صنایع دستی، اشتغال و درآمدزایی

● مقدمه:
فناوری اطلاعات در سال های اخیر تاثیرات دوسویه‌ای بر صنایع مختلف داشته است. از سویی قدرت ارتباطی قوی از طریق اینترنت، امکان هماهنگی، کنترل، عملیات بهتر و اطلاعرسانی مناسب را فراهم ساخته است و باعث ایجاد فرصت برای سازمان های متکی به کسب و کار الکترونیکی شده و از طرف دیگر تهدیداتی را همچون ایجاد بازارهای جهانی، امکان از دادن سهم بازار، ورود رقبای جدید، معرفی محصولات جانشین متنوع و ... برای سازمان هایی که در استفاده از این تکنولوژی ها دچار تعلل شده‌اند ایجاد کرده است. الگوبرداری مناسب از کشورهایی که هم اینک در این صنعت چه از لحاظ تعداد و چه از حیث درآمد از رتبه بندی مناسب در سطح جهان برخوردار هستند می‌تواند مسیر رسیدن به موفقیت را تا حد امکان کوتاه و بهینه سازد. البته در این الگوبرداری ها آنچه مهم است توجه به شرایط درونی کشور و قابلیت های فعلی می‌باشد و عملکرد تطبیقی بایستی به گونه‌ای باشد که این راهبردها تاثیر مخربی در چرخه های اجتماعی، اقتصادی و هنری و فرهنگی کشور به همراه نداشته باشد.
● فناوری اطلاعات در صنایع کوچک
گسترش فناوری اطلاعات در مراحل مختلف طراحی، تولید، بازاریابی و فروش، فرایندهای موجود سازمان های مختلف را به کلی تحت تاثیر قرار داده است. ۴ دسته محرک (هزینه ها، بازار، قوانین و دولت و رقابت) برای به کارگیری سیستم های الکترونیکی از سوی سازمان ها مهم شناخته شده است.
با کار برد تکنولوژی از سوی عرضه کنندگان و توزیع کنندگان نحوه فعالیت ها به طور قابل ملاحظه‌ای دچار تغییر شده است. عمده تاثیراتی که به کار گیری فناوری اطلاعات برای عرضه کنندگان به همراه داشته است عبارتند از:
▪ کاهش زمان طراحی تا فروش: به علت امکانات موجود برای طراحی و شبیه سازی نمونه های محصولات زمان شروع طراحی تا زمان ورود کالا به بازار کاهش چشمگیری داشته است. بسیاری از شرکت های بزرگ دنیا محصولات ویژه هر مشتری را بر مبنای سفارش دریافتی در کمتر از پنج روز کاری آماده و برای مشتری ارسال می‌کنند.
▪ کاهش هزینه های خرید کالا و مواد اولیه: دسترسی گسترده به عرضه کنندگان مختلف در سر تا سر دنیا امکان دستیابی به منابع با هزینه های کمتر را برای تولیدکنندگان فراهم می‌کند.
▪ دسترسی به بازار گسترده تر: استفاده از ابزارهای توزیع و فروش الکترونیکی، بازارهای مربوط به تولیدکنندگان را از بازارهای محلی به بازارهای بین المللی در سراسر دنیا تبدیل می‌کند.
▪ صرف جویی های حاصل از مقیاس: افزایش تعداد محصولات تولید شده به علت سرشکن شدن هزینه های ثابت، هزینه های تولید هر واحد را تا حد امکان کاهش می‌دهد.
● امکان شخصی سازی کالاها و محصولات
قابلیت ارتباط و تماس مستقیم با مشتریان این امکان را برای تولیدکنندگان فراهم می‌کند که بتوانند محصولات مورد نیاز مشتریانشان را به صورت دلخواه آنان ارائه کنند.
کلیه موارد فوق سبب خواهد شد که عرضه کنندگان در یک قیمت مشخص بتوانند تعداد بیشتری از محصولات خود را عرضه کنند. به عبارت دیگر و بر مبنای دید اقتصادی نمودار عرضه محصولات و خدمات با استفاده از فناوری اطلاعات حرکتی به سمت راست خواهد داشت.
بنابر شرایط ایجاد شده و کاهش قیمتی که در بازار به وجود می‌آید میزان تقاضا برای کالا افزوده می‌شود. افزایش تقاضا برای کالاهای تولید شده نمودار مربوط به تقاضا را به سمت راست حرکت می‌دهد.
اکنون تاثیرات به کار گیری فناوری اطلاعات بر افزایش میزان مصرف و تقاضا مشخص می‌گردد. تغییر در میزان عرضه و تقاضا بازار را از حالت تعادل خارج کرده و نقطه تعادل جدیدی در بازار الکترونیکی ایجاد می‌شود. در این مسیر بازار در نقطه‌ای با حجم بالاتر به تعادل و توازن می‌رسد. به عبارت ساده تر یعنی در یک قیمت ثابت حجم بیشتری از کالا و محصولات ارائه می‌شود. بنابراین دستاورد حاصل از به کار گیری فناوری اطلاعات را برای تولید، توزیع و فروش صنایع دستی (و سایر محصولات) می‌توان به دو دسته تقسیم کرد:
۱) افزایش میزان اشتغال: افزایش تعداد کالای فروخته شده در یک دوره زمانی در یک سطح قیمت مشخص نیاز به نیروی کار برای تولید بیشتر را افزایش می‌دهد.
۲) افزایش میزان درآمد: با توجه به اینکه میزان درآمدهای یک کشور برابر حاصل‌ضرب تعداد کالای فروخته شده در قیمت کالا می‌باشد با توجه به ثابت بودن قیمت و افزایش تعداد کالای فروخته شده نتیجتا منجر به افزایش درآمدهای ملی می‌باشد.
● راهکارهای گسترش به کار گیری فناوری اطلاعات
▪ گسترش امنیت الکترونیکی: برای گسترش هر چه بیشتر تجارت الکترونیک و کاربردهای فناوری اطلاعات بایستی عواملی که در نظر مشتریان به عنوان عوامل بازدارنده شناخته می‌شود شناسایی گردند. اطمینان، یکی از عوامل کلیدی گسترش تجارت الکترونیکی و استفاده از فناوری اطلاعات می‌باشد. امنیت مطرح شده در این قسمت به هر دو نوع امنیت های مادی و معنوی اشاره دارد. امنیت های مادی بیشتر اشاره به مواردی دارد که افراد عدم خرید اینترنتی خود را به علت ترس از شناسایی رمز کارت های اعتباری و نهایتا برداشت های غیر مجاز از حساب هایشان می‌دانند. ترس های معنوی نیز بیشتر مربوط به مباحثی می‌شود که افراد ترس از استفاده های غیرمجاز از اطلاعات شخصی‌شان را دارند. فروش یا واگذاری این اطلاعات به سازمان های دیگر احترام به حریم های شخصی افراد را با تهدید مواجه می‌سازد.
تکنولوژی تا حدودی (و البته نه صد در صد) این مشکلات را مرتفع نموده است. استفاده از کد کردن اطلاعات ارسالی و یا ارسال نامه های الکترونیکی بدون نام تا حدود زیادی دسترسی افراد و سازمان های غیر مجاز را به اطلاعات شخصی محدود می‌سازد. کد کردن اطلاعات نیز از جمله روش هایی است که با کد گذاری بر اطلاعات ارسال شده از سوی فرستنده( شامل اطلاعات شخصی، بانکی و ...) این امکان را فراهم می‌کند که اطلاعات تنها در مقصد و توسط گیرنده شناسایی شده رمزگشایی شود.
▪ پرداخت الکترونیکی: پرداخت الکترونیکی به عنوان حلقه آخر در فرایند خرید الکترونیکی زمینه را برای تراکنشی سریع، امن و کم هزینه بین عرضه کنندگان و مشتریان در دورترین نقاط دنیا فراهم می‌کند. قیمت گذاری یا روش های متنوع پرداخت همواره به عنوان یکی از انگیزاننده های مشتریان در اکثر صنایع تولیدی و خدماتی شناخته می‌شود.
قیمت به عنوان یکی از آمیخته های بازاریابی به روش پرداخت با قیمت گذاری برای مشتری اطلاق می‌شود که از طریق آن انگیزه بیشتری برای خرید در مشتری ایجاد شود. روشهای متعددی در بازاریابی برای قیمت گذاری مطرح شده است. قیمت‌گذاری رهبر، قیمتگذاری یک کالا برای دو کالا، قیمت گذاری دسته جمعی، پرداخت درآینده و ...
▪ ایجاد نام های تجاری: ایجاد نام تجاری امروزه به یکی از اساسی ترین استراتژی های بازاریابی مبدل شده است. گسترش نام تجاری همچون ماده چسبناکی است که وظایف و برنامه های متعدد بازاریابی را درکنار یکدیگر نگه می‌دارد. سازمان های مختلف با استفاده از این نام های تجاری در صدد القای یک حس منحصر به فرد از محصولات و خدمات خود در ذهن مشتریان می‌باشند.
براساس تعریف انجمن بازاریابی آمریکا نام تجاری عبارت است از یک نام، واژه، علامت، نشان، طرح و یا ترکیبی از این موارد که در پی معرفی یک کالا و یا یک خدمات از سوی فروشنده و متمایز ساختن آن با سایر رقبا می‌باشد به گونه‌ای که بتواند به رفتارهای مشتریان (در انتخاب محصولات) تاثیرگذار باشد.
گسترش همکاری های خارجی و استفاده از توانمندی های کانال های توزیع توانمند جهانی: این کانال ها که به تدریج سهم کانال های توزیع سنتی را به خود اختصاص می‌دهند، کلیه امکانات و تکنولوژی های مورد نیاز در یک فرایند تصمیم تا خرید را دارا می‌باشند. امکانات گسترده این سایت ها در اطلاع رسانی، تبلیغات، پرداخت الکترونیکی، اعتبار و امنیت بالا و ... در شرایط فعلی که در کشور هنوز زمینه برای استفاده از همه این امکانات فراهم نمی‌باشد، به عنوان جایگزین مناسبی برای محدودیت های داخلی به شمار می‌رود.
▪ برون سپاری فعالیت های غیر استراتژیک؛ برون سپاری برخی از فعالیت هایی که به لحاظ شرایط تکنولوژی و سایر موارد دیگر هنوز امکان پیاده سازی آن در کشور به صورت مطلوب فراهم نشده است. برون سپاری فعالیت هایی همچون پرداخت الکترونیکی که همواره یکی از مشکلات اساسی کشور در زمینه فعالیت های الکترونیکی محسوب می‌شده است می‌تواند کمک شایانی به تسهیل روند جذب مشتریان کند. این خدمات اگر از سوی سازمان های معتبر جهانی انجام شود که از مقبولیت بالایی در سراسر نقاط دنیا برخوردار می‌باشند تصوری از امنیت بالا را در تراکنش ها برای مشتریانی که از طریق کانال اینترنت قصد خرید دارند ایجاد می‌کنند.
▪ گسترش همکاری های استراتژیک با کشورهای همسایه و منطقه؛ این کار سبب کاهش هزینه های اطلاع رسانی و استفاده مشترک طرفین از طریق منابع موجود و بازارهای هدف می‌باشد. با توجه به تنوع محصولات و صنایع دستی که مورد توجه بسیاری از مشتریان می‌باشد پیاده سازی این همکاری های استراتژیک سبب استفاده از ظرفیت های موجود کشور و از طرف دیگر باعث افزایش رضایت مشتریان می‌شود.
▪ داده کاوی اطلاعات؛ تحلیل اطلاعات جمع آوری شده توسط هر یک از واحدهای تولیدی صنایع دستی این امکان را به دست اندرکاران و مدیران صنایع می‌دهد که روندهای جاری بر اطلاعات را شناسایی کنند و در طراحی خدمات بعدی از آن استفاده کنند. هدف اساسی داده کاوی عبارت است از استخراج دانش های نهفته در درون اطلاعات سازمانی، سیستم ها و نرم افزارهای داده کاوی اطلاعات گسترده موجود در پایگاه دادههای سازمان را از گذشته مورد بررسی قرار می‌دهند و به شناسایی روندها، الگوها و روابط و همبستگی های موجود میان داده های خام می‌پردازند. حاصل فعالیت های این سیستم ها اطلاعاتی است که مدیران و کاربران را برای تصمیم گیری ها پشتیبانی می‌کنند. نتایج این سیستم ها به صورت درخت های تصمیم گیری، رگرسیون ها، شبکه های عصبی، کلاستر بندی داده ها و یا تحلیل سبد بازار می‌باشند. این سیستم ها با بررسی اطلاعات از جنبه‌های مختلف زمانی، مکانی، دموگرافیک و ... داده ها را از حالت انجماد خارج و امکان بهره برداری از این داده ها را برای ارائه محصولات مطلوب تر و منطبق بر نیازهای مشتریان فراهم می‌کنند. این سیستم ها همچنین نحوه رفتارهای هر یک از مخاطبان را در مقابل پیام های تبلیغاتی مقصد مورد ارزیابی قرار می‌دهند که هر یک از این افراد تحت تاثیر کدامیک از پیام ها محصول نهایی خود را برگزیده اند.
گسترش پرتال جامع کشور با امکان دسترسی به کلیه فعالان در صنعت؛ ارائه زمان بندی های برنامه ها، فستیوال ها و مراسم مختلف، شرایط آب و هوایی مناطق مختلف، اظهار نظر سایر مشتریان و بازدیدکنندگان، تغییر واحد پول سایر کشورها، ارائه مطالب به روز و جذاب، اطلاع رسانی در مورد امکانات مختلف اقامتی، جاذبه ها و ... که از این طریق امکان خرید و پرداخت برای بازدیدگنندگان فراهم شود. اطلاعات مندرج در این پایگاه می‌بایست به چندین زبان رایج و متداول دنیا قرار داده شود. جامعیت این پرتال بایستی به گونه‌ای باشد که نهایتا برای مشتریان یک پایگاه اطلاعاتی جامع را ایجاد کند. قابلیت ها، امکانات و تسهیلات فراهم شده از سوی این پرتال بایستی به حدی باشد که یک مشتری بالقوه را در نقاط مختلف دنیا برای انتخاب محصولات تحریک کند. این پرتال ها سیستم های جامعی هستند که امکان ارتباطات کلیه ذینفعان و علاقه‌مندان یک سازمان را براساس دسترسی های تعریف شده‌ای امکان پذیر می‌سازند. این سیستم ها درگونه های مختلف شبکه ها قابل پیاده سازی هستند و امکان سازگاری آنها با سایر پایگاه های ورودی اطلاعات به سازمان می‌باشد. این سیستم ها چون اطلاعات جامعی را از محیط داخلی و خارجی سازمان دارند پایگاه مناسبی برای مدیریت دانش سازمان و به عبارتی گسترش یادگیری سازمانی از روندهای درونی و بیرونی سازمان می‌باشند. سیستم های مدیریت دانش این امکان را به سازمان ها می‌دهند که بتوانند دانش های ضمنی افراد را که به مرور زمان و بر اثر تجربه به دست می‌آید گردآوری، تدوین و در راه یادگیری سازمانی از آن استفاده کنند. از این رو این پرتال ها به تدریج به عنوان پرتال دانش های سازمانی شناخته می‌شوند.
▪ استفاده از ابزارهای چند رسانه‌ای و مولتیمدیا، بروشورهای الکترونیکی، تشکیل گروه های مباحثه؛ استفاده از ابزارهای نام برده شده بر شناخت بهتر و دقیق تر مشتریان از تنوع محصولات، شرایط تولید و کیفیت بسیار موثر است. تحقیقات زیادی تائید کننده این مطلب است که مشتریان به مراتب بیشتر تحت تاثیر گفته های سایر همنوعان خود از تجربه خریدهای گذشته هستند. بنابراین انتقال و مراودات C۲C در صنایع دستی در بسیاری از تصمیم گیری ها و انتخاب گزینه ها موثر است. برای این منظور سایت هایی ایجاد شده که در آن افراد به راحتی می‌توانند تجربیات خود را در اختیار سایرین قرار دهند. از آن جمله سایت: WWW. Lonelyplanet.com که توانست در سال ۲۰۰۲ بیش از یک صد و بیست هزار نفر را جذب سایت خود کند که بتوانند آزادانه تجربیات خود را از نقاط مختلف دنیا در اختیار سایرین قرار دهند.
تورهای مجازی؛ یکی از روش های جدیدی که امکان دسترسی الکترونیکی مشتریان را به محصولات مختلف ممکن می‌سازد، استفاده از تورهای مجازی و یا سیستم های حقیقت مجازی می‌باشد که این حس را برای مخاطبان به وجود می‌آورد که به صورت سه بعدی در حالت های ۳۶۰ درجه می‌توانند از زوایایی مختلف به بررسی مقاصد مورد نظر بپردازند. این تصاویر با ارائه واقعی شرایط یک محصول تاثیر زیادی در انتخاب شدن آن دارد.
▪ گسترش استفاده از بروشورهای الکترونیکی؛ این بروشورها معمولا هزینه های پیاده سازی بسیار کمتری نسبت به بروشورهای چاپی دارند که امکان دسترسی به آنها از همه نقاط دنیا ممکن است. توزیع این بروشورها نیز از طریق کانال های توزیع هر یک از عرضه کنندگان صنعت شامل وب سایت ها، ایمیلها و نیز پرتال جامع کشور امکان‌پذیر می‌باشد. یکی از ویژگی های بسیار مهم این بروشورها امکان به روز رسانی سریع این بروشورها می‌باشد که سازمان ها می‌توانند براساس دوره های زمانی و بر مبنای تقاضای موجود در بازار این بروشورها را به روز رسانی و در اختیار بازارهای هدف قرار دهند.
به کار گیری سیستم های ارتباط با مشتریان؛ تمرکز ویژه بر مدیریت روابط با مشتری به منظور بهینه سازی و شناخت هر چه بیشتر تمایلات مشتریان و ثبت رفتارهای حین خرید آنها برای شناخت روندهای آینده در صنعت لازم می‌باشد. از آنجا که صنایع دستی از جمله صنایعی است که ذاتا تنوع طلبی در آن وجود دارد و حفظ و نگهداری وفاداری مشتریان در آن کاری بسیار دشوار می‌باشد لذا ضبط و نگهداری اطلاعات این مشتریان و در اولویت قرار دادن آنها در شرایط خاص و یا ارائه پیشنهادهای خاص به آنها در دوره های ویژه می‌تواند تا حد زیادی سبب افزایش وفاداری این مشتریان شود. به کار گیری این روش نیز نیازمند شناخت طیف وسیعی از مشتریان در بازارهای هدف می‌باشد که سازمان با خواسته های آنها آشنایی کافی داشته باشد. خواسته هایی نظیر اینکه این افراد علاقه‌مند به چه فعالیت هایی حین سفر می‌باشند، در آمد آنها چقدر است، چه پکیج هایی بیشتر سبب برانگیختن این افراد می‌شود و ... دسترسی به این اطلاعات از طریق به کار گیری سیستمهای پایگاه داده های مشتریان میسر می‌باشد. از طریق سیستم های مدیریت با مشتری اطلاعات کاملی از مجموعه رفتارهای مشتریان براساس خواسته های آنها، ابزارهایی که سبب جذب آنها به سازمان ها شده، تعداد دفعات حضور آنها در مقصد و ... در اختیار مدیران و تصمیمگیران سازمان قرار می‌گیرد.
▪ گسترش کلوب های تخصصی؛ یکی دیگر از روش های جدید بازاریابی که از طریق اینترنت انجام می‌شود و تا حدود زیادی سبب افزایش وفاداری مشتریان و برگشت مجدد آنها می‌شود استفاده از انجمن ها و کلوب‌‌ها می‌باشد. در این روش عرضه کنندگان سعی در ایجاد جوامع کوچک می‌کنند که افراد حاضر در این جامعه همگی متفقا در مورد یک موضوع علاقه‌مند می‌باشند. برای مثال کلوب های علاقمندان به رشته های ورزشی خاص مانند اسکی، اسکی روی آب، گلف، صخره نوردی، قایقرانی در رودخانه های خروشان و ... یا علاقمندان به اماکن تاریخی، نوعی خاص از موسیقی و ... که این کلوب ها با استفاده از نوآوری های دائم سعی در نگهداری اعضای کلوب و گسترش تعداد آنها و از آن مهمتر افزایش فعالیت آنها می‌نمایند.مثال برگزاری مسابقات متنوع در نقاط مختلف، بازدید از کنسرت ها، تعریف تورهای جدید با شرایط متنوع، هماهنگی با عرضه کنندگان محصولات و توزیع محصولات با شرایط ویژه به اعضا و ...
▪ به کار گیری روش های بازاریابی تمرکزی؛ به کار گیری روش های بازاریابی تعاملی به عرضه کنندگان این قابلیت را می‌دهد که از نگرش های مشتریان آگاهی یابند. آگاهی از نگرش ها و تمایلات درونی گردشگران، کمک زیادی در ارائه محصولات شخصی سازی شده و نیز طراحی محصولات نوآورانه منطبق با نیازهای مشتریان خواهد کرد. برای این منظور می‌توان از روش های تعیین بازار هدف استفاده کرده و برنامه ریزی‌های ویژه‌ای را برای جذب گردشگران این مناطق انجام داد. برای مثال طراحی یک بخش اختصاصی برای این بازار در پرتال جامع و ارائه پیشنهادهای ویژه برای جذب مشتریان بیشتر.
کسب مزیت های رقابتی زمانی؛ استفاده از نرم افزارها و سیستم های ردیابی بسته ها و محصولات خریداری شده توسط مشتریان امکان کاهش تاخیر در زمان انتظار مشتریان را برای دریافت محصولات فراهم می‌کند. استفاده از پایگاه اطلاعاتی مشتریان می‌تواند تا حد زیادی از اطلاعات مربوط به مشتریانی که در گذشته نیز خریدهایی را داشته‌اند فراهم کند و بسیاری از فرآیندهای مربوط به ثبتنام و خرید آنها را کاهش دهد.
▪ به کار گیری سیستم های باز مهندسی فرایندها؛ گسترش همکاری ها با سایر کشورها، ادغام های افقی و عمودی‌با سایر سازمانهای فعال در صنایع وابسته، گسترش خدمات اتوماسیون شده، به کار گیری پرداخت الکترونیکی، گسترش کانال های توزیع الکترونیکی و ... همگی نیاز به باز مهندسی فرایندهای فعلی را در کشور الزامی‌می‌سازد.
پیاده سازی اینچنین سیستم کارآمدی نیازمند بازمهندسی در فعالیت های کلیه واحدهای فعال در زمینه صنایع دستی شامل طراحی، تولید، توزیع و... می‌باشد. به گونه ا ی که همگی این واحدها بتوانند براساس به کار‌گیری سیستم واحد به فعالیت های خود ادامه دهند.
● نتیجه گیری:
براساس اطلاعات به دست آمده به کارگیری فناوری اطلاعات سبب ارتقای سطح تعادل در بازار می‌شود و تعادل در سطح بالاتر آنگونه که بحث شد افزایش سطح اشتغال و درآمد ملی را در پی خواهد داشت.
با توجه به بسیاری از مشکلات سیاسی و تکنولوژی موجود در کشور می‌توان بسیاری از فعالیت های توزیع، فروش، ارتقا و پرداخت های الکترونیکی را از طریق شرکت هایی انجام داد که دارای این زیر ساخت ها می‌باشند و همکاری با آنها دارای چشم انداز نسبتا طولانی می‌باشد. استفاده از خدماتی که واسطه‌های الکترونیکی برای عرضه کنندگان محصولات مختلف ایجاد می‌کنند می‌تواند صنایع دستی کشور را از ناتوانی در رقابت برای توزیع الکترونیکی محصولات و خدمات نجات دهد.

عطا فرزام نیا

منبع : روزنامه رسالت