چرا خودکشی؟

به عادت هر روز غروب، خوی گرم شهرستانی بودن دختر گل می‌کند و دلش که تنگ می‌شود با دوستان «هم‌خوابگاهی‌اش» بیرون می‌رود. آن روز تصمیم بر این می‌شود که به کافی شاپ بروند. در کافی شاپ نشسته‌اند که یک پسر با لباس‌هایی شیک، اتومبیل بنزش را دم کافی شاپ پارک می‌کند و وارد می‌شود.
پسر بنزسوار مستقیم سر میز دخترها می‌آید: " اجازه هست اینجا بنشینم؟"، می‌نشیند و حاصل نشستن یک ساعته‌اش، دوستی با مینا می‌شود. آرش آن چنان خودش را موجه و مهربان نشان می‌دهد که مینا مطمئن می‌شود مرد رؤیاهایش را پیدا کرده است.
هنوز یک ماه از این آشنایی نمی‌گذرد که: "مینا ازت می‌خوام بیای خونه ما تا مامانم تو رو ببینه؛ خیلی از تو پیشش تعریف کردم؛ نمی‌دونی چقدر مشتاقه تو رو ببینه".
مینا به هر صورت می‌پذیرد. اما وقتی وارد خانه می‌شوند از مادر خبری نیست. آرش از او می‌خواهد که کاملا" به حرف‌هایش گوش دهد؛ چرا که اگر سرپیچی کند به راحتی او را می‌کشد.
چند روز بعد، مینا در حمام خوابگاه خودکشی می‌کند و دیگر چشم‌هایش را باز نمی‌کند.
چند قدم آن طرف‌تر، بیرون از خوابگاه دانشجویی ساعت ۹ شب؛ با لباس‌هایی پاره و ناتمیز و سر و صورتی نظافت ندیده، دم یکی از مغازه‌های بلوار کشاورز دراز کشیده بود تا بخوابد.
کنارش نشستم و از سن و کار و بارش پرسیدم. ۲۷ ساله و بیکار بود. یعنی بیکار بیکار که نه! شیشه اتومبیل های پشت چراغ قرمز را پاک می‌کرد. یادش نمی آمد که تا حالا به خودکشی فکر کرده یا نه ولی اصلا" دوست نداشت خودش را بکشد.
به نظر او فقط کسی خودکشی می‌کند که مخش "تاب" برداشته باشد؛ و این آخرین جمله اش بود:" تا حالا گذشته از این به بعد هم خدا بزرگ است".
هر چند بر اساس آموزه‌های ادیان آسمانی، خودکشی عملی غیر قابل بخشش است، اما شاید این دختر دانشجو دلیل موجهی برای این کار داشته است. اما به راستی مهم ترین دلیل خودکشی دانشجویان ایرانی اعم از پسر و دختر چیست؟
سالانه چند نفر از دانشجویان دختر و پسر ایرانی خودکشی می کنند؟
بر اساس بررسی های انجام شده از سوی دفتر مشاوره وزارت علوم، "خودکشی" دومین علت اصلی مرگ در بین دانشجویان ایرانی است و طبق گفته های رئیس حراست کل وزارت علوم از هر ۲۸ مورد خودکشی دانشجویی در ایران، ۷ مورد مربوط به پسران و ۲۱ مورد دیگر مربوط به دختران است.
شاید کمی غیر قابل باور باشد، اما بر اساس آمار اعلام شده از سوی نهادهای دولتی، سالانه ۴۲۰۰ دانشجوی ایرانی خودکشی می کنند.
اما چرا؟ چه می‌شود که قشر فرهیخته و روشنفکر جامعه بهترین راه حل را انتخاب گزینه "مرگ" می‌بیند؟
بر اساس نظریه‌های جامعه شناسانی همچون "امیل دورکیم" و "جورج زیمل"، خودکشی از عواقب و عوارض "شهرنشینی" به شمار می‌آید. این نظریه پردازان بر این باورند که اساس زندگی شهری بر رقابت و کشمکش است و همبستگی و همدلی به شدت در جوامع شهری کاهش پیدا می‌کند.
این اندیشمندان بر این باورند که بیگانگی، گوشه گیری و انزوا در فضای زندگی شهری افزایش می‌یابد.
فارغ از این نظریات، عوامل خطر ساز و تسهیل کننده خودکشی در بین دانشجویان را می توان به صورت زیر دسته بندی نمود؛
الف) عوامل خطر ساز محیطی؛
همچون؛ بیکاری و مشکلات مالی، شکست در روابط عاطفی، مشکل در روابط اجتماعی و یا از دست دادن جایگاه اجتماعی، ناکامی‌ها و شکست‌های تحصیلی، تراکم بیش از اندازه دانشجویان در خوابگاه‌های دانشجویی، فضای فیزیکی نامناسب خوابگاه ها، برخوردهای نامناسب سرپرستان خوابگاه ها با دانشجویان، زندگی با هم اتاقی دچار بیماری های روانی- اجتماعی، نبود مراکز مشاوره و مددکاری حرفه ای و...
ب) عوامل خطرساز زیستی و روانی؛
از قبیل؛ اختلالات روانی به ویژه اختلالات خلقی، اضطرابی، اسکیزوفرنی و اختلالات شخصیتی خاص، آلودگی به مصرف الکل یا مواد مخدر، مشکل در سازگاری با تغییرات و رویدادها، سابقه اقدام به خودکشی، نداشتن مهارت لازم برای مدیریت استرس ها، داشتن روابط با جنس مخالف، تنهایی و دوری از خانواده و...
پ) عوامل خطرساز فرهنگی اجتماعی؛
همچون؛ به بن بست رسیدن در افکار و اندیشه های بنیادین اجتماعی و فلسفی (یأس فلسفی)، کمبود حمایت اجتماعی و احساس انزوا ، باورهای نادرست درباره خودکشی و...
کاملا" آشکار است که تلاش در جهت رفع این مشکلات و حل این مسائل می تواند رشد پدیده خودکشی در بین دانشجویان را متوقف کرده و کمیت آن را کاهش دهد. البته پیش از تلاش برای جلوگیری از گسترش رفتار خودکشی در بین دانشجویان باید به این سئوال پاسخ داد که آیا خودکشی قشر نخبه و فرهیخته جامعه برای مسئولان، سیاستگذاران و خانواده ها مهم است یا نه؟
طبیعی است مبارزه با پدیده نابهنجار خودکشی دانشجویی نیازمند همت و برنامه ریزی مسئولان، خانواده و خود دانشجویان است و بی توجهی به این مسئله، تبعات بسیار دردناک و غیرقابل جبرانی را برای کشور در پی خواهد داشت.
نظرسنجی زیر در همین راستا و به منظور کمک به کارشناسان، مسئولان، خانواده ها و دانشجویان برای جلوگیری از پدیده خودکشی دانشجویی انجام شده است.
گفتنی است بیش از حدود ۱۰۰۰ دانشجوی ایرانی در این نظر سنجی شرکت داشته اند.
▪ آیا تا به حال به خودکشی فکر کرده اید؟
الف) اصلا".......................... (۱/۳۹ درصد)
ب) فقط یکبار...................... (۹/۲۲ درصد)
پ) کمتر از ۵ بار.................. (۱۸ درصد)
ت) بیشتر از ۵ بار................ (۲۰ درصد)
▪ اولویت بندی (شماره گذاری) دلایل زیر برای خودکشی دانشجویان ایرانی از نظر شما چگونه است؟
الف) مشکلات اقتصادی و احساس تبعیض (فقر/ بیکاری/ شهرستانی بودن و...)........... (۴/۴۳ درصد)
ب) مسائل عشقی (ناکامی در عشق)......................................... (۶/۲۲ درصد)
پ) به بن بست رسیدن در مسائل سیاسی و اجتماعی (یأس فلسفی).................... (۱۸ درصد)
ت) بیماری های روانی...................................................................................... (۸/۳ درصد)
ث) مشکلات خانوادگی (طلاق / بدرفتاری والدین / درک نشدن از سوی والدین و...)...... (۲/۴ درصد)
ح) ضعف ایمان به خدا و نقص در باورهای دینی...................................................... (۸ درصد)
▪ آیا می دانید سالانه چند دانشجو در ایران خودکشی می کنند؟
الف) نمی دانم.................................. (۶/۳۹ درصد)
ب) ۲۰۰ نفر ..................................... (۴/۳۶ درصد)
پ) بین ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ نفر .................... (۱۸ درصد)
ت) بیشتر از ۴۰۰۰ نفر ..................... (۶ درصد)
▪ مقصر اصلی در خودکشی دانشجویان را به ترتیب کدام گزینه می دانید؟
الف) خود دانشجو .......................................................................................... (۴/۱۹ درصد)
ب) والدین و خانواده ................................................................. (۶/۲۰ درصد)
پ) مسئولین(بی توجهی مسئولین به حل مشکلات دانشجویان ) ........................... (۳۶ درصد)
ت) نهادهای دینی(بی توجهی به نیازهای دینی و عقیدتی دانشجویان).................... (۲۴ درصد)
راستی نظر شما چیست؟

گزارش از: محمد صادق زمانی