ارتودنتیکس

ارتودنتیكس(متخصص ارتودنسی)- این تخصص بخشی از دندانپزشكی است كه درارتباط با كنترل، هدایت وتصحیح بافتهای دهانی صورتی در حال رویش یا بالغ می باشد مثل وضعیت هایی كه نیاز به جابجایی دندانها دارد، تصحیح روابط نامناسب فكی و دندانی، تنظیم و تصحیح روابط بین دندانها و استخوانهای سر و صورت. مسئولیت اصلی ارتودنتیست، تشخیص، پیشگیری، تفسیر و درمان انواع جفت شدن غلط دندانها و تغییرات بافتهای مجاور آنها می باشد.
▪ مال اكلوژن
▪ نمونه هائی از انواع مال اكلوژن
▪ مراقبتهای اولیه ارتودنسی(ارتودنسی پیشگیری)
▪ مراقبتهای لازم در حین درمان ارتودنسی متحرك
▪ مراقبتهای لازم در حین درمان ارتودنسی ثابت
● مال اكلوژن
▪ مال اكلوژن چیست؟
مال اكلوژن، به وضعیت قرارگیری غیر طبیعی دندانها و یا فكین گفته می شود و انحرافی از رشد و تكامل می باشد كه بر جفت گیری دندانها، توانائی در تمیزكردن دندانها، سلامت لثه، رشد فكری و در یادگیری تكلم، تأثیر می گذارد.
▪ علت مال اكلوژن چیست؟
هم ارث و هم محیط نقش مهمی را در ایجاد مال اكلوژن دارند. شكل و اندازهٔ صورت، فكین و دندانها غالباً بوسیله توارث انتقال می یابند. عوامل محیطی ایجاد كننده مال اكلوژن زیاد بوده و اغلب آنها توسط دندانپزشك كودكان قابل كنترل می باشند و عمده ترین آن پوسیدگی دندانهای شیری و یا زود از دست دادن آنها می باشد.
▪ دندانپزشك به چه اطلاعاتی نیاز دارد تا شكل گیری و پیشرفت مال اكلوژن را ارزیابی كند؟
چگونگی و تركیب مشكلات اختصاصی هر بیمار، محدوده و مراحل معاینه و تشخیص را معین می كند. حین معاینات كلینیكی، دندانپزشك تاریخچه ای از سوابق پزشكی و دندانپزشكی می گیرد، از دندانها قالب گیری بعمل آورده و آنها را با گچ دندانپزشكی می ریزد. این قالب های مطالعه علاوه بر اینكه روابط دندانها را نشان داده و در طرح درمان كمك كننده می باشد، ماخذی نیز برای بررسی پیشرفت درمان می باشند. تهیه عكس های معمولی از صورت و دندانها نیز یك ركورد و ثبت قبل از درمان است. تعدادی رادیوگرافی نیز ممكن است برای تشخیص پیشرفت مال اكلوژن نیاز باشد. رادیو گرافی رایج در این زمینه پانورامیك می باشد كه همه دندانها را در یك كلیشه نشان می دهد. رادیوگرافی دیگر سفالومتری جانبی می باشد كه بصورت نیم رخ رابطه دندانها و فكین را نسبت به صورت و جمجمه نشان می دهد.
▪ از چه دستگاههایی برای تصحیح مال اكلوژن استفاده می شود؟
بطور كلی از ۲ نوع دستگاه برای این منظور استفاده می شود: ۱- دستگاههای متحرك ۲- دستگاههای ثابت. دستگاه متحرك از سیم و مواد پلاستیكی (اكریل) ساخته می شود و توسط بیمار در دهان گذاشته و برداشته میشود. بعضی از انواع آن بطور همزمان دندانهای بالا و پایین را در بر می گیرد. كلاً گرفتن نتیجه مطلوب درمانی با این دستگاهها منوط به همكاری، پذیرش و استفاده صحیح بیمار از آن و آموزش كامل از طرف دندانپزشك به بیمار، میباشد. مزیت عمده دستگاههای متحرك این است كه به راحتی برداشته شده و تمیز می شوند. دستگاههای ثابت عبارتند از قطعاتی بنام براكت كه مستقیماً به دندانها چسبانده می شوند و سیم در داخل آنها گذاشته می شود، این دستگاهها كنترل بهتری بر حركات دندانی دارند. به علت گیر غذایی در اطراف این دستگاهها، همكاری بیمار در تمیز كردن دندانها و رعایت بهداشت دهان به منظور جلوگیری از پوسیدگی الزامی است.
▪ چه مدت زمانی طول می كشد تا مال اكلوژن درمان شود؟
دوره درمان برای هر ناهنجاری بستگی به نوع مال اكلوژن، شدت و پیشرفت آن و رشد كودك و همكاری وی دارد. دندانپزشك مدت زمان لازم برای انجام درمان اولیه را بطور تقریبی تخمین می زند.
▪ آیا كشیدن دندانهای سالم بمنظور تصحیح مال اكلوژن صحیح است؟
انتخاب دقیق یك دندان شیری برای كشیده شدن ممكن است جهت هدایت رویش دندان دائمی لازم باشد. در این مواقع نیاز به كنترل بیمار در یك دوره زمانی بوده و گاهاً ممكن است از بعضی دستگاههای ارتودنسی استفاده شود ولی كشیدن دندان دائمی بستگی به چگونگی وضعیت دندانها ، میزان كمبود فضا و صورت بیمار دارد و در هر بیماری متفاوت است. بسیاری از مال اكلوژن ها بدون كشیدن درمان نمی شوند ولی مواردی وجود دارد كه نیاز به كشیدن دندان نیست.
● مراقبت های اولیه ارتودنسی(ارتودنسی پیشگیری)
هرگز آنقدر زود نیست تا نگاهی به رشد و تكامل دهان بچه شما بیفتد. یك دندانپزشك ضمن اینكه می تواند دندانها را بعد از ظاهر شدن به داخل حفره دهان تا جایگاه خود هدایت كند، می تواند مال اكلوژن، شلوغی و بهم ریختگی دندانها یا مشكلات مربوط به روابط آنها و جویدن را تشخیص دهد. معالجات ارتودنسی بموقع می توانداز پیشرفت و وسعت عارضه بوجود آمده جلوگیری كند.
▪ علت شلوغی دندانها و دیگر مشكلات ارتودنسی چه می باشد؟
مال اكلوژن ممكن است ارثی بوده و یا در اثر عوامل محیطی ایجاد شده باشد. مشكلات ارتودنسی می تواند در اثر پوسیدگی و آسیب به دندانها ایجاد شده باشد و یا در اثر زود از دست دادن دندانهای شیری، و یا اینكه از عاداتی چون تنفس دهانی، مكیدن انگشت و یا جویدن ناخن و لب، بوجود آمده باشد. دندانپزشك می تواند در ترك این عادات به شما كمك كند.
▪ چرا انجام مراقبت های ارتودنسی اولیه و بموقع با اهمیت می باشد؟
ارتودنسی بموقع به فرزند شما اعتماد به نفس می دهد و لبخند را بر لبان او می كار د، ولی سود حاصل از انجام ارتودنسی پیشگیری و اولیه به مراتب از اینها بیشتر است. دندانپزشك كودكان می تواند دندانهای كج شده را راست كند و آنها را به جایگاه صحیح شان هدایت نماید. مشكلات مربوط به جفت گیری و در هم رفتن دندانهای دو فك را اصلاح نموده و حتی از كشیدن دندان در معالجات ارتودنسی آینده جلوگیری نماید. بدیهی است كه دندانهای ردیف شده و منظم را بهتر می توان تمیز كرد و این امر باعث كاهش استعداد به پوسیدگی و ناراحتی لثه می شود.
▪ نحوه درمان ارتودنسی پیشگیری چگونه است؟
بدین منظور از وسایل و دستگاههای ارتودنسی استفاده می شود. بعضی از این دستگاهها ثابت بوده و به دندان چسبانیده می شود و برخی متحرك بوده و قابل درآوردن می باشند. دندانپزشك اطفال تشخیص می دهد كه از چه وسیله ای با توجه به نیاز كودك استفاده كنید، و به شما توضیح می دهد كه چه معالجه ای می توان انجام داد و زمان تقریبی آن چقدر است.
▪ چه مراقبت هایی در طول درمان ارتودنسی توصیه می گردند؟
ـ اول: مانند بسیاری از معالجات دندانپزشكی، همكاری بیمار بسیار مورد توجه بوده و او بیشترین نقش را بر عهده دارد تمیز كردن دندانها با استفاده از نخ و مسواك و نگهداری دستگاه ارتودنسی در دهان و مراقبت از آن در رأس قرار دارند.
ـ دوم: معاینات منظم دندانپزشكی در كنار ویزیت های ارتودنسی كودك شما را از پوسیدگی و بیماریهای لثه محافظت میكند.
ـ سوم: تماس فوری با دندانپزشك در زمانیكه قسمتی از دستگاه ارتودنسی شكسته شود باعث می شود كه درمان ارتودنسی به روال صحیح از نظر زمانی و كارایی ادامه یابد.
▪ آیا بچه ها، با داشتن دستگاه ارتودنسی، بطور طبیعی می توانند صحبت كنند، بخورند و یا بازی كنند؟
فرزند شما می تواند رژیم غذایی عادی را داشته باشد ولی از خوردن مواد غذایی چسبنده مثل آدامس و شكلات و غذاهای سخت و زیاد سفت مثل پسته - فندق - بادام - یخ و ... با هدف جلوگیری ازشكسته شدن و كج شدن قطعات دستگاههای ارتودنسی باید خودداری كند. ممكن است بعضی از دستگاهها نحوه صحبت كردن كودكان را موقتاً تغییر دهند، ولی اغلب خود را با آن وفق داده و بعد از طی یك الی چند روز بطور عادی صحبت می كنند. عموماً بچه ها می توانند با داشتن دستگاههای ارتودنسی در دهان براحتی بدوند، جست بزنند، شنا كرده و یا بازی نمایند، ولی بایستی توجه داشت كه در مواردی این فعالیتها عدم تجویز دارند. بهتر است با توجه به نوع دستگاه از دندانپزشك معالج دستورات ویژه را دریافت نمائید.
● مراقبت های لازم در حین درمان ارتودنسی متحرك
▪ لازمه موفقیت درمان با این دستگاهها، استفاده مداوم از آنها با توجه به زمانی است كه ارتودنتیست توصیه می كند.
▪ از دستكاری اجزاء سیمی جداً خودداری نمائید، بدیهی است در صورت شكسته شدن آن علاوه بر این كه درمان طولانی تر شده و نتایج بدست آمده قبلی از دست می رود، هزینه قالب گیری و ساخت دوباره آن مجدداً دریافت خواهد شد.
▪ دستگاههای پیچ داری را كه برای رفع تنگی فك تجویز شده اند، ۲۴ ساعته استفاده نمائید.
▪ استفاده متناوب و نامرتب از این دستگاهها باعث درد و ناراحتی و لقی دندانهای پایه می گردد.
▪ نتایج بدست آمده در طی چند ماه، در صورت كنار گذاشتن بی موقع و خود سرانه، ظرف چند ساعت تا چند روز سریعاً از دست خواهد رفت. لذا اكیداً توصیه می گردد، زمان تجویز شده را دقیقاً رعایت نمائید.
▪ برای حفظ و سلامتی دندانها و لثه بعد از هر بار غذا خوردن، دندانها و پلاك را مسواك زده و مجدداً پلاك در دهان گذاشته شود.
▪ در صورت شكسته شدن و یا هرگونه اتفاقی در كوتاهترین زمان با كلینیك تماس بگیرید.
▪ از كم و زیاد نمودن نیروی فنرهای فعال شده خودداری نمائید.
▪ جهت برداشتن پلاك از ناخن انگشت اشاره هر دو دست كمك گرفته و گیره های روی دندانهای كرسی را آزاد نمائید و از گرفتن اجزاء سیمی دیگر اجتناب كنید.
▪ طراحی، ساخت و دستور استفاده ازدستگاههای ارتودنسی متحرك برای هر بیماری متفاوت است، لذا فقط دستورات توصیه شده از جانب ارتودنتیست برای شخص شما را بكار ببرید.
▪ در مواقعی كه از پلاك استفاده نمی شود، ان را در یك ظرف در بسته نگهداری كنید و جهت جلوگیری از شكسته شدن، از گذاشتن آنها در گوشه و كنار و جیب لباس اجتناب نمائید.
▪ مقدار نیرو، زمان و نحوه استفاده از دستگاههای خارج دهانی (چانه بندـ هدگیر ـ فیس بو ـ فیس ماسك) در موفقیت درمان تأثیر بسزائی دارد. لطفاً به دستورات داده شده در این خصوص نیز توجه فرمائید.
● مراقبت های لازم در حین درمان ارتودنسی ثابت
دستگاههای ارتودنسی وسائلی هستند كه هزینه زیادی بابت آنها پرداخت می شود، همچنین قرار دادن آنها به دقت و نیز صرف وقت نیاز دارد. در صورت بی احتیاطی و شكسته شدن آنها نه تنها طول درمان طولانی می گردد، بلكه مشكلات خاصی چون پوسیدگی دندانها، بیماری لثه و از دست دادن فضای دندان كشیده شده و ... ایجاد می شود. لذا مراقبت از آنها و بهداشت دهان ضروری بوده و اكیداً توصیه می شود به موارد ذیل توجه نمائید:
▪ روز اول بعد از نصب براكتها بر دندانها از خوردن و آشامیدن مواد خوراكی رنگی مثل: چای، نوشابه، سس، رب، سبزی، شكلات، پاستیل و ... خودداری نمائید.
▪ در روزهای اولی كه دستگاه ارتودنسی در دهان شما قرار می گیرد ممكن است دندانها حساس شده و یا احیاناً كمی درد و ناراحتی داشته باشید. اگر درد روی دندانها و لثه شدید بود با كلینیك تماس بگیرید.
▪ در طول درمان از خوردن غذاهای چسبنده مانند شكلات ، آدامس و مواد مشابه اجتناب كنید.
▪ غذاهای سخت مانند: ته دیگ، نان خشك و برگه میوه جات خورده نشود.
▪ گاز زدن به مواد غذایی سفت مانند: ساندویچ، سیب، هویج و میوه های مشابه انجام نگیرد.
▪ شكستن تنقلات مثل: تخمه، پسته، فندق، بادام و ... به هیچ وجه صورت نگیرد.
▪ هسته میوه های هسته دار مثل: هلو، شلیل، زردآلو و ... قبل از خوردن جدا شود.
▪ در موارداورژانس مثل: شكستن، خم شدن، باز و جدا شدن قسمتی از دستگاه و سیم بلافاصله با كلینیك تماس بگیرید و اصلاح آن را به وقت آینده یا روزهای بعد موكول نكنید.
▪ میزان نیرو و زمان استفاده ازدستگاهها كمكی خارج دهانی (فیس بو ، هدگیر، چانه بند) و كش های داخل دهانی در پیشرفت درمان نقش بسزایی دارد. لطفاً نیروی آنرا كم و زیاد ننموده و زمان تجویز شده را دقیقاً رعایت كنید.
▪ در صورت تجویز كش های داخل دهانی قبل از تمام شدن كش ها جهت دریافت آن به كلینیك مراجعه نمائید.
▪ مهم ترین نكته در خلال درمان ارتودنسی تمیز كردن مرتب دندانها و دستگاههای ارتودنسی می باشد. دستگاههای ارتودنسی به علتِ گیر غذایی، دندانها را مستعد پوسیدگی می كند. لذا بعد از هر وعده غذایی بطور صحیح و كامل دندانهای خود را مسواك زده و هنگامی كه در خانه نیستید حتماً مسواك ارتودنسی خود را به همراه داشته باشید. هر دندانی بایستی ده مرتبه مسواك زده شود و یك مسواك زدن صحیح برای دو فك حدوداً ۱۵ دقیقه زمان نیاز دارد. مطمئن شوید كه موهای مسواك در ناحیه مجاور و زیر لثه ها را تمیز نماید. میكروب ها تمایل زیادی دارند كه در این ناحیه مخفی گردند.

منبع : اداره سلامت دهان و دندان