درخت، رمز زندگی

نیمه اسفند ماه، روز درختکاری بهانه ای برای دوباره دیدن است، دیدی با بصیرت و با اندیشه ای خالی از روزمرگی های روان فرسا! درختان مظاهر رحمت و نعمت خداوند هستند. نعماتی که از لحاظ فراوانی گاه مشمول غفلت می شوند. به بهانه این روز گزیده ای از باورها و روایات آیینی درباره درخت را بازخوانی می کنیم.
● درختان اساطیری
در تاریخ مذاهب گوناگون و در سنن و روایات مردمی در سراسر جهان و در بینش های مابعدالطبیعی و عرفانی کهن و نیز در شمایل نگاری ها و در هنر عوام، درختان مقدس و آیین ها و رمزهای نباتی، در دوران ها و فرهنگ های گوناگون همواره از جایگاهی ویژه برخوردار بوده است.روایات یهودی، از درخت مقدس روئیده برکوه مقدس طور سخن گفته اند جایی که موسی(ع) با خداوند سخن گفت. درخت زندگی در اساطیر مسیحی و شجره طوبی در متون اسلامی مضامینی آشنا هستند علاوه بر این تصاویر جالبی از باورهای مردمی درباره درختان در جای جای جهان را می توان یافت.این باورها عمیق، گسترده و دیرینه اند. بسته به موقع جغرافیایی و طبیعی و تاثیر بر زندگی و اقتصاد خانوارها، برخی درختان حرمت یا قداست یافته اند.درخت خرما که موطن اصلی آن بین النهرین، هندوستان و شمال آفریقا بوده حدود ۶ هزار سال است که برای تغذیه و استفاده انسان و حیوانات اهلی کاشته می شود، چون این درخت برای صحرانشینان از اهمیت و ارزش فوق العاده ای برخوردار بوده، آن را درخت »امید و زندگی« نامیده اند و از این گونه اند باورهایی که درباره درختانی چون انجیر، زیتون، بلوط، انگور و.. در دیگر نقاط جهان وجود دارد.درخت کاجی که در شب میلاد مسیح با چراغ های رنگی تزیین می شود به عنوان نماد جشن های سال نو شناخته می شود روستاییان اروپا در روزهای بهار درختی را با عنوان درخت ماه در کوچه ها و معابر روستا می گردانند. در ایران درختان مقدس به ویژه در کنار امام زادگان حرمت بسیار دارند و گاه به گونه ای افراطی مورد توجه قرار می گیرند.
افسانه ای بودایی می گوید: »سیر راتا گوتاما بودا«زیر درخت »بودهی« به خواب رفت و چون بیدار شد سرچشمه های آگاهی و اشراق از عمق جانش جوشیدن گرفت!سرخ پوستان آمریکا نیز درختان را موجد قدرتی سحرآمیز می دانستند و بر مبنای این باور چون عزم نبرد و پیکار داشتند دست ها را برگرد درختان حلقه می کردند تا از نیروی مرموز آن کسب قدرت کنند.در برخی اسطوره ها درخت جایگاه ارواح نیاکان ارواح تلقی شده است.فراوانی و گونه گونی باورهای اساطیری و افسانه های قومی در این باب به تعداد اقوام، ملت ها، ادیان، مذاهب، سنن و فرهنگ های موجود جهان است.با این همه به روشنی می توان دریافت که در باورهای جهانی و مشترک، درخت سمبل حیات و زندگی است. رمز زندگی و باروری پایان ناپذیر و سرچشمه بی مرگی و اقعیت مطلق است!
● درخت در متن زندگی
بهشت موعود در توصیف قرآن مجید، باغ های پردرختی که آب ها در آن جاری است.از توصیه های اسلامی درباره شهرسازی بنای شهر در میان باغ و بستان و روی مکان های بلند و مناطق سرسبز و پرآب است.شهر مطلوب اسلامی دارای باغ هایی در شمال و جنوب است و پیشوایان دین ما عنایت ویژه ای به توسعه فضاهای سبز و به خصوص کاشت درخت داشته اند.پیامبر اکرم(ص) در جنگ ها به سربازان سفارش اکید می فرمودند که زراعتی را پایمال ودرختی را قطع نکنند .علی (ع) نیز در هنگام اعلام برنامه های دولت خود فرمود: در حکومت من هیچ نوع ریشه ای از بین نمی رود و هیچ زراعتی خشک نمی شود. ایشان در وصیت خود به امام حسن (ع) نیز می فرماید که جوش جوانه درختان را نفروشد بلکه غرس کند تا زمین پرداخت شود در حدی که شناخت آن از فرط بزی مشکل شود.پیامبر اکرم(ص) یکی از عوامل شادی آفرین و برطرف کننده غم و اندوه را درخت و سبزی می دانند.این فرمایش حضرت امروزه باروری علمی و جهانی شده است برای مطبوع و مطلوب ساختن محیط زندگی راهی جز سبز و خرم ساختن آن وجود ندارد. آلودگی های محیط زیست انسان امروز اعم از آلودگی هوا و آلودگی های صوتی، زندگی انسان ها به ویژه ساکنان کلان شهرها را با خطرهای بسیار مواجه ساخته است.افزایش بیماری های قلبی، تنفسی، فشار خون، سردرد، سرگیجه و بیماری های روانی و.. تنها بخشی از آثار رشد بی رویه شهرها بدون در نظر گرفتن نیازهای طبیعی و فطری بشر است.
درختان فرایند تبدیل دی اکسید کربن به اکسیژن اساسی ترین نقش را ایفا می کنند.راهکار اساسی مبارزه با آلودگی هوا افزایش فضای سبز به ویژه درختکاری در حاشیه شهرها می باشد.آلودگی صوتی عامل مضر و منفی دیگریست که زندگی شهرنشینان را با چالش جدی مواجه ساخته است افزایش استرس و سکته های قلبی و مغزی و رشد بیماری های روحی و روانی، حاصل فزونی آلودگی های صوتی است.بررسی ها نشان می دهد که درختان و گیاهان می توانند نقش فوق العاده موثری در کاهش آلودگی های صوتی ایفا کنند.علاوه بر آن چه گفته شد درختان عامل موثری در آمدن باران، جلوگیری از سیل، ممانعت از طوفان و باد بوده و آب چشمه ها و قنوات را تعدیل می کنند!در جهان امروز بخش عظیمی از فعالیت های اقتصادی و تولیدی وابسته به صنعت چوب است.انواع صمغ ها، اسانس ها، الیاف، رنگ، روغن، لاستیک، انواع میوه و... از درختان به دست می آید.از ده کیلو چوب یا هیزم بی ارزش! شش بطری مواد الکلی، چهار متر مربع ورنی، ۵/۴ کیلو گلوکز، ۳ کیلو زغال، ۵/۱ لیتر الکل و ۴/۳ کیلو ابریشم مصنوعی! به دست می آید.بنابراین درختان را می توان منابعی پر درآمد، تجدید شونده و اقتصادی دانست، منابعی که می تواند راه هایی برای شکوفایی صنعت، اقتصاد و تجارت کشور باشد.

محمدرضا قاسمی

منبع : روزنامه خراسان