جغرافیای طبیعی و اقلیم استان ، استان ایلام

ناهمواری‌های استان ایلام از چین‌خوردگی‌های موازی در جهت شمال غربی و جنوب شرقی به وجود آمده است. این كوهها از رسوبات دوران اول تا چهارم زمین‌شناسی به یادگار مانده‌اند، ولی شكل‌گیری كلی آن‌ها عموماً به دوران دوم و سوم زمین‌‌شناسی مربوط است. این كوه‌ها چنان گسترده و فشرده‌اند كه امكان شكل‌گیری دشت‌های میانكوهی در میان آن‌ها فراهم نشده است.
با توجه به نقشه ناهمواری‌های استان به خوبی معلوم می‌شود كه شمال و شمال شرقی استان از ارتفاعات و كوهستان‌های بلند تشكیل یافته و نیمه غربی و جنوب غربی آن از نواحی كم ارتفاع با شیبی به طرف غرب شكل گرفته است كه دشت‌های وسیع گرمسیر منطقه مهران - دهلران و دشت عباس را در بر می‌گیرد. ارتفاع این دشت‌ها از 300 متر كمتر است. وجود این ناهمواری‌ها كه در مجاور سرزمین پست قرار گرفته‌اند، اختلاف ارتفاع این دو نیمه را به حدود 3000 متر می‌رساند. با توجه به این خصوصیت طبیعی، شكلی از زندگی اجتماعی پدید آمده است كه امروزه به نظام عشایری و ایلی معروف است.
به طور كلی نواحی شمالی و شمال شرقی استان ایلام كوهستانی و نواحی جنوب غربی و غرب آن از اراضی پست و كم ارتفاع تشكیل یافته است. مهم‌ترین ارتفاعات استان كبیر كوه و دینار كوه می‌باشند.
استان ایلام از نظر شرایط اقلیمی جزو مناطق گرمسیر كشور محسوب می‌شود، ولی به علت وجود ارتفاعات، اختلاف درجه حرارت و بارندگی در بخش‌های شمالی، جنوبی و غربی آن زیاد است، به طوری كه می‌توان از نظر اقلیمی، مناطق سه گانه‌ سردسیری، گرمسیری و معتدل را در این استان به خوبی مشاهده نمود. این مناطق سه گانه عبارتند از :
مناطق كوهستانی شمال و شمال شرق استان كه آب وهوای نسبتاً سردسیری با زمستان طولانی دارد. حداقل درجه حرارت این مناطق در زمستان تا 15 درجه زیر صفر می‌رسد و میزان بارندگی آن نیز به بیش از 500 میلیمتر در سال بالغ می‌‌گردد.
مناطق جلگه‌ای غرب و جنوب غربی استان آب و هوای گرمسیری دارد. حداكثر درجه حرارت این مناطق تا 45 درجه سانتیگراد بالای صفر می‌رسد. میزان بارندگی این مناطق، حدود 200 میلیمتر در سال است.
مناطق میانی آب و هوای معتدل دارد و درجه حرارت آن در زمستان تا 5 درجه زیر صفر و حداكثر حرارت آن در نقاط جنوبی و دره شهر در تابستان به بیش از 40 درجه سانتیگراد می‌رسد. براساس گزارش ایستگاه سینوپتیك ایلام در سال 1375، در مركز استان حداكثر مطلق درجه حرارت 0/4- درجه سانتیگراد در بهمن ماه، مقدار بارندگی سالانه 578/4 میلیمتر، حداكثر رطوبت نسبی 64 درصد و حداقل رطوبت نسبی 24 درصد و تعداد روزهای یخبندان در فصل زمستان 27 روز ثبت شده است.
در شهرستان دهلران، حداكثر مطلق درجه حرارت 49/6 درجه سانتیگراد در تیرماه و حداقل مطلق درجه حرارت 0/2- درجه سانتیگراد در بهمن ماه، مقدار بارندگی سالانه 340/3 میلیمتر، حداكثر رطوبت نسبی 56 درصد و حداقل رطوبت نسبی 32 درصد و تعداد روزهای یخبندان آن 3 روز گزارش شده است.
بارندگی‌های سالانه فراوان از یكسو و نقش استان به عنوان زهكش آب‌های سطحی سلسله جبال زاگرس از سوی دیگر، موجب پیدایش رودخانه‌های زیادی شده كه به منظور استفاده از آب‌ آن‌ها سدهای انحرافی و كانال‌های متعددی نیز احداث شده است. آب‌های زیرزمینی استان ایلام به دلیل شرایط ویژه توپوگرافی و زمین‌ساختی غنای قابل توجهی ندارد. با این وجود استفاده از قنات و چاه‌های آب زیرزمینی نیز رواج دارد.