پاسخ تهران و ابهامات پیش رو

پاسخ تهران به پیشنهاد قدرت‌های بزرگ می‌تواند پرونده هسته‌ای ایران را از بن‌بست خارج کند. کریستینا گالاچ سخنگوی رئیس دیپلماسی اتحادیه اروپا در این رابطه می‌گوید: «سفارت ایران در قالب نامه‌ای به دفتر خاویر سولانا پاسخ خود را ارائه کرده است.» اما این پاسخ قبل از اینکه به طور علنی منتشر شود باید مورد بررسی قرار گیرد. شایعات جنگی دیگر در منطقه باعث شده است جانب احتیاط رعایت شود. با توجه به شناختی که از ایرانی‌ها به‌دست آمده است این پاسخ می‌تواند ظریف و پیچیده باشد که در آن حق دستیابی به دانش هسته‌ای مطالبه شده است و امپریالیسم آمریکایی نفی شده است. اما انتظار می‌رود که ایران به صورت صریح و مستقیم به درخواست‌های ارائه شده پاسخ ندهد.
آلن سیولینو در نیویورک تایمز چند نکته مهم را مطرح کرده است. وی با استناد به منابع دیپلماتیک به پاسخ ایران اشاره می‌کند مبنی بر اینکه «دوران مذاکرات در شرایط نابرابر به سر رسیده است.» که این موضوع می‌تواند به خشم تهران از آمریکا به عنوان تصمیم‌گیرنده اصلی در این پرونده مرتبط باشد.
ایرانی‌ها هیچ‌گاه کودتای سال ۱۹۵۳ را علیه دولت دکتر محمد مصدق نخست‌وزیر ناسیونالیست فراموش نمی‌کنند.
اما به گفته سیولینو ایران در پاسخ خود هیچ اشاره مستقیمی به غنی‌سازی اورانیوم و مذاکرات مقدماتی که به مشوق‌های ارائه شده از سوی خاویر سولانا در ژوئن گذشته نکرده است. سیولینو می‌نویسد که ایران در این پاسخ تنها خاطرنشان کرده است: «برای آغاز مذاکرات همه‌جانبه با نماینده اتحادیه اروپا و شش قدرت جهانی که در مباحث پرونده هسته‌ای ایران حضور دارند آمادگی داریم.»
همچنان‌که تلویزیون ایران به اظهارات سعید جلیلی مسوول مذاکرات ایران در پرونده هسته‌ای اشاره کرده است که در تماس تلفنی با خاویر سولانا از آغاز مذاکرات جدید سخن گفته است. اما در بروکسل یکی از دیپلمات‌های اروپایی که ترجیح می‌دهد ناشناس باشد خاطرنشان می‌کند: «مهم این است که سولانا و جلیلی بر ادامه تماس‌ها تاکید کرده‌اند و پاسخ به پیشنهاد گروه ۱+۵ خیلی زود ارائه شده است.»
خاویر سولانا ۱۴ ژانویه گذشته از سوی شش قدرت جهانی که در پرونده هسته‌ای ایران فعال هستند مشوق‌های جدیدی را به منظور تشویق ایران به تعلیق غنی‌سازی اورانیوم در ازای همکاری همه‌جانبه در حوزه‌های اقتصادی، تجاری و انرژی مسالمت‌آمیز هسته‌ای ارائه کرده است. این پیشنهادها آغاز مذاکرات را به مدت شش هفته بر مبنای اصل «تعلیق در برابر تعلیق» مطرح کرده بود. به عبارتی دیگر در برابر عدم‌نصب سانتریفیوژهای جدید مجازات‌های جدید سازمان ملل نیز اعمال نشوند.
این پیشنهاد که تعلیق داوطلبانه غنی‌سازی اورانیوم در مدت زمانی محدود در آن مستتر است می‌تواند برون‌رفت برای برخی سیاستمداران ایرانی باشد که در اظهارات خود همواره تعلیق غنی‌سازی را خط قرمز خویش اعلام کرده‌اند.
آیا پاسخ تهران به پنج سال چالش ایران و غرب پایان می‌دهد؟ افراد مطلع از این پرونده که اراده ایران را برای تلف کردن وقت نفی نمی‌کنند اعتقاد دارند اکنون خیلی زود است به این پرسش پاسخ دهیم. یکی از افراد مطلع از پرونده می‌گوید:‌ «ما ترجیح می‌دهیم احتیاط کنیم.» او معتقد است مهم این است که در این مناقشه راهکار مذاکره همچنان حفظ شود.
مباحث داخلی در ایران مانعی برای شفافیت دیپلماتیک است، هرچند که تمامی بازیگران سیاسی بر «حق غیرقابل انکار انرژی مسالمت‌آمیز هسته‌ای» در ایران تاکید می‌کنند اما برخی اختلافات در مورد روش اداره پرونده وجود دارد. برخی افراد صاحب‌نام ایرانی اعتقاد دارند تعلیق موقت غنی‌سازی اورانیوم که در دوره ریاست‌جمهوری سیدمحمد خاتمی عملی شد قابل مذاکره نیست؛ همچنان‌که تعلیق غنی‌سازی در آن دوره نیز راه به جایی نبرد.
حتی علی لاریجانی مسوول سابق پرونده هسته‌ای ایران (و رئیس فعلی مجلس)که در نظر غربی‌ها به عنوان فردی عملگرا شناخته می‌شود در سالگرد پرس‌تی‌وی گفت: «اروپایی‌ها زمانی تعلیق غنی‌سازی را به مدت شش هفته پیشنهاد کردند اما در عمل تعلیق چند سال طول کشید. بعد از اینکه اروپایی‌ها به وعده خود عمل نکردند آنها به ما گفتند بهتر است ایران اصلا فناوری هسته‌ای نداشته باشد.»
او به نیات آمریکا اشاره کرد و افزود: «دوران بازی برد - باخت به سر رسیده است. بهتر است برای اینکه منطقه بتواند از صلح و ثبات بهره‌مند شود بازی برد- برد را بپذیرید.»
تحلیلگران ایرانی می‌گویند پذیرش تعلیق از سوی جمهوری اسلامی بدون ارائه تضمین‌های امنیتی از سوی آمریکا مشکل است. در بسته جدید گروه ۱+۵ نکته مهمی به چشم می‌خورد، جایی که آمده است «دولت‌ها باید از توسل به زور یا تهدید به استفاده از زور خودداری کنند و بی‌ثبات کردن دولت دیگر را مد نظر قرار ندهند» اما تفسیر رویکردهای مختلف به میزان کافی مبهم است: عدم‌استفاده از زور علیه تهران یا تعهد ایران به ممانعت از «محو اسرائیل» موضوع‌هایی مبهم محسوب می‌شوند.
روزها و هفته‌های آتی تعیین‌کننده هستند. جالب توجه است به سایت ایرانی تابناک اشاره کنیم که از دیدار سعید جلیلی با آیت‌الله مکارم‌شیرازی و صافی‌گلپایگانی دو مرجع بزرگ ایرانی خبر داده بود. در ایران رسم است که کنشگران سیاسی در موضوع‌های حساسی همچون انرژی هسته‌ای با مراجع بزرگ دیدار کنند. از این راهکار استفاده می‌شود تا این کنشگران در برابر افراد و گروه‌های رادیکال‌تری که در صورت مذاکره با غرب آنها را به «فروش کشور به غربی‌ها» و «تضعیف ارزش‌های انقلاب اسلامی» متهم می‌کنند محافظت شوند.
در این راستا اظهارنظرهای علی‌اکبر ولایتی مشاور رهبر انقلاب در امور بین‌الملل مورد توجه رسانه‌های خارجی قرار گرفت. بسیاری از تحلیلگران اعتقاد دارند این مواضع نشان از اراده تهران برای حل وفصل مناقشه اتمی دارد. این موضوع از این منظر مهم است که ولایتی از نزدیکان رهبر انقلاب محسوب می‌شود. همچنان‌که او در مواضع خود تلویحا با مواضع «محو اسرائیل از نقشه جهان» و «قطار بدون ترمز هسته‌ای» مخالفت می‌کند و تاکید می‌کند در ایران حرف آخر را در مسائل استراتژیک و حساس رهبری انقلاب می‌زند برخی دیگر از تحلیلگران اظهارنظرهای رسمی را در این زمینه کارساز می‌دانستند.
عده‌ای از دیپلمات‌ها ترجیح می‌دهند تا مدتی احتیاط‌های لازم را رعایت کنند تا پاسخ‌های ایران را به دقت مورد بررسی قرار دهند. روزهایی که به اعتقاد آنها می‌تواند برای طرفین مذاکره حساس و سرنوشت‌ساز باشد.

ترجمه: مجتبی نجفی
منبع: فیگارو

منبع : روزنامه اعتماد ملی