برخورد تمدن های بودایی و اسلامی

دایساكو ایكدو یكی از نویسندگان كتاب «در تكاپوی تمدن جهانی» در رابطه با كتابش معتقد است در گفت وگوهای وی با دكتر تهرانیان، طرفین خاستگاه های دین بودا و محمد(ص) را بررسی كرده و هدف آنها از این جست وجو آن بوده است كه چگونه می توان بار دیگر سرشت اصلی این دو دین را از نو بیدار كرد. در این كنكاش، ما هم تشابهات و هم تفاوت های این دو دین را بررسی كرده و به این باور رسیدیم كه تنها از راه بازآفرینی جوهر مشترك ادیان می توان به جهانی خردمند، انسان دوست و صلح آمیز دست یافت.
از دیدگاه وی سال ۲۰۰۱ از جانب سازمان ملل سال گفت وگوی تمدن ها نامیده شد. اگر تاریخ بشر را مطالعه كنیم درمی یابیم كه برخورد و آمیزش تمدن های گوناگون در بسیاری از موارد موجب ایجاد ارزش های نوین و ارزنده شده است. در شرایط كنونی جهان كه اقتصاد به سوی جهانی شدن پیش می رود انسان ها احساس می كنند كه اساس زندگانی خود را از دست داده اند و ناچار هستند به درون خود و جست وجوی هویت خود روی آورند. در نتیجه برخوردهای فرهنگی ما را نگران جنگ تمدن ها كرده است. پیشرفت های فنی مانند اینترنت و انقلاب ارتباطی دریچه های نوینی را برای ارتباط انسانی گشوده اند. ولی این دریچه ها احساسات و اندیشه های انسانی را به یكدیگر نزدیك نكرده و این گشایش ها به تفاهم و اطمینان بیشتر نینجامیده است. در بسیاری موارد داده ها و پیام های رسانه ها بی روح و كسالت آورند. شكاف عمیق در دسترسی به اینترنت نیز دردی به دیگر دردهای تمدنی افزوده است.
مجید تهرانیان دیگر نویسنده كتاب در پیشگفتار كتاب اعلام می دارد: «هنگامی كه در سال ۱۳۷۱ من آقای دایساكو ایكدو را در آغاز سفرم در راه ابریشم ملاقات كردم، در او یك سقراط را دیدم كه به صحبت و گفت وگو اعتقاد عمیق داشت. وی هم از نظر فكری و هم از نظر جسمی فردی چابك بود. مرا پیش از آن كه ملاقات كند می شناخت. از نگاه او گفت وگو یك روش، در میان روش های دیگر ارتباط و حل و فصل اختلافات انسان ها است و بر اساس اعمال زور یا مسالمت، این روش ها را می توان به شكل های «جنگ و خشونت، فرمان های نظامی و استبدادی، دستورات اداری، دعوای حقوقی، میانجیگری، چانه زدن مستقیم و گفت وگوی آموزشی و دوستانه» طبقه بندی كرد.
روابط دوستانه همیشه باید همراه با احترام و برابری متقابل باشد. تنها از راه گفت وگوی دوستانه می توان تمدن جهانی را بر پایه مشاركت و معاضدت تمام تمدن های پیشین ساخت.»
اما جهان در آستانه سده بیست و یك میلادی در مرحله حساسی قرار گرفته است. گسترش ارتباطات جهانی، تمدن های گوناگون را مستقیماً از راه كتاب، مطبوعات، رادیو، تلویزیون و اینترنت در تماس با یكدیگر قرار داده است. اما این تماس ها لزوماً منتج به تفاهم بین المللی بیشتر نشده است. چه بسا تخیلات شاعرانه گذشته غرب نسبت به شرق و شرق نسبت به غرب جای خود را به ترس و تنفر داده است.
غرب خود را متمدن و پیشرفته می پندارد و به شرق با دید تحقیر نگاه می كند و شرق، غرب را مادی، حریص و گستاخ می شمرد. در این شرایط ترور جهانی جایگزین گفت وگوی جهانی شده است. اما از سوی دیگر مادی گرایی غرب اكنون دامن گیر شرق شده و روحانیت شرق در غرب رخنه كرده است. به این ترتیب یك تمدن جهانی در حال تكوین است.
كتاب حاصل هشت سال گفت وگو و مكاتبه است. نویسندگان كتاب از دو پیشینه فرهنگی كاملاً متفاوت به هم رسیده اند. ولی پیام آنان مشابه است. این جریانی است كه قرن ها در راه ابریشم تاریخ به ثمر رسیده بود. برخورد تمدن ها و ادیان زردشتی، هندو، یونانی، بودایی، كلیمی، مسیحی و اسلامی در این راه در اندیشه های عالی عرفان اسلامی تبلور یافت. در چهل سال گذشته ایكدو بیش از ۱۵۰۰ گفت وگو را با رهبران جهانی تهیه و منتشر كرده است. طرف های صحبت او برخی از مشاهیر جهان از جمله گورباچف، كیسینجر، آرنولد توینبی و ماندلا بوده اند. این گفت وگوها ثروت معنوی دنیا را به خوانندگان خود عرضه داشته و در ضمن پایه های صلح جهانی را در عالم اندیشه پی ریزی كرده است.
محتوای گفت وگوی حاضر معانی كتاب را دربر می گیرد. چون هر دو نویسنده از فرهنگ های توانمند و سنتی برخاسته اند، جهان بینی آنان تركیبی از سنت های متمدن قدیم و علم و تكنولوژی جدید است. فصل نخست به اهمیت گفت وگو برای ادامه نسل بشر در سده بیست و یكم می پردازد. فصل های دوم و سوم به معرفی جهان بینی و تاریخ بودایی و اسلامی اختصاص یافته است و برخورد این دو دین را طی تاریخ بررسی می كند. این برخورد در شكل بندی عرفان اسلامی اثرات عمیقی داشت. عرفان از تمام سنت های متمدن گذشته (ایرانی، یونانی، عرب، هندی و چینی) مایه گرفته است.
فصل سوم به نقش گفت وگو در حوزه های فرهنگی، آموزشی، سیاسی و بین المللی می پردازد. دو فصل آخر كتاب نقش گفت وگو را در جهانی پر از تنش های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهد. نویسندگان كتاب امیدوارند این گفت وگو به جست وجو در كشف حقیقت و شناخت بهتر جهان كنونی كمك كند و یا این كه كتاب به ایجاد تفاهم بین المللی در این عصر جهانی شدن ولی پر از وحشت و خشونت نیز كمكی كرده باشد.

دایساكو ایكدو،
مجید تهرانیان
ترجمه: شفق سعد
انتشارات: قطره
تیراژ: ۱۱۰۰ نسخه
محمود فاضلی

منبع : روزنامه شرق