شاهنامه به روایت عروسک‌های رستم و سهراب

کارگاه دکور خاک گرفته‌ی تالار وحدت به عنوان سالن فردوسی برای تماشاخانه‌ی ثابت اپرای عروسکی نخی افتتاح شد. میله‌های آهنی برای جایگاه تماشاگران چیده شده قاب مشکی مکانی است که عروسک‌ها در آن قرارمی‌گیرند همه‌ی این کارها در مدت ۲۰ روز انجام شده است.
هنوز رنگ مشکی صحنه کاملاً خشک نشده است، گروه اجرایی «رستم و سهراب» به کارگردانی خود بهروز غریب پور نیز هستند. قرار است عروسک‌های این اپرا که به تازگی از وین آمده‌اند برای اولین بار از صندوق‌ها بیرون بیایند. صندوق‌های چوبی را گروه از پشت سالن به جلو می‌آورند. هرکس می‌تواند آچار چهارسویی پیدا می‌کند که زودتر جعبه‌ها باز شوند. سرانجام این لحظه فرامی‌رسد با «یا علی گفتن» و تبریک افراد و صلواتی که آرزوی کارگردان است، عروسک‌ها که به طور مرتب در جعبه‌ها آویزان هستند به ترتیب بیرون می‌آیند. تهمینه اولین عروسک است با موهایی مشکی و شنل سفید و پیراهن قرمز. گروه نزدیک ۲ سال منتظر این لحظه بوده‌اند.
«این لحظه هم اندازه زمان تولد فرزندانم برایم شیرین است.» غریب پور این را هنگامی که عروسک‌ها بیرون می‌آیند، می‌گوید. ۶۶ عروسک که ۱۲ سرباز دربار سمنگان و افراسیاب نیز جزو آنان است. «هومان»، «تهمینه»، «فردوسی» و «افراسیاب» و «فرشته‌ها» و... هر کدام بیرون می‌آیند.عروسک‌ها تولید مشترک ایران و اتریش هستند. «محمد سیف» سیمای عروسک‌ها را طراحی کرده است، اما به مرور «بهروز غریب پور» و استاد طراحی عروسک «کوبی چک» طراحی عروسک‌ها را در زمینه‌ی ساخت سرها و طراحی لباس آن‌ها آغاز کردند. بهروز غریب پور با «ورنرهایزر» و «کریستین هایزر» و تیم سازنده تماشاخانه دائمی اپرای عروسکی وین کار ساخت عروسک‌ها را ادامه می‌دهند. سر این عروسک‌ها از رزین، مفاصل آن‌ها از اسنفج و قسمت‌های مختلف بدن آن‌ها از چوب ساخته شده است. قرار بود این اپرای عروسکی تا مدتی دیگر اجرا شود. اما چون مکان آماده نبود و برای بهروز غریب پور مسئله اساسی این بود که یک مکان دائمی برای این کار داشته باشد. پس از این که توانست موافقت بنیاد رودکی را دریافت کند ساخت این تماشاخانه را آغاز کرد. اما این تماشاخانه سومین تماشاخانه‌ی ثابت پس از «سالزبورگ» و «وین» در اتریش است و ظرفیت ۲۵۰ نفره آن از دو سالن دیگر بیشتر است.
لوریس چکناواریان، کسی که آهنگسازی این اپرا را انجام داده است و اجرای صحنه‌ای آن در سال پیش با استقبال گسترده روبرو شد، نیز می‌آید. اما به دلیل این که امکان اجرای موسیقی زنده فراهم نیست نوار موسیقی آن با کیفیت عالی ضبط شده است. چکناواریان نیز از افتتاح این سالن خیلی خوشحال است و می‌گوید: «خیلی تحت تاثیر قرارگرفتم زیرا از آن دو سالنی که در اتریش است بزرگ تر و قشنگ‌تر است. من فکر می‌کنم خیلی کار جدیدی است خیلی استقبال خواهد شد. بچه‌ها و بزرگترها می‌آیند، آشنا می‌شوند، لذت می‌برند.» چکناواریان هم برای عروسک‌ها آهنگ ساخته، هم برای زنده‌ها. او آن چنان از دیدن عروسک‌ها ذوق زده شده بود که می‌گوید: «باز هم اگر از این پییشنهادها شود استقبال می‌کنم.» این تماشاخانه مخصوص اجرای اپرای «رستم و سهراب» است، غریب پور می‌گوید: «قرار است الی الابد این اپرا در اینجا اجرا شود. اولین اپرتوار ایرانی. شاید بعداً ۳ روز در هفته رستم و سهراب اجرا می‌شود و ۳ روز در هفته رستم و اسفندیار و... قرار است در این مکان این اپرا مادام العمر برای نسل‌های آینده به اجرا در‌آید.»
قرار است این سالن به طوردائمی برای اپرا باشد، سوال این است که آن وقت آیا سالن تئاتر کم نمی‌آوریم و غریب پور معتقد است «آن چیزی که ما کم داریم سالن نیست، مدیریت است. سالن‌های فرهنگسراها، تالار هنر، سالن‌های کانون پرورش فکری و ... وجود دارند. نکته مهمی که در دنیا وجود دارد هویت آثار است. اگر تمام کارها قرار است در یک سالن اجرا شوند هویت از بین می‌برد. هدف من این است که هویت را به این سالن برگردانم. آثاری که ارائه می‌شود در سطح بین المللی قرار گیرد»
برای نگهداری این عروسک‌ها تا سالیان دراز نیز پیش‌ بینی شده است. غریب پور معتقد است «به عنوان آثارموزه‌ای باید از آن‌ها محافظت کرد.» و در بخشی از سالن فردوسی اتاقی را مخصوص نگه‌ داری این عروسک‌ها درنظر گرفته‌اند آن‌ها روتوش خواهند شد و برای اجرای سالیان دراز آماده خواهند بود و به قول غریب پور «زیبایی همین است که ازنظر اقتصادی عروسک‌ها مستهلک ‌شوند و بعد از مدتی به سوددهی برسند.» برای این عروسک‌ها تاکنون ۱۰۰ هزار دلار هزینه شده است که از سوی مرکز هنرهای نمایشی پرداخت شده. سالن را نیز بنیاد رودکی در اختیار گروه قرارداده است. به گفته‌ی غریب پور «به شیوه‌ا‌ی که من فعالیت می‌کنم این مکان پایدار می‌ماند، دائماٌ درآمدزا می‌شود، نسل‌های مختلفی پرورش داده می‌شوند و مخاطب سازی می‌کنیم و هنر را منتقل می‌کنیم. من می‌خواهم کار کنم. در این دو سال هیچ قراردادی نداشتم، عشق و علاقه بود که توانست این کار را پیش ببرد.» بیش از این علی رفیعی بارها و بارها در این مکان با همان وضعیت خاک آلود با گروهش تمرین کرده است.
غریب پور برای برنامه ریزی طولانی مدت برای این مکان و اجرا به یاری خداوند ایمان دارد. هم زمان با تعمیر سالن تمرین اپرا نیز انجام می‌شود و ۲۲ بازیگر ۶۶ عروسک را به بازی درمی‌آروند. قرار است تا پایان شهریور و در هنگام برگزاری جشنواره عروسکی یک اجرای خصوصی از این اپرا انجام شود. پشت صحنه‌های تمرین این تئاتر نیز می‌تواند آن قدر جذاب باشد که ثبت شود، از این رو «سام کلانتری» کارگردان جوان قرار است یک فیلم کوتاه از تمرین تا اجرای این اپرا تهیه کند. دیدن اولین اپرای عروسکی ایرانی برای خیلی از علاقمندان و کودکان می‌تواند جذاب باشد و می‌تواند با استقبال روبرو شود. این سوالی است که پس از آغاز اجراهای این اپرا می‌توان به آن جواب داد.

منبع : خانه‌ٔ هنرمندان ایران