بازی خشن برای نفت

نفت مهم ترین حامل انرژی است كه در مقایسه با سایر مواد انرژی زا دارای ویژگی ها و شرایط ویژه ای است و نقش آن به عنوان كالایی استراتژیك بر كسی پوشیده نیست، زیرا نفت نه تنها در اقتصاد بلكه در سایر زمینه های اجتماعی نیز تاثیرگذار است و از آن در تعاملات سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، نظامی و ... استفاده می شود.تحولات مختلف در كشورهای صادركننده نفت طی دهه های گذشته و به كارگیری مواضع غیرمنطقی به همراه رشد سریع، تك بعدی و ظاهری در این كشورها سبب برهم خوردن ساختارهای سنتی در این كشورها شده و استفاده غیراصولی، غیرعاقلانه و غیرمسئولانه صاحبان این ثروت سبب شده است تا این كشورها درموقعیتی كاملاً وابسته به درآمدهای نفتی قرار گیرند. اتكای شدید غرب به نفت نیز سبب شده تا این كشورها نگاه ویژه ای به منطقه خاورمیانه داشته باشند و كوچك ترین تغییرات در این نقطه از جهان را پیگیری كنند، زیرا كوچك ترین تغییر شرایط در این منطقه، بزرگ ترین مشكلات اقتصادی مثبت و یا منفی را برای آنها در پی خواهد داشت. حساس بودن تغییرات در این منطقه سبب شده تا نوعی تعادل نسبی میان كشورهای مختلف بر سر این منطقه ایجاد شود. هرگونه دگرگونی شرایط بازی را تغییر می دهد و وارد بازی خطرناك جنگ خواهد كرد.
در زمان حضور دو ابر قدرت شرق و غرب و حاكم بودن شرایط جنگ سرد، به جز برخی از كشورهای این منطقه، بقیه در محدوده انحصاری غرب قرار داشتند. با فروپاشی قطب كمونیسم و از میان رفتن نظام دو قطبی، تلاش آمریكا برای رهبری جهان با شعار نظم نوین جهانی آغاز شد، ولی در این میان كشورهای اروپایی، آسیای جنوب شرقی، روسیه و چین هم خواهان سهم عمده ای از این منطقه بودند و هركدام تلاش خود را برای تثبیت موقعیت استراتژیك در منطقه آغاز كردند.وجود ثروت های ناشی از نفت و ذخایر عظیم نفت و گاز سبب شد تا منطقه خاورمیانه به كانون فعالیت های سیاسی، اقتصادی و نظامی قدرت ها تبدیل شود. جرقه جنگ كویت به ناگاه آتش جنگ در منطقه را شعله ور كرد كه نتیجه آن هجوم خیل عظیم نیروهای نظامی و سلاح های فوق مدرن به منطقه بود. جنگ كویت علاوه بر آن اهمیت نفت را برای غرب نشان داد، این پیغام را به همراه داشت كه آنها حاضر نیستند این منابع عظیم در انحصار یك كشور خاص قرارگیرد.
با فروكش كردن شعله چاه های نفت، نیروهای اشغالگر درصدد برآمدند تا جای پای خود را در منطقه محكم كنند. نیروهای نظامی غرب در منطقه به دنبال دو هدف بودند: اول آن كه امنیت كشورهای كوچك خلیج فارس را تامین كنند و دوم به سهولت بر منابع نفتی چنگ اندازند. در این میان ایالات متحده به جهان و منطقه خاورمیانه نگاه ویژه ای دارد و بازی آمریكا با سایر كشورها متفاوت است. آمریكا كه خود را قدرت بلامنازع جهانی می داند، هرگز حاضر نیست كه این برتری را از دست بدهد و امنیت خود را قربانی چارچوب قوانین داخلی و بین المللی كند و حتی نگاهش به سازمان ملل متحد در راستای حفظ برتری آمریكاست. این كشور برای تامین امنیت خود، این حق را برای خود محفوظ می داند كه در هر زمان و تحت هر شرایطی نیروی تهدید كننده امنیت آمریكا را از میان بردارد. از همین رو ایالات متحده خود را در چارچوب قوانین بین المللی محصور نمی داند و دخالت در سایر كشورهای جهان را حق مسلم خود می داند.
در چارچوب تئوری نظم نوین جهانی، خاورمیانه برای آمریكا حكم پمپ بنزین جهان را دارد. بنابراین وجود هر نیرویی غیر از نیروهای آمریكایی و یا نیروهای متحد آمریكا در منطقه را نخواهد پذیرفت. این كشور در قبال نفت و بازار ایران پس از انقلاب، سیاست «چون برای ما نیست برای دیگران هم نباشد» را در پیش گرفت و با اعمال انواع تحریم ها و تهدید سایر كشورها كوشید تا از حضور سایر رقیبان در بازارهای ایران جلوگیری كند. هرچند كشورهای اروپایی، آسیای جنوب شرقی، چین و روسیه در برابر این سیاست مقاومت می كنند ولی آمریكا همچنان براین سیاست خود پافشاری می كند. درباره نفت عربستان، آمریكا برداشت حداكثر از منابع را در پیش گرفت، به گونه ای كه عربستان سعودی ظرف مدت بسیار كوتاهی، توان تولید خود را به بالاترین سقف رسانید، ولی سیاست های غلط آمریكایی و استفاده ناسالم از ثروت های نفتی از سوی شاهزادگان و حضور نیروهای آمریكا سبب بحران مشروعیت در این كشور شد. این بحران هر روز ابعاد تازه ای به خود می گیرد. بازی آمریكا در عراق پس از جنگ خلیج فارس مهار كردن بود، ولی زیاده طلبی جمهوری خواهان آمریكایی، حوادث یازدهم سپتامبر و پیروزی آسان در افغانستان پرونده دیپلماسی عراق را بست و بازی خشن جنگ در دستور كار جمهوری خواهان قرار گرفت. اگرمقاومت های مردمی و عملیات انتحاری در عراق مانع زیاده خواهی اشغال گران نمی شد، احتمال آن كه سوریه و لبنان هدف بعدی آمریكایی ها باشد، دور از انتظار نبود. ولی آمریكایی ها كه خود را در صحنه بازی شطرنج بین المللی در حكم وزیر می دانستند، امروز در برابر سربازان این بازی زانو زده اند. هرچند با نفت می توان بازی های بسیار كرد، اما همواره نباید بازی یكسویه و برد یك طرفه را انتظار داشت.

منبع : نمایشگاه بین‌المللی