چرا آمدند ، چرا رفتند؟

نتایج اخیر تیم های فوتبال نوجوانان و جوانان در رقابت های قهرمانی آسیا بار دیگر ثابت كرد برنامه ریزی ها و فعالیت هایمان در رده های پایه ای مناسب نیست. نوجوان ها و جوان ها در حالی شكست های تلخی را در سنگاپور و هندوستان تجربه كردند كه نسبت به دوره های گذشته از تدارك و امكانات بهتری برخوردار بودند، اما در مقایسه با دیگر رقبای آسیایی كمبودها و ضعف ها مشهود بود. این در حالی است كه قدرت های سنتی شرق قاره، بویژه كره و ژاپن با دوراندیشی برنامه های ویژه ای را برای پرورش استعدادهای فوتبال در نظر دارند و از این مهم به نتایج قابل توجهی هم دست یافته اند. حضور متوالی در جام جهانی (در همه رده ها) و كسب اعتبارات روزافزون فقط بخشی از نتایج سرمایه گذاری كلان روی نونهالان، نوجوانان و جوانان است. این موضوع در غرب قاره، بین كشورهای غربی نیز مرسوم است. البته این اواخر فوتبال پایه ای عرب ها با افت محسوسی مواجه شده است و این بی ربط با هجوم بازیكنان خارجی به لیگ های حرفه ای شان نیست.
اما اگر بخواهیم به گذشته های نه چندان دور برگردیم به كسب نتایج قابل توجه تیم های پایه ای قطر، بحرین یا عربستان در عرصه های جهانی می رسیم و این خود گواه بر سرمایه گذاری كشورهای یاد شده روی استعدادهای فوتبال است.
فوتبال پایه ای ایران در دهه ۷۰ میلادی درخشش خوبی در سطح قاره داشت. هرچند در رده نوجوانان نتایج قابل توجهی كسب نشد، اما چهار قهرمانی پیاپی در رده جوانان نام تیم كشورمان را در این رده بر سر زبان ها انداخت. پس از آن در رده های پایه سیر نزولی را پیشه كردیم و دیگر نتوانستیم افتخارات گذشته را تكرار كنیم. هرازگاهی تك ستاره هایی در این رده ظهور كردند، اما به همان سرعت هم محو شدند. تیم ها سرمایه گذاری روی بازیكن های كم سن و سال را به دست فراموشی سپردند و مدیران باشگاه ها برای حفظ كرسی خود ، نتیجه گیری را پیشه كردند.
در سال های گذشته طرح هایی از سوی كارشناسان برای پیشرفت استعدادهای فوتبال مطرح شد كه مطابق انتظار نتایج قابل توجهی دربرنداشتند، اما مطرح شدن نام چند باشگاه بزرگ دنیا برای سرمایه گذاری در فوتبال پایه ای ایران و كشف استعدادهای این رشته در كشورمان حركتی نو بود كه خیلی ها را به تحرك واداشت. شنیدن نام اینترمیلان و رئال مادرید انگیزه هایی را در نزد هر فوتبال دوست بزرگ و كوچكی تداعی می كند. این دو باشگاه بزرگ ایتالیایی و اسپانیایی كه در برخی كشورهای در حال توسعه مدارس فوتبال راه اندازی كردند به ایران هم چراغ سبز نشان دادند تا فوتبال كشورمان بار دیگر در مجامع بین المللی بر سر زبان ها بیفتد. ایتالیایی ها از اواخر دهه ۹۰ میلادی بود كه در این راه پای میز مذاكره نشستند و كار را در ایران شروع كردند، ولی رئال مادرید پس از زلزله مرگبار بم اعلام آمادگی كرد تا كودكان فوتبال دوست این منطقه از كشورمان را زیر پوشش خود قرار دهد. این حضور می توانست فصل تازه ای از فوتبال كشورمان را رقم بزند اما از فرصت استثنایی كه در اختیار فوتبال مان قرار گرفت استفاده نكردیم. براستی چرا اینترمیلان و رئال قصد سرمایه گذاری روی فوتبال ایران را داشتند و چرا از این مهم بهره ای نگرفتیم؟
● اهداف باشگاه های بزرگ
وقتی به بررسی اهداف حضور باشگاه های رئال مادرید و اینترمیلان در ایران می پردازیم به نقاط مشترك زیادی می رسیم. میلان، آژاكس و منچستریونایتد هم در زمره باشگاه هایی قرار دارند كه برای كشف و پرورش استعدادهای فوتبال در كشورهای آقریقایی، آسیایی و آمریكای جنوبی، روی خوش نشان داده اند و این فعالیت ها بی دلیل نیست. آنها حتی در برخی كشورهای اروپایی نیز فعال اند. آفریقای جنوبی، كنیا، ساحل عاج، قبرس، بلژیك و لوكزامبورگ در فهرست كشورهایی قرار دارند كه باشگاه های بزرگ اروپایی در آنها شعبات آموزشی دارند.
فعالیت های باشگاه های معتبر جهان در دیگر كشورها به طور عام به دو صورت انجام می گیرد. در برخی از كشورهای آفریقایی شاهد ساخت مدارس فوتبال و اعزام مدرس به این مناطق هستیم تا فوتبال كلاسیك و نوین را در نونهالان این مناطق آموزش بدهند. در بخش دوم فعالیت ها به همكاری مشترك با باشگاه های این كشورها می رسیم. منچستریونایتد ازسال ها قبل با باشگاه آنتورپ بلژیك پیمان مراوده بازیكن و مربی امضا كرده است. آژاكس آمستردام نیز با باشگاه كیپ تاون در آفریقای جنوبی چنین قراردادی دارد و بازیكن های مستعد آنها را به مدرسه فوتبال خود در پایتخت هلند انتقال می دهد. اینترمیلان ایتالیا هم از مدت ها قبل در نیجریه و كنیا فعالیت هایش را شروع كرده بود. كشف مارتینز مهاجم كنونی باشگاه نیوكاسل انگلیس در راستای همین فعالیت ها صورت گرفته است. كارشناسان در تشریح اهداف این فعالیت ها به بسط روابط با كشورهای درجه دو و سه، تبلیغ و به دست آوردن هواداران در سطح جهان و مهمتر از همه وانمود كردن به این كه اهداف خیریه و كمك به افراد كم بضاعت مورد نظر است، اشاره دارند. آنها البته تبلیغ و كشف بازیكن رابا قراردادهای ناچیز از جمله هدف های اصلی این باشگاه ها می دانند در عین حال معتقدند: كشورهای محروم هم در رده پایه ای تقویت می شوند.
● سرمایه گذاری اینتركمپوس
بحث حضور اینترمیلان در فوتبال ایران به چند سال پیش برمی گردد، ماسیمو موراتی تاجر نفتی ایتالیایی ها از مدت ها قبل كمیته ای به نام اینتركمپوس
(interco preject) را به بدنه باشگاه افزود. هدف از این كار سرمایه گذاری و كمك به مناطق محروم و فوتبال خیز سراسر جهان بود. وی البته در نظر داشت تا با كشف استعدادها، آنها را به مدرسه فوتبال اینتر در شهر میلان انتقال بدهد. موراتی این طرح را در كشورهای مختلفی به اجرا درآورد و در اواخر دهه ۹۰ میلادی به ایران هم روی خوش نشان داد. نخستین جرقه ها در زمان صفایی فراهانی و در ملاقات وی با عباس ترابیان مسئول وقت امور بین الملل فدراسیون فوتبال ایران زده شد كه رابطه نزدیكی هم با ایتالیایی ها داشت. ترابیان می گوید: «در یكی از ملاقات هایم به موراتی گفتم می تواند در ایران سرمایه گذاری كند.» به آبادان اشاره كردم كه بخش مهمی از مناطق فوتبال خیز ایران بوده و مهارت های بازیكنانش زبانزد خاص و عام است. موراتی پذیرفت و بعدها چند كارشناس از ایتالیا به ایران آمدند كه آنها را بردند و كوچه پس كوچه های آبادان را بازدید كردند. قرار شد نخستین مركز اینترمیلان در این شهر ساخته شود كه گفتم یك مركز كافی نیست. بعدها سرایجاد پایگاه هایی درتهران، اردبیل و اصفهان توافق كردیم.
فعالیت مدارس اینتركمپوس وقتی با حضور موراتی در ایران همراه شد بسیار جدی تر از قبل پیش رفت.
اینتری ها كه متعهد شده بودند به مربیان این مدارس حقوق دلاری پرداخت كنند و وسایل مورد نیاز را به صورت محموله های سالانه ارسال كنند هر چهارماه یك بار شرایط را چك می كردند. اما عمر این فعالیت ها بیش از ۳ سال (فقط در فدراسیون صفایی فراهانی) طول نكشید! جالب این كه كسی هم این موضوع را پی نگرفت.
ترابیان در این باره توضیح می دهد: بعضی ها می خواستند پول برسد، اما كاری صورت نگیرد. در عوض اینتر میلان می خواست كارها خوب پیش برود. موراتی از من خواسته بود كارها را خوب تعقیب كنم. من هم اگر می خواستم بگویم كه خیلی چیزها را باید می گفتم به موراتی گفتم دیگر در فدراسیون ایران مشغول به كار نیستم. متأسفانه از داخل كشور به طور مرتب و دقیق ماجراها را پی نگرفتند. درحالی كه ایتالیایی ها سرموعد به كشورمان كارشناس می فرستادند و اوضاع هرچهار گروه سنی ۸ ، ۱۰ ، ۱۲ و ۱۵ سال را زیرنظر می گرفتند. راحت می توانستیم از این مدارس باشگاه ها را تغذیه كنیم، ولی قدر فرصت را ندانستیم.»
اما جالب تر این كه، دكتر خداداد رئیس سابق كمیته جوانان فدراسیون فوتبال ایران مدعی است مراودات اینترمیلان و ایران برای پرورش استعدادهای كشورمان تا همین چندماه پیش وجودداشت و حتی ایتالیایی ها آخرین بار در سال گذشته اقدام به ارسال كمك های خود به مدارس ایرانی كردند. آنها هرسال ۱۵۰ دست پیراهن، شورت و جوراب ورزشی را به فدراسیون فوتبال می فرستادند و فكر می كنم تعدادی از این البسه در انبارهای فدراسیون فوتبال موجودباشد. البته این طرح نیاز به پیگیری داشت، چندین بار مربیانی را به شهرمیلان فرستادیم تا دركلاس های آموزشی آنها شركت كنند. حتی كلاس های آموزشی را با حضور مدرسان ایتالیایی دایركردیم. خداداد با اشاره به فواید حضور چنین باشگاه هایی دركشورمان خاطرنشان می كند: این طرحی است كه اینترمیلان در برخی از كشورها به اجرا درمی آورد.
اما هیچ انتظاری از میزبانان ندارد. نمایندگان اینتر وقتی از آبادان، اردبیل، شهر ری و اصفهان بازدید كردند شرایط را برای برای پریایی كلاس های خود مهیا دیدند. علاوه بر امكانات و كلاس های مربیگری ازنظر مالی هم كمك می كردند. هر چند پول هایشان قابل توجه نبود. ولی انگیزه ها را افزایش می داد. در نظر داشته باشید هر سال۱۵۰ دست لباس به هر مدرسه می رسید. من خاطرم هست از همان كلاس ها بازیكن هایی تبدیل به داوران جوان شدند. عده ای هم استعدادهای خوبی برای تبدیل به بازیكن های درجه اول داشتند اما به هر ترتیب پیگیری های لازم صورت نگرفته و آنطور كه بایسته است قدر فرصت ها را ندانسته ایم.»
رئیس سابق كمیته جوانان فدراسیون فوتبال ایران بر این باور است كه بازگشت ترابیان به فدراسیون و پیگیری های وی می تواند مهم تلقی شود و می توان به ادامه مراودات با باشگاه اینترمیلان امیدوار بود و این در حالی است كه ترابیان مدعی است از چند سال قبل اینتری ها با فدراسیون كشورمان قطع رابطه كرده اند.
مسعود معینی رئیس تازه كمیته جوانان فدراسیون فوتبال هم در پی جست وجوهای ما برای رسیدن به اصل ماجرا می گوید كه اطلاعات چندانی از این موضوع ندارد، وی یادآور می شود كه مدت زیادی نیست این سمت را در فدراسیون فوتبال عهده دار شده و در این شرایط نمی تواند اظهار نظر كند. معینی می افزاید: در گذشته مطلع شدم كه بویژه باشگاه اینترمیلان با توجه به روابط خوبی كه با ایران داشت برنامه هایی با اهداف یك طرفه را مورد توجه قرار داد. آنها با هزینه های كم در پی كشف استعدادها بودند. در واقع اگر كمی به عمق مسأله فكر كنیم سود این برنامه برای آنها بیشتر بوده است، ما منابع محدودی داشته ایم و تنها از اسم و پرستیژ اینتری ها می توانستیم استفاده كنیم. این كار ظاهراً برای مدتی ادامه داشت تا این كه كمرنگ شد. من اطلاع چندانی از اصل ماجرا ندارم. اگر چیزی وجود داشته باشد حتماً باید علنی شود. متأسفانه در فدراسیون گذشته هه چیز بسیار كمرنگ پی گرفته شد.
● اعلام آمادگی رئال مادرید
معمای حل نشده پروژه اینتر كمپوس وقتی در كنار پروژه ناتمام دیگری به نام رئال مادرید قرار می گیرد ابهامات و مشكلات پیرامون پرورش استعدادها بیشتر از قبل می شود. فاجعه انسانی بم كه بر اثر زلزله وحشتناكی حادث شد سران باشگاه رئال مادرید را واداشت تا نسبت به بازماندگان این زلزله كشنده ابراز همدردی كنند. مادرید ی ها حتی اعلام آمادگی كردند در شهر بم مدرسه فوتبالی بنا می كنند تا نونهالان این منطقه بتوانند آموزش های اصولی فوتبال را بیاموزند. گفته می شود رئیس یكی از شركت هایی كه محصولات اسپانیایی را در كشورمان عرضه می كند تلاش های ابتدایی را صورت داده است. در همین حال منابع دیگری خبر می دهند بانی این كار یك اسقف بود كه در هیأت رئیسه سابق باشگاه پرافتخار رئال مادرید فعالیت داشت. این اسقف مسئول امور خیریه باشگاه بوده و تاكنون مسابقه های زیادی را برای كمك به افراد گرسنه در آفریقا به راه انداخته است. یكی از افرادی كه این ماجرا را پیگیری كرده، می گوید:
باشگاه رئال مادرید در كنار بخش های مختلف خود كمیته ای به نام امور خیریه دارد كه پس از زلزله بم پیشنهاد می دهد یك مدرسه فوتبال برای بم و كودكان محروم آن ساخته شود. موضوع از طریق سفارت اسپانیا مطرح شد و از آن پس انجمن صلح و دوستی ایران و اسپانیا پیشنهاد مادریدی ها را به صورت رسمی ارائه كرد این مقام آگاه به پیشنهاد ابتدایی رئال برای پوشش ۱۵۰ بازیكن مستعد و كمك به آنها از طریق ارسال تجهیزات در ابتدای كار اشاره می كند و البته رئالی ها در آن زمان مدعی شدند ظرفیت اولیه را تا مرز هزار بازیكن افزایش می دهند.»مطرح شدن نام رئال مادرید با توجه به جذابیت هایش به طور حتم شایعاتی را به دنبال خواهد داشت و این مهم در همان زمانی كه رئالی ها اعلام آمادگی همكاری كردند به وضوح مشهود بود. هر بار شایعاتی مطرح شد. از سفر چند نونهال بمی به مادرید و دیدار با ملكه اسپانیا گرفته تا حضور زین الدین زیدان برای افتتاح مدرسه رئالی ها در شهرستان بم! این اخبار نه رنگ واقعیت به خود گرفتند و نه موردتأیید مسئولان داخلی. با این حال یكی از افرادی كه از نزدیك پیگیر امور بوده و خود در این زمینه مسئولیتی برعهده داشت در این باره توضیح می دهد: باشگاه رئال مادرید با انجمن صلح و دوستی دو كشور قراردادی را منعقدكرد.
«رودریگز» كه رئیس O.N.G صلح و دوستی اسپانیا است با پرز رئیس وقت باشگاه رئال مادرید مناسبات خوبی داشت. پس از آن ماجرا، به تهران و دفتر انجمن صلح و دوستی در كشورمان كشیده شد. دكتر نراقی كه با اسپانیا درارتباط مستقیم است امور را از طریق انجمن پی گرفت، اما تحولات مدیریتی باشگاه رئال مادرید تردیدهایی را به وجود آورد، كالدرون رئیس جدید باشگاه هم تأكید كرد كه ما به تعهدات قبلی رئال پایبند هستیم، ولی تاكنون شرایط جدیدی را شاهد نیستیم.
● انتظار بی فایده
از عقد قرارداد انجمن صلح و دوستی ایران و اسپانیا و باشگاه رئال مادرید زمان زیادی می گذرد.
مذاكرات جسته و گریخته فراوانی هم در این مدت صورت گرفت، اما انتظارها برای حضور رئالی ها در بم پایانی نداشت. بی تفاوتی فدراسیون فوتبال كشورمان هم در این مهم جالب توجه است. دریجانی می گوید: «دادكان قضیه را پی نمی گرفت. فكر می كرد شوخی است. فقط به خاطر این كه قضیه را از سر رد كند می گفت استقبال می كنیم. البته ما اصلاً با فدراسیون كاری نداشتیم و به طور مستقیم با اسپانیا در ارتباط بودیم، اما برای این كه بعدها مشكلی پیش نیاید با تربیت بدنی بم قرارداد بستیم تا نگویند غیرقانونی عمل كردند.»
بمی ها با به كارگیری مربیان بومی آكادمی فوتبال خود را در ورزشگاه بیگلری آغاز كردند با این امید كه روزی رئالی ها به عهد خود وفا كنند. ۸۰۰ نونهال در ابتدا نام خود را در آكادمی بم به ثبت رساندند. این عده بعدها به نصف تقلیل پیدا كرد و برنامه ها بر این بود كه یكصد بازیكن مستعد در فهرست نهایی آكادمی قرار گیرند. چند ماه پیش كه دو بازیكن سال های دور رئال مادرید به ایران سفر كردند امید زیادی وجود داشت تا وعده های این باشگاه تحقق یابند، اما نمایندگان رئال چند روزی در تهران ماندند و پس از گشت و گذار در اصفهان به مادرید برگشتند!
عباس ترابیان، پیگیر نبودن مسئولان وقت فدراسیون را علت تأخیر و عملی نشدن قول و قرارهای مادریدی ها می داند. مسعود معینی رئیس كنونی كمیته جوانان فدراسیون فوتبال هم در این باره اظهارنظر نمی كند ولی دكتر خداداد رئیس سابق كمیته جوانان فدراسیون فوتبال به شروع فعالیت های مدرسه فوتبال بم با مدیریت یاوری سرمربی سابق تیم زیر ۱۳سال ایران اشاره می كند: «من یك بار به بم رفتم و از مدرسه فوتبال آنجا بازدید كردم. آقای یاوری مسئولیت كارهای آنها را بر عهده داشتند.» خداداد در حالی به این موضوع می پردازد كه یاوری هرگونه همكاری با پروژه رئال مادرید در بم را تكذیب می كند و می گوید كه مسئول آكادمی فوتبال ارگ جدید است. از آغاز به كار این آكادمی بیش از پانزده ماه می گذرد و حتی با مساعدت فدراسیون فوتبال قرار بر این است به منظور حمایت از كودكان زلزله زده بم تیم ارگ جدید در رقابت های زیر ۱۴سال شركت كند. آنطور كه ما شنیدیم تعامل خوبی بین آكادمی فوتبال ارگ جدید و فدراسیون فوتبال برقرار است درست بر خلاف رابطه مدرسه فوتبال رئال مادرید و فدراسیون! به وجود آمدن دو آكادمی كه در موازات یكدیگر حركت می كنند فقط بخشی از مشكلات فوتبال ایران است. شنیده ها حكایت می كنند رابطه خوبی هم بین دو گروه حاكم نیست. در این بین به نظر می رسد صورت مسأله یعنی سرمایه گذاری باشگاه رئال مادرید اسپانیا در بم به كلی پاك شده و بسیاری آن را فراموش كرده اند. برخی ها مدعی هستند رئالی ها نخستین تماس ها را با مسئولان ارگ جدید برقرار كردند، اما با چرخشی ناگهانی سر از تربیت بدنی بم درآوردند. البته این شایعات با پای گرفتن آكادمی ارگ جدید قوت بیشتری می گرفت و چندان هم مهم تلقی نمی شود. این كه نخستین مدرسه فوتبال باشگاه رئال مادرید در خاورمیانه كه قرار بود در بم ساخته شود با گذشت زمان طولانی تحقق نیافته و مسئولان فوتبال كشور هم در این راه كاملاً بی اعتنا بوده اند جای تأثر فراوان دارد. حاصل این بی توجهی ها را سالهاست كه در رقابت های بین المللی رده های پایه ای می بینیم اما از آن درس نگرفته ایم.
● دور شدن از اصل
تردیدی نیست سرزمین پهناور ایران زمین از نظر استعدادهای فوتبال كمبودی ندارد، اما بیشترین ضعف ها به امكانات و آموزش ها برمی گردد. جذب مدرسان بزرگ خارجی هم می توانست در این راه كمك خوبی برای شروع پروژه های عظیم باشد، اما وقتی اینترمیلان و رئال مادرید پیش قدم شده بودند ما در جذب آنها كوشا نبودیم و به راه همیشگی خود ادامه داده ایم. فریدون معینی كارشناس فوتبال معتقد است توجه بیش از حد به مسائل خارج از فوتبال ما را از اصل آن دور كرده است. رئیس سابق كمیته آموزش فدراسیون فوتبال ادامه می دهد: «آنها كه پیشرفت كرده اند به فوتبال پایه اهمیت داده اند. متأسفانه در بخش پایه ای بسیار ضعیف عمل كرده ایم. حضور رئال و اینتر دست كم می توانست ما را با روند كار باشگاه های بزرگ دنیا آشنا كند، اما این فرصت را قدر ندانستیم.»
با ثروت های هنگفتی كه رئال مادرید و اینتر میلان دارند دایر كردن كلاس های آموزشی و مدارس فوتبال در نقاط مختلف دنیا هزینه آنچنانی ندارد. متأسفانه نتوانستیم از فرصتی كه برایمان پیش آمده بود، استفاده كنیم.

علی رضایی

منبع : روزنامه ایران