از بلر تا براون: چه چیزی تغییر خواهد کرد؟

نخستین ماموریت گوردون براون نخست‌وزیر انگلیس از بین بردن آثار زیان‌هایی است كه جنگ عراق به بار آورد، در عین حال كه تونی‌بلر نخست‌وزیر پیشین ۲۷ ژوئن پست خود را ترك كرد تا تمام نیروی خود را بر خاورمیانه متمركز كند. بلر چه بسا تلا‌ش می‌كند تا بدنامی‌كه به آن دچار شده را از خود بزداید. هر دوی آنها ماموریت‌های مشكلی دارند، مشكل گوردون براون در میزان زیانی نهفته است كه جنگ عراق به بار آورد كه نیازمند چندین سال و چه بسا یك دهه است تا آثار آن از بین رود، اما مشكل تونی‌بلر از دو جهت است. نخست: پیشینه‌اش در تائید آمریكایی‌ها و اسرائیلی‌هاست كه باعث می‌شود اكثر اعراب به ویژه تندروها به وی اعتماد نكنند. دوم: ماموریتش به عنوان نماینده كمیته چهارجانبه در خاورمیانه كاملا‌ مشخص و محدود است. نه ایالا‌ت متحده و نه اسرائیل و نه حتی خاویر سولا‌نا مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا از او می‌خواهند نقش سیاسی بازی كند چرا كه این امر فراتر از منافع و فعالیت‌های خاص آنهاست و آنان نمی‌خواهند كه بلر در گفت‌وگوها برای حل نهایی نزاع اعراب و‌ اسرائیل دخالت كند. ایالا‌ت متحده آمریكا به دنبال ادامه سیطره‌اش بر فرایند صلح است. در حالیكه اسرائیل هیچ‌گونه دخالت خارجی را برنمی‌تابد. ماموریت بلر محدود به كمك به تشیكلا‌ت خودگردان فلسطین در جهت تحول در نهادهای حكومتی صادق و فعال نهفته است تا بتواند شریك مورد قبولی برای اسرائیل شود، این به معنای آن است كه وی با محمودعباس رئیس تشكیلا‌ت خودگردان و سلا‌م فیاض رئیس دولت اضطراری در كرانه باختری كه از هر جهت مورد حمایت سیاسی و مالی بین‌المللی هستند همكاری خواهند كرد. مسئله مهم در اینجا آن است كه باید ببینم آیا به حماس نیز كمك می‌كند یا نه؟ حماس كه پیش از این همانند ایالا‌ت متحده و اسرائیل آن را «سازمانی تروریستی» توصیف نكرده بود.
این مسئله محك واقعی برای تونی‌بلر به شمار می‌رود كه اگر حماس را تحریم كند ماموریتش به پایان می‌رسد. از سوی دیگر اگر برعكس با حماس ارتباط برقرار كند و تلا‌ش كند كه اتحادیه اروپا و دیگر طرف‌های كمك‌كننده را تشویق كند كه از این گروه حمایت مالی و سیاسی كنند واشنگتن و اسرائیل را خشمگین خواهد ساخت و به زودی كار خود را از دست خواهد داد. با علم به اینكه بلر با جعبه‌ای مملو از امور منفی آمده است، جنگ عراق كه از بزرگ‌ترین دعوت‌كنندگان به آن بود فاجعه‌ای روانی، اقتصادی، سیاسی و استراتژیكی به وجود آورد. ایالا‌ت متحده هزینه‌های سنگینی را از هر جهت (مالی و سیاسی و ...) متحمل شد در حالی كه انگلیس هزینه‌های كمتری متحمل شد ولی همین مقدار كم نیز قابل توجه است. عراق به عنوان یك كشور یكپارچه مورد حمله قرار گرفت و بی‌ثبات شد. این كشور اكنون قربانی جنگ داخلی فجیعی است. عراق دیگر نتوانست نقش سنتی خود را به عنوان نگهبان مرزهای شرقی عرب را بازی كند .در عراق صدها هزار نفر كشته و یا زخمی شدند، چند میلیون نفر آواره شده و یا خانه‌های خود را ترك كردند، اما زیان اصلی به زیرساخت‌های این كشور وارد آمد كه بسیار گسترده است.
احساس ضدغرب افزایش یافت، در عین حال القاعده امتداد جغرافیایی خطرناكی در كل منطقه پیدا كرد. به نظر می‌رسد كه اكنون نزاع اعراب اسرائیل كه در دوره دولت بوش از بی‌توجهی شدیدی رنج برد از راه حل مسالمت‌آمیز از هر زمانی طی ۴۰ سال گذشته دورتر شده است. به نظر نمی‌رسد كه بلر با توجه به نقش محدودش بتواند به فرایند صلح تكانی بدهد، این فرایند اكنون بیش از هر زمانی نیازمند این تكان است. بلر در تقسیم خاورمیانه به دو جبهه مقابل هم سهم دارد، در این دو جبهه ایالا‌ت متحده، انگلیس، اسرائیل و برخی از كشورهای عربی در یك طرف و محور تهران، دمشق، حز‌ب‌الله و حماس در طرف دیگر قرار دارند.
همچنان كه بلر با در كنار ایالا‌ت متحده قرار گرفتن، انگلیس را درمعرض حملا‌ت تروریستی قرار داد و شكاف میان مسلمانان و غیرمسلمانان را داخل جامعه انگلیس افزایش داد. به ویژه باعث افزایش دشمنی علیه مهاجران پاكستانی شد. شایان ذكر است كه آنچه ارائه شد شامل لیست كامل زیان‌هایی كه تونی بلر و جورج بوش پسر، شریك برجسته‌اش، به خاورمیانه وارد كردند، نیست. مصیبت بلر در این امر نهفته است كه وی قادر به گوش دادن به ندای درونی خود نبود و تا حدود زیادی انگلیس را در سیاست‌های استراتژیك دنباله‌رو ایالا‌ت متحده آمریكا كرد. همچنین وی سیاست‌های نامناسبی را در پیش گرفت. بلر اعتراف كرد كه تصمیم به پیوستن به جنگ عراق تصمیمی دشوار بود چرا كه وی را در سلسله‌ای از تناقضات رسواكننده گرفتار كرد. زمانی كه بلر در سال ۱۹۹۷ كرسی نخست‌وزیری را از آن خود كرد، اعلا‌م كرد كه سیاست خارجی «اخلا‌ق‌گرایی» را دنبال خواهد كرد، اما متاسفانه به وعده خود عمل نكرد. سیاست‌هایی كه بلر در پیش گرفت آمیخته با رسوایی بلكه بدتر از آن آمیخته با دروغ بود. وی خوب می‌دانست كه شواهد پیرامون تملك سلا‌ح‌های كشتار جمعی توسط صدام حسین شواهد درستی نبود. با وجود این تهدید عراق را بزرگ كرد تا بتوانند مردم انگلیس را پیرامون جنگ قانع كند، اما مردم انگلیس قانع نشدند و بدین‌وسیله میزان بالا‌ی حكمت را آشكار كرد. بلر از مشوقان و دعوت‌كنندگان اصلی دخالت »آزادیبخش» یا «انسانی» است و منظور از آن ضرورت یا واجب بودن دخالت دموكراسی غربی به شكل نظامی‌اگر لا‌زم شود در كشورهایی كه نظام‌های حاكم در آن از خشونت و شیوه‌های غیرقابل قبول علیه مردمش استفاده كند. بی‌تردید مبدا این اندیشه قابل ستایش است اما فاجعه عراق چنین مفهومی‌را از مصداق خارج كرد.
بلر از تائیدكنندگان پرشوق اروپا بوده و وعده داده بود كه انگلیس را در قلب اروپا قرار دهد، وی تعطیلا‌ت را همراه با خانواده‌اش در اروپا می‌گذراند و مشقت فراگیری زبان فرانسه را در حد مقبولش تحمل كرد اما دعوایش با ژاك‌شیراك و گرهارد شرودر رهبران فرانسه و آلمان پیرامون جنگ باعث ایجاد شكاف در اروپا شده و ضربه مهلكی بر تلا‌ش‌های ایجاد سیاست امنیتی و دفاعی مشترك اروپا وارد آورد. بلر خواست به عنوان پلی میان اروپا و ایالا‌ت متحده در طول اقیانوس اطلس شود، اما عملا‌ به سمت ایالا‌ت متحده متمایل شد و این پل فرو ریخت. شاید بیشتر ابعاد سیاست بلر در تائید آمریكایی مصیبت‌بار است چون بوش آنچنان كه باید و شاید مزد او را نداد. وی تبدیل به سخنگوی بوش شد و از جنگ عراق به شدت دفاع كرد به طوری‌كه بوش زبان بسته هرگز نمی‌تواند آن را پنهان كند، به جنگ جهانی علیه تروریسم، كه عواقب وخیمی داشت، پیوست اما خلا‌ف خواسته نصیبش شد.
تونی بلر امیدوار بود و انتظار داشت كه بتواند در موضوع‌هایی نظیرنزاع اعراب و اسرائیل تاثیرگذار باشد، ‌اما بعدها مشخص شد كه اسرائیل و دوستان آمریكایی‌اش در داخل و خارج از دولت بوش تاثیری بیشتر از آنچه كه امیدوار بود، دارند.
در واقع تناقض در موضع بلر پیرامون موضوع نزاع اعراب و اسرائیل به شكل شدیدتری نمایان شده است. وی مشتاق بود كه مسائل فلسطین را حل كند و هزاران بار اعلا‌م كرد كه به طور كامل تشكیل كشور مستقل فلسطین كه بتوان در آن زندگی كرد را تائید می‌كند اما با حمله به عراق خود را به نومحافظه‌كاران در واشنگتن مرتبط كرد، نومحافظه‌كارانی كه از تسلط كامل اسرائیل بر سرزمین‌های كرانه باختری حمایت كرده و به طور كامل با هرگونه تفسیر و تعبیری در مورد ملیت فلسطینی مخالفند. آیا بلر توانایی آن را دارد كه در چارچوب كار جدید خود این تناقضات را حل كند؟ ناگزیریم در این امر تردید كنیم. به رغم آنكه بلر خود را آراسته به ویژگی‌های اخلا‌قی والا‌ می‌داند و به رغم آنكه وی مسیحی مقیدی است كه تحت‌تاثیر «شیری» همسرش در آستانه روی آوردن به مذهب «كاتولیك» است، اما فراتر از همه‌چیز واقعیت‌هایی كه بر روابط انگلیس و آمریكا حاكم است را درك می‌كند.
انگلیس در جمع‌آوری داده‌های اطلا‌عاتی در گستره جهانی با ایالا‌ت متحده آمریكا مشاركت دارد و از این كشور موشك‌های بالستیكی «ترایدنت» را برای زیردریایی‌های هسته‌ای‌اش می‌خرد، علا‌وه بر آن ملزم به خرید هواپیماهای جنگی از نسل جدید پیشرفته به نام جنگنده‌های «جوینت استرایك فایتر» (جنگنده ضربه مشترك) است كه تكنولوژی آن متعلق به آمریكاست. مسائلی كه بیان شد گوشه‌ای از روابط استراتژیك و قوی است كه انلگیس و ایالا‌ت متحده را به هم پیوند می‌دهد و هر نخست‌وزیری كه در انگلیس روی كار بیاید وی را مكلف به رعایت آن در سیاست خارجی می‌كند و همچنانكه هزینه‌ای كه بلر برای آن پرداخت مشخص گردید گوردون براون نیز در جای خود مجبور به تایید چنین پیوندی خواهد شد.

ترجمه: كریم‌پورزبید
روزنامه الحیات

منبع : روزنامه حیات نو