پنجشنبه, ۱۳ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 2 May, 2024
مجله ویستا

نگاهی‭ ‬به‭ ‬فیلم‭ ‬‮«‬تله‮»‬‭ ‬ساخته‭ ‬سیروس‭ ‬الوند


نگاهی‭ ‬به‭ ‬فیلم‭ ‬‮«‬تله‮»‬‭ ‬ساخته‭ ‬سیروس‭ ‬الوند
چند‭ ‬وقت‭ ‬پیش‭ ‬‮«‬سیروس‭ ‬الوند‮»‬‭ ‬در‭ ‬یك‭ ‬برنامه‭ ‬تلویزیونی‭ ‬در‭ ‬جمله ای‭ ‬كنایه آمیز‭ ‬از‭ ‬ساختن‭ ‬فیلم‭ ‬موفق‭ ‬و‭ ‬درخور‭ ‬توجه‭ ‬‮«‬یك‭ ‬بار‭ ‬برای‭ ‬همیشه‮»‬‭ ‬اظهار‭ ‬پشیمانی‭ ‬كرد‭ ‬و‭ ‬گفت‮:‬‭ ‬‮«‬با‭ ‬ساخت‭ ‬این‭ ‬فیلم‭ ‬كار‭ ‬من‭ ‬خیلی‭ ‬سخت‭ ‬شد‮.‬‭ ‬چون‭ ‬هر‭ ‬فیلمی‭ ‬می‮ ‬سازم،‭ ‬منتقدان‭ ‬آن‭ ‬را‭ ‬با‭ ‬فیلم‭ ‬‮«‬یك‭ ‬بار‭ ‬برای‭ ‬همیشه‮»‬‭ ‬مقایسه‭ ‬می‮ ‬كنند‭ ‬و‭ ‬نتیجه‭ ‬می‮ ‬گیرند‭ ‬كه‭ ‬الوند‭ ‬در‭ ‬روند‭ ‬فیلمسازی‮ ‬اش‭ ‬افت‭ ‬كرده‭ ‬است‮.
‬‭ ‬تیتر‭ ‬می‮ ‬زنند‭ ‬كه‭ ‬آن‭ ‬فیلم‭ ‬‮«‬یك‭ ‬بار‭ ‬برای‭ ‬همیشه‮»‬‭ ‬بود‭ ‬و‮...».‬واقعیت‭ ‬هم‭ ‬همین‭ ‬است،‭ ‬چرا‭ ‬كه‭ ‬الوند‭ ‬در‭ ‬كارنامه‭ ‬سی‭ ‬و‭ ‬چند‭ ‬ساله اش‭ ‬هیچ گاه‭ ‬نتوانسته‭ ‬است‭ ‬خاطره‭ ‬خوش‭ ‬آن‭ ‬فیلم‭ ‬دوست داشتنی‭ ‬را،‭ ‬یك‭ ‬بار‭ ‬دیگر‭ ‬تكرار‭ ‬كند‮.‬‭ ‬بیشتر‭ ‬فیلم های‭ ‬او‭ ‬در‭ ‬طول‭ ‬چند‭ ‬دهه‭ ‬اخیر،‭ ‬واجد‭ ‬چند‭ ‬مشخصه‭ ‬كلی‭ ‬بوده اند‮.‬‭ ‬وی‭ ‬غالبا‭ ‬با‭ ‬استفاده‭ ‬از‭ ‬ستارگان‭ ‬محبوب‭ ‬و‭ ‬با‭ ‬نزدیك‭ ‬شدن‭ ‬به‭ ‬سلیقه‭ ‬مخاطبان‭ ‬عام،‭ ‬تمایل‭ ‬شدیدی‭ ‬برای‭ ‬فتح‭ ‬گیشه ها‭ ‬داشته‭ ‬و‭ ‬در‭ ‬بیشتر‭ ‬مواقع‭ ‬نیز‭ ‬تیرش‭ ‬به‭ ‬هدف‭ ‬خورده‭ ‬است.
وی‭ ‬همچنین‭ ‬سعی‭ ‬كرده‭ ‬است‭ ‬با‭ ‬نیم نگاهی‭ ‬به‭ ‬مضامین‭ ‬اجتماعی،‭ ‬ملودرام های‭ ‬تجاری‭ ‬خوش ساختی‭ ‬بسازد،‭ ‬كه‭ ‬نسبت‭ ‬به‭ ‬فیلم های‭ ‬هم ردیفش‭ ‬از‭ ‬كیفیت‭ ‬بالاتری‭ ‬برخوردار‭ ‬باشد‮.‬‭ ‬‮«‬تله‮»‬‭ ‬هفدهمین‭ ‬فیلم‭ ‬الوند،‭ ‬همچنان‭ ‬خبر‭ ‬از‭ ‬تداوم‭ ‬مسیر‭ ‬فیلمسازی‭ ‬مورد‭ ‬علاقه‭ ‬این‭ ‬كارگردان‭ ‬می‭ ‬دهد‮.‬‭ ‬‮«‬تله‮»‬‭ ‬با‭ ‬دستمایه‭ ‬قرار‭ ‬دادن‭ ‬یك‭ ‬ایده‭ ‬گیشه پسند‭ ‬‮(‬ایجاد‭ ‬حس‭ ‬شك‭ ‬و‭ ‬تردید‭ ‬در‭ ‬یك‭ ‬زن‭ ‬نسبت‭ ‬به‭ ‬همسرش‭ ‬و‭ ‬سست‭ ‬شدن‭ ‬پایه های‭ ‬یك‭ ‬زندگی‮)‬،‭ ‬سعی‭ ‬دارد‭ ‬درامی‭ ‬پركشش‭ ‬و‭ ‬پرتعلیق‭ ‬را‭ ‬تدارك‭ ‬ببیند‮.‬‭ ‬نخستین‭ ‬نكته‭ ‬قابل‭ ‬توجه‭ ‬درباره‭ ‬‮«‬تله‮»‬،‭ ‬مضمون‭ ‬كلیشه ای‭ ‬و‭ ‬نخ نما‭ ‬شده‭ ‬آن‭ ‬است‮.
‬‭ ‬موضوع‭ ‬خیانت‭ ‬‮(‬یا‭ ‬توهم‭ ‬آن‭ ‬از‭ ‬سوی‭ ‬زن‭ ‬یا‭ ‬مرد‮)‬‭ ‬موضوعی‭ ‬است‭ ‬كه‭ ‬بارها‭ ‬در‭ ‬فیلم های‭ ‬چند‭ ‬ساله‭ ‬اخیر‭ ‬همچون‭ ‬‮«‬شیفته‮»‬،‭ ‬‮«‬دوزن‮»‬،‭ ‬‮«‬قرمز‮»‬،‭ ‬‮«‬مارال‮»‬،‭ ‬‮«‬چهارشنبه‮ ‬سوری‮»‬،‭ ‬‮«‬اقلیما‮»‬‭ ‬و‮...‬‭ ‬تكرار‭ ‬شده‭ ‬است‮.‬‭ ‬اما‭ ‬آنچه‭ ‬‮«‬تله‮»‬‭ ‬را‭ ‬از‭ ‬همه‭ ‬این‭ ‬فیلم ها‭ ‬متفاوت‭ ‬جلوه‭ ‬می‮ ‬دهد،‭ ‬جنس‭ ‬نگاه‭ ‬‮«‬ضدزنی‮»‬‭ ‬است‭ ‬كه‭ ‬الوند‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬فیلم‭ ‬دارد.معمولا‭ ‬در‭ ‬این گونه‭ ‬فیلم ها‭ ‬زن ها‭ ‬در‭ ‬هاله ای‭ ‬از‭ ‬قداست‭ ‬قرار‭ ‬گرفته‭ ‬و‭ ‬در‭ ‬قالب‭ ‬شخصیت های‭ ‬مظلوم‭ ‬و‭ ‬بی‮ ‬گناه،‭ ‬وارد‭ ‬ماجرا شده اند‮.
‬‭ ‬در‭ ‬نهایت‭ ‬نیز‭ ‬مردها،‭ ‬به‭ ‬عنوان‭ ‬مقصران‭ ‬اصلی‭ ‬بحران‭ ‬پیش‭ ‬آمده،‭ ‬معرفی‭ ‬می‮ ‬شوند.اما‭ ‬‮«‬تله‮»‬‭ ‬از‭ ‬این‭ ‬منظر،‭ ‬رویكرد‭ ‬نامتعارفی‭ ‬در‭ ‬پیش‭ ‬گرفته‭ ‬است‭ ‬چرا‭ ‬كه‭ ‬در‭ ‬فیلمنامه‭ ‬آن‭ ‬سهم‭ ‬زیادی‭ ‬از‭ ‬بار‭ ‬اشتباهات‭ ‬بر‭ ‬دوش‭ ‬زنان‭ ‬است‮.‬‭ ‬به‭ ‬عنوان‭ ‬مثال‭ ‬دقت‭ ‬كنید‭ ‬به‭ ‬رفتار‭ ‬ندا‭ ‬‮(‬سحر‭ ‬زكریا‮)‬‭ ‬كه‭ ‬در‭ ‬شب‭ ‬عروسی‭ ‬با‭ ‬گفته هایش‭ ‬درباره‭ ‬گذشته‭ ‬مشكوك‭ ‬دكتر‭ ‬فرشاد‭ ‬‮(‬محمدرضا‭ ‬گلزار‮)‬‭ ‬اولین‭ ‬جرقه های‭ ‬تردید‭ ‬را،‭ ‬در‭ ‬ذهن‭ ‬همسرش‭ ‬ایجاد‭ ‬می‮ ‬كند‮.‬‭ ‬بنفشه‭ ‬‮(‬پرستو‭ ‬مقدم‮)‬‭ ‬نیز‭ ‬دومین‭ ‬نفری‭ ‬است‭ ‬كه‭ ‬با‭ ‬تلفن‭ ‬زدن‭ ‬نابجا‭ ‬به‭ ‬فرشاد‭ ‬در‭ ‬شب‭ ‬عروسی‮ ‬اش‭ ‬و‭ ‬رفتن‭ ‬به‭ ‬نزد‭ ‬همسر‭ ‬او،‭ ‬نقش‭ ‬زیادی‭ ‬در‭ ‬بدبین‭ ‬كردن‭ ‬مژگان‭ ‬‮(‬ماه چهره‭ ‬خلیلی‮)‬‭ ‬دارد‮.‬‭ ‬دیگر‭ ‬داستان های‭ ‬فرعی‭ ‬فیلمنامه‭ ‬نیز‭ ‬همگی‭ ‬با‭ ‬این‭ ‬هدف‭ ‬طراحی‭ ‬شده اند.
زنی‭ ‬كه‭ ‬با‭ ‬نزدیك‭ ‬شدن‭ ‬به‭ ‬مردان‭ ‬از‭ ‬آنها‭ ‬اخاذی‭ ‬می‮ ‬كند‮.‬‭ ‬توطئه چینی‮ ‬های‭ ‬‮«‬ندا‮»‬‭ ‬كه‭ ‬یك‭ ‬بازی‭ ‬نمایشی‭ ‬را‭ ‬برای‭ ‬فرشاد‭ ‬طراحی‭ ‬می‮ ‬كند‭ ‬و‭ ‬از‭ ‬نازنین‭ ‬‮(‬مهناز‭ ‬افشار‮)‬‭ ‬می‮ ‬خواهد‭ ‬با‭ ‬او‭ ‬طرح‭ ‬دوستی‭ ‬بریزد‮.‬‭ ‬رابطه‭ ‬خصمانه‭ ‬زنان‭ ‬با‭ ‬یكدیگر‭ ‬كه‭ ‬منجر‭ ‬به‭ ‬درگیری‭ ‬فیزیكی‭ ‬بین‭ ‬آنها‭ ‬می‮ ‬شود‭ ‬و‭ ‬تاكید‭ ‬فیلمساز‭ ‬بر‭ ‬بی‮ ‬گناه‭ ‬بودن‭ ‬فرشاد‭ ‬و‭ ‬اظهار‭ ‬علاقه‭ ‬شدید‭ ‬او‭ ‬به‭ ‬همسرش،‭ ‬همگی‭ ‬گویای‭ ‬این‭ ‬واقعیت‭ ‬است‭ ‬كه‭ ‬كارگردان‭ ‬شخصیت های‭ ‬زن‭ ‬فیلم‭ ‬را‭ ‬در‭ ‬جایگاه‭ ‬متهمان‭ ‬می‮ ‬نشاند‭ ‬و‭ ‬اعتقاد‭ ‬چندانی‭ ‬به‭ ‬مقوله هایی‭ ‬چون‭ ‬‮«‬دفاع‭ ‬از‭ ‬حقوق‭ ‬زنان‮»‬‭ ‬و‮...‬‭ ‬ندارد.
فیلمنامه‭ ‬‮«‬تله‮»‬‭ ‬برای‭ ‬ایجاد‭ ‬كشش‭ ‬و‭ ‬جذابیت،‭ ‬با‭ ‬اتكا‭ ‬بر‭ ‬رخدادهای‭ ‬متعدد‭ ‬و‭ ‬پرشمار‭ ‬پی‮ ‬ریزی‭ ‬شده‭ ‬است‮.‬‭ ‬اتفاقاتی‭ ‬كه‭ ‬در‭ ‬لابلای‭ ‬اوج‭ ‬و‭ ‬فرودهای‭ ‬پشت‭ ‬سرهم‭ ‬رخ‭ ‬می‮ ‬دهد‭ ‬و‭ ‬فرصت‭ ‬تمركز‭ ‬و‭ ‬فكر‭ ‬كردن‭ ‬بر‭ ‬حواشی‭ ‬قصه‭ ‬را،‭ ‬از‭ ‬تماشاگر‭ ‬می‮ ‬گیرد‮.‬‭ ‬در‭ ‬واقع‭ ‬ترسیم‭ ‬چندین‭ ‬موقعیت‭ ‬داستانی،‭ ‬مانع‭ ‬انسجام‭ ‬در‭ ‬ساختار‭ ‬روایی‭ ‬داستان‭ ‬شده‭ ‬است‮.‬‭ ‬روایت‭ ‬‮«‬تله‮»‬‭ ‬به‭ ‬جای‭ ‬تشریح‭ ‬موقعیت های‭ ‬داستانی‭ ‬پرتعدادش‭ ‬‮(‬عشق‭ ‬نادر‭ ‬به‭ ‬نازنین،‭ ‬تلاش‭ ‬مژگان‭ ‬برای‭ ‬ایجاد‭ ‬ثبات‭ ‬در‭ ‬خانواده اش،‭ ‬دلبستگی‭ ‬نازنین‭ ‬به‭ ‬فرشاد،‭ ‬اظهار‭ ‬علاقه‭ ‬بنفشه‭ ‬به‭ ‬فرشادو‭ ‬رابطه‭ ‬مبهم‭ ‬فرشاد‭ ‬و‭ ‬نازنین‮)‬،‭ ‬می‮ ‬توانست‭ ‬با‭ ‬تاكید‭ ‬بر‭ ‬خط‭ ‬اصلی‭ ‬قصه‭ ‬‮(‬از‭ ‬بین‭ ‬رفتن‭ ‬آرامش‭ ‬خانواده‭ ‬مژگان‮)‬‭ ‬فضای‭ ‬یك دست‮ ‬‭ ‬و‭ ‬روان تری‭ ‬برای‭ ‬قصه گویی‭ ‬به‭ ‬وجود‭ ‬آورد‮.‬‭ ‬
این گونه‭ ‬پرداخت‭ ‬داستانی‭ ‬منجر‭ ‬به‭ ‬خلق‭ ‬شخصیت های‭ ‬اضافی‭ ‬شده‭ ‬و‭ ‬امكان‭ ‬شخصیت پردازی‭ ‬منطقی‭ ‬و‭ ‬باورپذیر‭ ‬را،‭ ‬از‭ ‬فیلمنامه‭ ‬سلب‭ ‬كرده‭ ‬است.مخاطب ‭ ‬‮«‬تله‮»‬‭ ‬دست كم‭ ‬با‭ ‬‮٣‬‭ ‬شخصیت‭ ‬محوری‭ ‬روبروست،‭ ‬كه‭ ‬همه‭ ‬آنها‭ ‬می‮ ‬توانند‭ ‬به‭ ‬نوعی‭ ‬قهرمان‭ ‬اصلی‭ ‬داستان‭ ‬محسوب‭ ‬شوند‭ ‬‮(‬مژگان،‭ ‬فرشاد‭ ‬و‭ ‬نازنین‮)‬،‭ ‬شخصیت هایی‭ ‬كه‭ ‬برای‭ ‬تماشاگر‭ ‬تا‭ ‬آخر‭ ‬داستان،‭ ‬مبهم‭ ‬و‭ ‬سردرگمند‭ ‬و‭ ‬تكلیف‭ ‬مخاطب‭ ‬با‭ ‬آنها‭ ‬روشن‭ ‬نیست‮.‬
در‭ ‬مجموع‭ ‬سیروس‭ ‬الوند‭ ‬فروش‭ ‬نسبتا‭ ‬قابل‭ ‬قبول‭ ‬‮«‬تله‮»‬‭ ‬را‭ ‬باید‭ ‬مدیون‭ ‬نام‭ ‬ستارگان‭ ‬كاغذی‭ ‬و‭ ‬پرطرفداری‭ ‬باشد،‭ ‬كه‭ ‬حضورشان‭ ‬در‭ ‬هر‭ ‬فیلمی‭ ‬می‮ ‬تواند‭ ‬توفیق‭ ‬تجاری‭ ‬آن‭ ‬را‭ ‬تضمین‭ ‬كند‮.‬‭ ‬ستارگانی‭ ‬كه‭ ‬فقط‭ ‬به‭ ‬صرف‭ ‬نام های‭ ‬پرآوازه شان‭ ‬حضور‭ ‬یافته‭ ‬بودند‭ و ‬نتوانستند‭ ‬بازی‭ ‬درخور‭ ‬توجهی‭ ‬را‭ ‬در‭ ‬‮«‬تله‮»‬‭ ‬ارائه‭ ‬دهند‮.‬
منبع : فیلم نگار