توسعه سرمایه اجتماعی ؛ منطق گفتمان احمدی نژاد

اگرچه دولت نهم در طول عمر نزدیک به چهار سال خود پذیرای انتقادهایی که ریشه در منازعات سیاسی داشته اند و به تدریج رنگ و بوی تخریب و سیاه نمایی به خود گرفتند ، بوده است اما سفرهای استانی هیأت دولت و رییس جمهور به اقصی نقاط کشور ، دورافتاده ترین بخش ها و محروم ترین روستاها یکی از عمده ترین مسائلی است که در محافل مختلف درباره آن سخن گفته می شود.
با عنایت به نزدیک شدن به فضای انتخابات ، برقراری ارتباطی نزدیک و تنگاتنگ با مردم از اولویت اصلی در برنامه های کاندیداهای تصدی ریاست جمهوری قرار دارد اما باید معترف بود که این رویکرد، پیش از این، در دولت نهم مورد توجه قرار گرفت و تنها به دوران تبلیغات انتخاباتی محدود نشد بلکه با ورود دکتر احمدی نژاد به "پاستور" نیز در قالب سفرهای استانی هیأت دولت و دیدارهای نابهنگام شخص رییس جمهوری از مناطق و محلات مختلف (سخنی به گزاف نخواهد بود که ادعا کنیم بیش از پیش) دنبال شد.
نظام سیاسی جمهوری اسلامی ایران به واسطه ماهیت حکومتی خود که بر "مردم سالاری دینی" استوار گشته ، پیوسته بر نقش مردم و نظارت عمومی تأکید داشته و کوشیده با توسعه نقش مردم در حاکمیت و ارتقای جایگاه ایشان ، بر اعتماد متقابل دولت (به معنای نظام مستقر = State ) و ملت بیفزاید چه ؛ افزایش اعتماد عمومی جامعه به حاکمیت موجب ارتقای احساس تعلق همگانی نسبت به سرنوشت سیاسی، اجتماعی و فرهنگی کشور می شود.
این معنی با روی کار آمدن دولت نهم در قالب سفرهای استانی هیأت دولت عینیت بیشتری به خود گرفت هرچند احمدی نژاد پیش از این نیز، در شهرداری تهران پایه های عملی چنین اندیشه ای را طرح ریزی کرده بود. در واقع، عزم به شکستن حصار بین مدیران و مردم و برخورد چهره به چهره با آنها که در دولت های گذشته کمتر مورد اهتمام مسئولین قرار داشت، ناشی از التفات به لزوم ایجاد "تحولی بزرگ در سیستم" است.
دولت نهم با تأکید بر توسعه سرمایه اجتماعی که پیش شرط و مقوم توسعه اقتصادی و نوسازی اجتماعی است، کوشید با درک نیازهای محلی نسبت به متغیرهای ملی ، تصمیمات کلان را منطبق با استعدادها و منابع محلی و بومی اتخاذ کند تا از این رهگذر؛ از یکسو موجبات توسعه گام به گام را فراهم آورد و از سوی دیگر، انتظارات بافت اجتماعی مناطق مختلف را با دریافت نیازهای حقیقی آنها برآورده سازد.
اگرچه "دولت های رفاه" این مهم را به تناسب پیشرفت های تکنولوژیک در قالب سیستم های دیجیتالی پیاده کردند اما با توجه به تجربه تاریخی جامعه ایرانی از مناسبات ظالمانه ارباب - رعیتی ، ارتباط مستقیم با مردم به عنوان دریافت اهمیت رسانه سنتی "مواجهه رو در رو" ، به خودی خود نشانگر منطق باور احمدی نژاد به توسعه سطح مشارکت گری و نظارت گری عمومی در فرآیندهای گوناگون اجرایی و از طرف دیگر ملحوظ داشتن مقوله "اخلاق" در مدیریت است. به بیان بهتر، تحول مدیریتی کشور بر اساس مؤلفه اخلاق که در تغییر روابط میان مدیران و ملت در دولت نهم پی گرفته شد از یک سو منجر به تحکیم پایه های روابط انسانی بر اساس "مهرورزی" و از سوی دیگر منتهی به توسعه متوازن ایران اسلامی با در نظر داشتن "انظباط اداری" و "وجدان کاری" گردید.
اعتقاد به لزوم تقویت حس "همبستگی ملی" در دولت نهم با بازتولید سیره علوی همراه شد که به خوبی در کتاب شریف نهج البلاغه به محورهای آن اشاره شده است. حضرت علی (ع) در نامه به مالک اشتر نخعی در مقام فرماندار مصر می فرمایند : و بدان که بهترین چیزی که چشم فرمانداران شهرستان ها به آن روشن است پایداری عدل و داد و ایجاد دوستی و الفت میان افراد رعیت می باشد ... زنهار خوشی بسیار و فرو رفتن در نعمت تو را از بازرسی و رسیدگی به حال و وضع ایشان منصرف نسازد زیرا تو بواسطه کارهای فراوان و مهم خود چنانچه حقی را ضایع گذاری، معذور نخواهی بود پس همت خویش را از آنها دریغ مدار و از روی گردنگشی از ایشان رو بر مگردان.
حضرت در ادامه با اشاره به لزوم ادا کردن حق رعیت به ویژه «یتیمان خردسال و پیران سالخورده که دستشان به جایی بند نیست» تأکید کرده اند : قسمتی از وقت خود را به نیازمندان و دادخواهان اختصاص بده و در آن هنگام خویشتن را برای رسیدگی به حاجاتشان آماده ساز و در مجلس عمومی بنشین و برای خشنودی آن خداوندی که تو را آفریده است با آنها فروتنی کن. رو نشان ندادن فرمانداران به رعیت و ملت، بخشی از تنگی و کم دانشی و آگاه نبودن به چگونگی امور کشوری است.
بدین سان، با عنایت به موارد پیش گفته دور از انتظار نخواهد بود به طرح این ادعا خطر کنیم که اجرایی کردن گسترده نگاه حکومتداری علوی در هزاره سوم و تعامل چهره به چهره با مردم به مثابه یک " هنجارشکنی" با وجود سیاه نمایی های بسیار توسط گروه ها وطیف های مختلفی که اکنون در تخریب دولت نهم اتفاق نظر یافته اند، تنها به دلیل فراگیر شدن گفتمان عدالت و اهتمام آن به "خدمتگزاری" است.

امیرحسین کبیری

منبع : رجا نیوز