قپان

خصوصیات مترولژیکی مانند ترازوی شاهینی به درجه بالائی از تکامل نرسیده، با این حال این امتیاز که با سر دادن یک قطعه فلزی روی میله قپان می‌تواند بدون وزنه بارها را توزین کند، سبب دوام این وسیله شد.
قپان می‌تواند دو طرفه باشد (سبک و سنگین) و تنها باید آنرا برگرداند تا طرف آن تغییر کند و از این رو میله‌ای که بار را تحمل می‌کند به شکل لوزی ساخته می‌شود مثلاً می‌توان از سوی سبک آن بارهای تا ۵۰ کیلوگرم را وزن کرد، سپس آنرا برگردانید و ازسوی سنگین بارهای از ۵۰ تا ۱۵۰ کیلوگرم راتوزین کرد.
بازوی قپان با فواصل برابر درجه‌بندی شده است تا آسانتر نمایش داده شوند پس از اینکه واحدی را روی آن معلوم کردند تنها باید اضعاف آنرا روی بازو علامت گذارد.
نخستین پل قپانی دارای اهرم‌های مرکب در ۱۷۴۱ در انگلستان ساخته شده، در ۱۸۰۳ توسط جان وات، نخستین پل اهرمی ساخته شد [۱].
● قپان Scale
اسبابی برای توزین اجسامی که وزن یا ابعاد آنها مانع از استفاده از ترازوی معمولی است. از اقسام آن یکی قپان رومی است و آن اساساً اهرمی است که دو بازویش مختلف الطولند. باری را که می‌خواهند توزین کنند به‌وسیله قلابی به نقطه ثابتی مانند A از اهرم می‌آویزند. نقطه اتکاء اهرم نقطه C است که به‌وسیله حلقه یا قلابی که با آن اسباب را نگاه می‌دارند مشخص می‌شود. وزنه ثابت P رامی‌توان بر بازوئی از اهرم که در طرف دیگر بار است و مدرج است لغزانید. برای توزین، این وزن را به بازوی مذکور می‌لغزانند تا شاهین به حال افقی در آید. وزن بار بربازوی مدرج در محافظت A خوانده می‌شود. از اقسام قپان قپان سطحه‌ای است که دارای صفحه‌ای است که بار رابر آن قرار می‌دهند فشار بار، به‌وسیله اهرم‌های مناسب سبب گردش عقربه‌ای در مقابل قوس مدرجی می‌شود که بر آن وزن را می‌توان واند انواع بزرگ قپان سطحه‌ای برای توزین بار کامیون‌ها و امثال آن به‌کار می‌رود [۳].
● قپان میله‌ای Steelyard
دستگاهی برای توزین شامل یک میله دراز سخت، که در یک انتهای آن کفه‌ای یا قلابی برای نگاه داشتن باری که باید توزین شود، تعبیه شده است میله حول نقطهٔ یا تکیه‌گاه ثابتی نزدیک به گرانیگاه دوران می‌کند. گرانیگاه خیلی به کفه یا قلاب نزدیک است. قسمت دیگر میله مدرج است و وزنه متحرک در طول آن می‌لغزند، وزنی که با آن به موازنه در می‌آید به فاصله آن از گرانیگاه بستگی دارد [۱۹].

۱ ـ تاریخ صنعت و اختراع موریس دوما ـ ترجمه عبدالله ارگانی
۳ ـ دائرهٔ‌المعارف فارسی غلام‌حسین مصاحب
۱۹ ـ فرهنگ اصطلاحات علمی و فنی

منبع : مطالب ارسال شده