قرص‌هایتان را فراموش‌می‌کنید؟

آیا تا به حال با این مشكل روبه‌رو شده‌اید كه مصرف قرص‌هایتان را فراموش كنید؟ آیا تاكنون آن قدر تعداد قرص‌هایتان زیاد شده است كه فراموش كنید از هر كدام از آنها باید چند تا بخورید یا هر كدام را چه ساعتی میل كنید؟ اگر دچار این مشكلات بوده‌اید دیگر چندان نگران نباشید، چون پژوهشگران آمریكایی راه حل جدیدی برای این مشكل پیدا كرده‌اند.
طی دهه گذشته، پیشرفت‌های علم پزشكی باعث شده‌اند كه طول عمر افراد بالاتر رود. اگرچه در نگاه اول این افزایش، خوشایند به نظر می‌رسد اما از طرف دیگر باعث بالا رفتن تعداد افراد مسن و سالخورده در جامعه می‌شود. این سالخوردگی با بروز بسیاری از بیماری‌های مزمن نظیر بیماری‌های قلب و عروق، دیابت، فشارخون، مشكلات پروستات در مردها، سرطان‌های مختلف و حتی افسردگی همراه است كه هر كدام از آنها برای درمان به مصرف یك یا تعداد بیشتری قرص و داروی مختلف نیازمندند.
حالا اگر فردی به چند نوع مختلف از این بیماری‌ها دچار باشد (كه چندان ناشایع هم نیست) ممكن است مجبور شود روزی چند نوبت و هر بار چند عدد داروی مختلف مصرف كند. به طور مثال، یك بیمار دیابتی را در نظر بگیرید. این بیمار مجبور است چند داروی مختلف برای كنترل قندخون خود مصرف كند. درنهایت، این دیابت فرد را مستعد ابتلا به بیماری‌های قلبی-عروقی، زخم‌های پا، مشكلات چشمی و یا درگیری كلیوی هم می‌كند كه برای درمان هر یك از آنها هم به مصرف و اضافه شدن تعداد دیگری دارو به فهرست داروهای قبلی نیاز می‌شود. این حجم و تعداد بالای داروهای مصرفی باعث می‌شود كه بیمار از نظر زمان مصرف داروها، تعداد مصرف آنها و نیز نحوه استفاده دچار سردرگمی بشود. این سردرگمی گاهی به شدت برای بیمار گران تمام می‌شود چرا كه كم یا زیادتر از نیاز مصرف كردن داروها گاهی حتی جان بیمار را نیز در معرض خطر قرار می‌دهد. به طور مثال، مصرف نكردن داروهای دیابت باعث بالا رفتن شدید قندخون و یا مصرف بیش از حد آن باعث كاهش مرگ‌آور قند خون می‌شوند.
● راه چاره
درگذشته پزشكان به این بیماران روش‌های مختلفی را توصیه می‌كردند. به طور مثال جعبه‌های كوچكی طراحی شده بود كه هر یك از آنها به چند قسمت كوچك تقسیم می‌شدند. در هر یك از این قسمت‌ها یك داروی خاص قرار داده می‌شد و روی آن زمان مصرف و تعداد مصرف قرص نوشته می‌شد. اگر همین الان به داروخانه‌های شهر سر بزنید حتما نمونه‌هایی از این جعبه‌های كوچك دارویی را پیدا خواهید كرد. این وسایل اگرچه كمك‌كننده‌اند اما بدون مشكل هم نیستند. چون اصلا ممكن است بیمار فراموش كند كه به سراغ این جعبه برود و با این حساب تمام داروهای خود را فراموش كند.
این مشكلات باعث شدند كه پزشكان به برخی بیماران پیشنهاد كنند برای خود پرستار استخدام كنند. این پرستاران یا روزی چند بار به بیمار تلفن می‌كنند و یا به منزل وی مراجعه می‌كنند تا داروهای بیمار را به او یادآوری كنند و حتی به منظور جلوگیری از هر گونه اشتباه شخصا آن را به بیمار تحویل می‌دهند (این كار به ویژه در مورد افراد سالمندی كه از نظر بینایی یا حافظه مشكل دارند، ضروری‌تر به نظر می‌رسد) اما مشكل اصلی، هزینه‌های بالای این روش است، به طوری كه حتی شاید در كشورهایی مثل كشور ما چندان قابل اجرا نباشد.
● اما روش جدید
روش جدید به وسیله فردی به نام دكتر لری شاسترمن ابداع شده است كه چون هم متخصص داخلی و طب سالمندان بوده و هم دكترای داروسازی داشته، با تمام این مشكلات آشنایی كامل داشته است. دستگاه ابداعی این فرد، دستگاهی با نام سیستم یادآوری دارو است كه اندازه‌ای در حد اندازه یك نمایشگر كوچك DVD دارد. این دستگاه مثل یك كامپیوتر بسیار كوچك، درواقع به اندازه یك كف دست است.
این ابزار در حال حاضر تنها در كشور آمریكا وجود دارد و امید می‌رود كه در ماه‌های آینده به تدریج به دیگر نقاط دنیا هم فرستاده شود. ویژگی مهم دستگاه مزبور این است كه حاوی یك برنامه نرم‌افزاری بسیار انعطاف‌پذیر است به طوری كه می‌توان الگوهای مختلف برنامه‌های كامپیوتری را به آن داد. درواقع این كامپیوتر كوچك در موعد مصرف هر قرص با صدای بلند به بیمار اطلاع می‌دهد و یادآوری می‌كند كه ساعت مصرف قرص فرا رسیده است.
با این حساب احتمالا فكر می‌كنید كه این دستگاه با یك زنگ اخبار تفاوت‌ خاصی ندارد اما واقعیت چیز دیگری است. این دستگاه طوری طراحی شده است كه محفظه‌‌ای برای ذخیره قرص‌ها دارد، به طوری كه داروهای مصرفی برای دو هفته متوالی در آن قابل ذخیره است. زمانی كه بیمار به داروخانه می‌رود داروساز داروهای دو هفته را در محفظه دستگاه قرار می‌دهد. سپس به برنامه نرم‌افزاری دستگاه دستور می‌دهد كه هر یك از داروها را هر چند ساعت یك بار به بیمار تحویل دهد. با این حساب دیگر بیمار خود اقدام به برداشت و مصرف داروها نمی‌كند بلكه هر بار باید داروهای مصرفی خود را از دستگاه تحویل بگیرد. به طور مثال، دستگاه هر شش ساعت یك بار یك قرص كاهش فشارخون و هر ۱۲ ساعت یك بار یك قرص دیابت به بیمار تحویل می‌دهد و دیگر نیاز نیست كه بیمار صحت داروهای مصرفی را كنترل كند.
● مزایای دیگر
مزیت مهم دیگر این دستگاه این است كه به بیمار گوشزد می‌كند كه هر یك از داروها را باید به چه روشی مصرف كند. البته این دستورها از قبل به وسیله داروساز داروخانه به دستگاه داده شده است تا در هنگام تحویل هر قرص به بیمار آنها را برای بیمار یادآوری كند. به طور مثال، در برخی موارد داروها باید با حجم زیاد آب یا به همراه غذا مصرف شوند. انجام این دستورات برای پیشگیری از عوارض بسیار با اهمیت هستند اما به كرات از سوی بیماران مورد سهل‌انگاری قرار می‌گیرند. دستگاه جدید این قابلیت را دارد كه در هنگام تحویل دارو به بیمار شیوه مصرف آن را با صدای بلند به بیمار گوشزد كند.
به طور مثال، به بیمار تاكید می‌كند كه <دارویتان را با آب فراوان میل كنید.> این مسأله باعث می‌شود كه تا حد زیادی از بروز عوارض جلوگیری شود. اگر داروهایی مثل دیگوكسین یا قرص تیروئید مصرف می‌كنید، حتما گاهی از طرف پزشك به شما توصیه شده است كه مثلا روزهای جمعه و دوشنبه قرص‌تان را مصرف نكنید. بسیاری از مردم فراموش می‌كنند كه چه روزهایی باید قرص را مصرف كنند و چه روزهایی نباید قرص بخورند و كلا در این برنامه‌ریزی‌ها مشكل دارند. دستگاه جدید خود قادر است كه تمام این برنامه‌ها و تغییرات را به خاطر بسپارد و مشكل‌ این بیماران را حل كند. به عبارت دیگر، در هنگام برنامه‌ریزی دستگاه به وسیله داروساز، به دستگاه دستور داده می‌شود كه داروها را در روزهای دوشنبه به بیمار ندهد.
● گل بی‌خار
اما به هر حال این دستگاه جدید هم بدون مشكل نیست. اولا ممكن است مدت زیادی طول بكشد تا داروسازها نحوه به كارگیری این ابزار را یاد بگیرند و حتی بعد از این مدت هم همیشه این احتمال به مقدار كمی وجود دارد كه دستورات ارائه شده از سوی داروساز با نظرات پزشك هماهنگی نداشته باشد. اما به هر حال احتمال بروز این مشكلات چندان زیاد نیست و با هماهنگی پزشك و داروساز به حداقل می‌رسد. مشكل دوم، هزینه سنگین این دستگاه‌ها است. در حال حاضر، استفاده از این دستگاه‌ها روزانه حدود چهار دلار برای بیمار هزینه برمی‌دارد (حدود ۳۵۰۰ تومان در روز) كه هزینه سنگینی است اما به هر حال از هزینه لازم برای استخدام یك پرستار به مراتب كمتر است. در ضمن هر دو هفته یك بار باید كاست (یا همان جعبه نگهدارنده دارو) به وسیله داروساز پر و تجدید شود. مشكلات مربوط به تعویض باتری و غیره هم كه جای خود را دارد.‌‌

دكتر علی غلامرضا نژاد

منبع : روزنامه سلامت