع و یا بهبود مشکلات و فعالیتهای خود نیاز به اطلاعات خاصی دارد و از این رو سیستم برای تامین این اطلاعات اقدام می کند و برنامه ریزی های لازم را انجام می دهد.
۲- تولید اطلاعات بر اساس نیاز از بالا به پایین
گاهی اوقات سیستم تعیین کننده نوع اطلاعات مورد نباز جامعه است. در این موقع با نگاه عمومی به برنامه ها و سیاستهای موحود در جامعه اطلاعات مورد نیاز سنجی قرار می گیرند و نسبت به تولید آنها اقدام می شود.
ب)چگونگی پردازش اطلاعات
پس از مرحله تولید اطلاعات که شامل جمع آوری داده های علمی بالقوه است مرحله پردازش اطلاعات که گامی در جهت تبدیل داده های بالقوه به اطلاعات بالفعل است آغاز می شود. در مرحله قبل اطلاعات به صورت مجموعه ای از داده های خام بودند که کارایی خاصی نداشتند و بهره برداری از آنها برای کاربران غیر ممکن بود در مرجله پردازش اطلاعات این اطلاعات با استفاده از ابزارها ور وشهای خاص و متفاوت مورد تحلیل و بررسی و طبقه بندی قرار می گیرند. در این مرحله اولویتهای کاربری بسیار مورد توجه قرار می گیرد تا استفاده مطلوب در همه شرایط زمانی امکان پذیر گردد.
ج)چگونگی توزیع اطلاعات
مسئله توزیه اطلاعات یکی از بخش های مهم برخورد با مقوله اطلاعات در جوامع دانایی محور است. استانداردها و شاخص های تعیین شده برای جامعه دانایی محور این الزام را به وجود می آورد که تمامی اطلاعات تولید و پردازش و طبقه بندی شده که حاصل سرمایه گذاری های مادی و فکری بسیاری نیز می باشد در اسرع وقت و به بهترین شیوه در اختیار کاربران واقعی قرار گیرد. در بحث توزیع اطلاعات در جامعه دانایی محور باپنج عنصر زیر مواجه خواهیم بود:
۱)سرعت توزیع:
جامعه دانایی محور در هزاره سوم که عصر سرعت در مبادلات اطلاعاتی است می طلبد که بر سیستم توزیع اطلاعاتی ان سرعت حاکم باشد یعنی علاوه بر تسریع در جریان تولید و پردازش اطلاعات انتقال اطلاعات نیز مبتنی بر اخرین یافته ها باشد.
۲)ابزار توزیع:
در نحوه توزیع اطلاعات گزینش ابزار توزیع یکی از مهمترین مباحث را به خود اختصاص می دهد که در بخش های بعدی بیشتر به آن خواهیم پرداخت اما در اینجا به ذکر این نکته بسنده کنیم که جامعه دانایی محور برای انتقال و اموزش اطلاعات نیازمند بهترین ابزار اطلاع رسانی و آموزشی است. به عبارت بهتر ابزاری که بتوانند در سطح گسترده و همه گیر اطلاعات را انتقال دهند و از سرعت با لایی نیز برخوردار باشند.
۳)کیفیت توزیع:
شیوه توزیع اطلاعات بایستی در کیفیت اطلاعات تاثیر منفی نگذارد بلکه در صورت امکان کارایی کیفی ان را نیز بالا ببرد.
۴)کمیت توزیع:
شیوه توزیع اطلاعات بایستی به گونه ای گزینش شود که در حجم های مختلف اطلاعات قادر به تامین نیازهای کاربران خود باشد.
۵)سطح توزیع:
شیوه توزیع اطلاعات بایستی در سطح عام و گسترده نیز جوابگو باشد یعنی باید قادر باشد بر اساس اهداف جامعه گروههای گسترده در بعد زمانی و مکانی را تحت پوشش قرار دهد.

فرنود حسنی

منبع : وبلاگ مديريت فناورى اطلاعات