فرهنگ حجاب، قصه ای فراموش نشدنی

این روزها مسأله حجاب به صورت وسیع و عمیقی در جامعه مطرح شده است. در حالی كه در كشور جمهوری و با قوانین حاكم اسلامی زندگی می كنیم؛ شاهدیم كه برخی ناهنجاریهای اجتماعی و بدحجابی ها با ایجاد جوی خلاف عرف اجتماعی و اعتقادی مردم، تنش و به هم ریختگی اذهان عمومی و به گونه ای مخالفت با عقاید دینی و مذهبی حاكم برجامعه ایجاد می كند.
متأسفانه به رغم لزوم كنترل های اجتماعی و جلوگیری از بروز چنین نمایش های خیابانی كه اكثر بازیگران آنها دختران جوان و نوجوانان خامی هستند كه ناخواسته خود را به بازی بازیگردانان غربی می سپارند؛ هنوز تدبیر خاص و دقیقی در خصوص مبارزه با این مسأله اتخاذ نشده و تنهاهر از گاهی به صورت های مقطعی و در زمان های خاص از سوی مسؤولین با این مسأله مقابله می شود. برخوردهای ضربتی در زمان های كوتاه مدت هرگز نمی تواند جوابگوی حل این مسأله باشد و باید با دیدی وسیع با این مسأله به صورت فرهنگی برخورد نمود.
به طوری كلی در معانی دینی حجاب اسلامی همان حدود تعیین شده مشخص است كه برای پوشش زن و مرد و به منظور ارتقای ارزش های معنوی و شخصیتی و حفظ جنبه های مختلف روانی، اجتماعی و خانوادگی از سوی شرع مقدس و برگرفته از كلام قرآن مجید تعیین شده است كه به گفته فیلسوف بزرگ شهید مطهری: «برخی مخالفان با حجاب گاهی آن را زاییده یك طرز تفكر فلسفی خاص درباره جهان و لذات آن معرفی می كنند و گاهی ریشه سیاسی و اجتماعی برای آن ذكر كرده و گاهی آن را معلول علل اقتصادی می دانند و گاهی نیز جنبه های خاص اخلاقی یا روانی را در پدید آمدن حجاب دخالت می دهند. اما اسلام در فلسفه اجتماعی خود به هیچ یك از این جهات نظر نداشته و هیچ یك از آنها را با مبانی مسلم و شناخته شده اسلام وفق نمی دهد.»
هفته گذشته به دنبال اعلام فرمان سردار طلایی مبنی بر مقابله با بی حجابی به منظور افزایش امنیت اجتماعی بانوان، بحث های جدیدی در این زمینه آغاز شد كه مخالفان و موافقان زیادی به نقد و بررسی آن پرداختند.
مریم یوسفی جامعه شناس و عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی ضمن انتقاد از بدحجابی در جامعه اسلامی كه اعتقادات قومی وفرهنگی مردم با عقاید دینی آنان عجین شده درا ین رابطه گفت: بدحجابی و بی بندو باری یكی از دلایل عمده ایجاد و افزایش فسادها و آسیب های اجتماعی همچون جنایت و آدم ربایی است و از دید اجتماعی رابطه تنگاتنگی میان آن دو وجود دارد.
وی با اشاره به بحران دوران سنی جوانان و نوجوانان در گرایش به الگوهای اجتماعی مختلف همچنین اشتیاق به مخالفت و سركشی با افراد خانواده، جامعه و دیگران، افزود: جوانان به دلیل موقعیت سنی خود نیاز به تفریحات سالم و درستی برای تخلیه انرژی دارند كه باوجود كمبود امكانات تفریحی و قیمت گزاف هزینه های تفریحی برخی از نوجوانان، خیابانگردی با پوشش های نامناسب را وسیله تفریح و سرگرمی خود قرار می دهند و گروهی نیز به دلیل وجود ارتباطات برون مرزی و از طریق جدیدترین وسایل ارتباط جمعی مثل اینترنت و ماهواره دچار چالش های فرهنگی می شوند كه نتیجه آن به شكل های مختلف ناهنجاری های اجتماعی و با ظواهر بدحجابی، به خصوص در دختران جوان مشاهده می شود.
این جامعه شناس، برخورد و كنترل اجتماعی درخصوص این معضل اجتماعی را ضروری ذكر كرده و تصریح كرد: البته اجرای طرح ضربتی و برخورد نامناسب با این افراد منجر به بروز واكنش های منفی و لجبازی از طرف جوانان و نوجوانان می شود، از این جهت دولت باید در این خصوص با یك برنامه ریزی بلندمدت و یك زمینه سازی فرهنگی با این افراد به مقابله بپردازد.
هر چند كه سردار طلایی ضمن اطمینان دادن به شهروندان از برخورد نكردن پلیس با جامعه اظهار داشت: پلیس به دنبال سلامت و امنیت اجتماعی شهروندان است؛ ولیكن با توجه به برخوردهای ناصحیح برخی از مجریان این طرح كه در سالهای گذشته شاهد عملكرد آنها بوده ایم، به بررسی اختلالات روانی ناشی از این برخوردها و ابعاد روانی این معضل باید توجه داشت.
دكتر عصمت فاضلی فوق تخصص روانشناسی بالینی درخصوص علل به وجود آمدن چنین مشكلاتی در جامعه می گوید: تربیت خانوادگی به خصوص پدر ومادر به عنوان عاملان اصلی تربیت فرزند همچنین وجود مشكلات اقتصادی در یك خانواده از ریشه های اصلی به وجود آورنده این مشكلات در یك جامعه است كه به آن «آنومی» به معنای افرادی كه رها از همه جا دست به هر عملی می زنند، گفته می شود.
وی همچنین الگوبرداری غلط توسط جوانان یا نوجوانان را از فردی كه رفتار اجتماعی درستی نداشته باشد و یا از مهارت های اجتماعی و جهان بینی اجتماعی درستی برخوردار نباشد، از علل به وجود آورنده این ناهنجاری عنوان كرد و ضمن تأكید بر كنترل اجتماعی این افراد به عنوان اقلیت یك جامعه گفت: هرگز جامعه ای را نمی توان پیدا كرد كه در آن تمام مردم براساس یك مدینه فاضله تعریف شده و هیچ ضدارزشی در آن وجود نداشته باشد. به عنوان مثال هیچ وقت كشور یا شهری را نمی توان یافت كه در آن مثلاً دزد وجود نداشته باشد، اما از آنجا كه این افراد در اقلیت قرار دارند و اكثریت دیگر در مخالفت با آنها قرار دارند، یك جامعه همواره باید هنر كم كردن اقلیت را برای پرتوان تر شدن اكثریت مثبت و از بین بردن ناهنجاری اجتماعی موجود داشته باشد.
دكتر فاضلی فرهنگ سازی و مشاوره روانپزشكی مناسب را از بهترین مسائل پیگیری كننده دربروز چنین مشكلاتی عنوان كرده و می گوید: برخورد هرگز كار مناسبی برای مقابله با این افراد نیست و از دید یك روانشناس همیشه مردود است حتی اگر از دید حقوقی قابل قبول باشد.
وی با تأكید بر این مسأله كه كارهای كوتاه مدت نمی تواند تأثیر درازمدت داشته باشد؛ هرگونه برخورد شدید با این افراد را رد كرده و اضافه كرده: برخورد غیرمنطقی ناصحیح با این افراد باعث ایجاد «فوبیا» یا ترس بی مورد در افرادی می شود كه همواره دارای اضطراب خودبه خودی هستند و در نتیجه این اختلال باعث بروز مشكلاتی از جمله كاهش اعتماد به نفس، اجتناب از برخوردهای اجتماعی و گوشه گیری، منزوی شدن و افسردگی خواهد شد و چنانچه فرد پرخاشگر باشد پس از برخورد مناسب، به عكس عمل كرده و رفتارهای غیرممكن و شدیدی از خود نشان می دهد.
در آیات سوره مباركه نور واحزاب ابعاد حجاب زنان به تفضیل گفته شده كه با اشاره به لزوم رعایت حد و حدود تعیین شده بر آنان از جمله كنترل محدوده نگاه و پوشاندن موضع زینت از نامحرم، همچنین محدودیت و رعایت برقراری ارتباط با نامحرم، هرگونه حضور در عرصه های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی را برای زنان بلامانع عنوان می كند.
حجت الاسلام والمسلمین علیرضا محمد در خصوص مسأله حجاب می گوید: حجاب ریشه در قومیت ایرانیان دارد.
وی ریشه میل به بدحجابی را در چهار مسأله اصلی دانسته و افزود: القا و شبهه ای كه از طرف غرب در اجتماع وجود دارد، حجاب را محدودیت زن فرض كرده و همچنین جنبه های خانوادگی و سستی اعتقاد والدین كه به فرزندان انتقال می یابد، وجود لقمه های حرام در برخی از خانواده ها، همچنین عدم فرهنگ مناسب در برخورد با این مسأله ضداخلاقی و ضدارزشی از سوی جامعه از دلایل بروز و ایجاد چنین مشكلی در میان جوانان است كه با میل هرچه بیشتر آنان به بدحجابی همراه است.
وی بااشاره به آیه مباركه - لااكره فی الدین - افزود: تعقل و تدبر حق هر انسانی است. بنابراین انسان را به واسطه وجود قوه تفكر، تعقل و اختیار به اجبار و ارعاب نمی توان به دینی یا ركنی تحمیل كرد. لیكن امر به معروف و نهی از منكر نیز در صورت وجود شرایط لازم برای هر فرد مسلمان در این خصوص واجب است.وی همچنین شرایط لازم برای محقق شدن وجوب امر به معروف و نهی از منكر را در دانستن علم و معرفت شخص آمر دانسته می افزاید: احتمال دادن اثر نتیجه، نبودن ضرری در انجام امر به معروف و نهی از منكر همچنین آگاهی از این مسأله كه بداند كسی كه در آن كار معروف را ترك كرده بر آن اصرار دارد و پشیمان نیست، از وجوب لازم برای فردی است كه قصد امر به معروف و نهی از منكر دارد. همچنین در بررسی مراتب امر به معروف و نهی از منكر پس از احساس قلبی شخص و مرحله لسانی یا زبانی كه به موعظه و پند دادن با زبانی ملین و بدون برتری جویی است؛ اضافه كرد: در مرحله سوم چنانچه اعمال گفته شده محقق نشود، مرحله عمل یا یدی پیش می آید كه در آن امر به معروف و نهی از منكر در مرحله عمل قرار گرفته و گاهی می تواند با ضرب و شتم همراه باشد. كه البته تنها مأموری اجازه این عمل را دارد كه از طرف حاكم شرع به وی دستور داده باشند.
استقبال عمومی مردم و ایجاد زمینه سازی در فرهنگ مبارزه برای رفع یك معضل اجتماعی را ایشان از اساسی ترین مسائل در حل آن مشكل دانست و اضافه كرد: چنانچه بدحجابی همچون مشكل اعتیاد احساس شود و خطر وجود آن در میان مردم جا افتد كه بدحجابی نیز به عنوان یك معضل اجتماعی همچون اعتیاد می تواند جوان پاك و بی گناه آنان را نیز در دامن خود بكشاند و باعث بروز ضررهای روحی، دینی و دنیوی و اجتماعی در آنها شود كه باعث متزلزل شدن بنیادهای خانوادگی می گردد، این مشكل راحت تر قابل حل خواهد بود.
وی برخوردهای غیراصولی و تند را با خطر ایجاد نفی و تنفر از دین و بدبینی نسبت به اسلام عنوان كرد.
از سوی دیگر هفته گذشته دكتر احمدی نژاد رئیس جمهوری محترم در جمع خبرنگاران ایرانی و خارجی در پاسخ به سؤالی مبنی بر برخورد فیزیكی با بانوان دراجرای طرح مقابله با بدحجابی گفت: بانوان خود می دانند چگونه رفتار كنند، نمی توان فضای عمومی جامعه را ملتهب كرد چون عده ای هنجارشكنی می كنند.
در ادامه یوسفی جامعه شناس بهترین راهكار در مقابله با این ناهنجاری اجتماعی را ایجاد فرهنگ سازی در رسانه های گروهی بالاخص ساخت برنامه های تلویزیونی و نمایشی در طول سال و تشكیل كلاس های آموزشی در مدارس عنوان كرد و افزود: وجود پوشش های نامناسب با فرهنگ اسلامی و ایرانی سازگار نیست ولی مقابله به صورت ضربتی و تند تنها باعث خرد كردن غرور جوانان شده و كمكی به دفع این معضل نمی كند بلكه در اختیار قرار دادن الگوهای مناسب همچنین نصیحت و توصیه با روشهای ملایم و معقول باعث برطرف سازی این چالش فرهنگی خواهد شد.
در همین رابطه حجت الاسلام والمسلمین محمد، آموزش از دوران طفولیت در مدارس را از نكات مؤثری در ایجاد فرهنگ سازی مناسب در خصوص حل این مشكل عنوان كرد. وی راهكارهای سلبی و كوتاه مدتی را مثل برخوردهای تند با بدحجابی و یا جریمه های نقدی در حل این مشكل رد كرده می افزاید: چنانچه ارزش های هر كس به او فهمانده شود، خود آن فرد برای حفظ ارزش های درونی و فردی خود از هیچ كاری فروگذار نمی كند چه بسا كه در كشوری همچون فرانسه با وجود مخالفت های زیادی برای حجاب بسیاری از زنان مسلمان تنها برای حفظ حجاب اسلامی خود حاضر شدند از شغل، تحصیل و موقعیت های اجتماعی خود دست بكشند.
دكتر فاضلی روانشناس نیز در خصوص راهكارهای مقابله با این معضل گفت: این قضیه نباید تنها از ابعاد رفتاری آن بررسی شود بلكه باید براساس مكتب «آلبرت الیس» در ابعاد مختلف شناختی رفتاری مورد بررسی قرار گیرد.
وی افزود: همان طور كه اثر انگشت دو فرد با یكدیگر متفاوت است، جهان بینی، شخصیت، دیدگاه ها و حالت های رفتاری افراد نیز با هم متفاوت هستند بنابراین نمی توان تمام افراد را از یك نوع و یك جنس در نظر گرفت و با همه آنها یك جور برخورد كرد. بلكه هر كس با توجه به عقاید و شناخت خود دارای خصوصیات فردی خاصی است كه شناخت علل رفتاری وی از مهم ترین نكات در این خصوص است.
وی ادامه داد: بنابراین در حالی كه بتوان به جوان شناخت صحیحی داد و ذهنیت اش را عوض كرد می توان رفتار نامناسب وی را كمرنگ و رفتارهای مناسب او را احیا و تشویق نمود.
عضو برد تخصصی روانشناسان استرالیا وجود مراكز مشاوره روانپزشكی را برای شناخت شخصیتی این افراد و حذف علل اصلی بروز چنین ناهنجاری های ضروری عنوان كرد.

گزارش: راحله انوری

منبع : روزنامه ایران