سینمای ایران در ابتدای راه صنعتی شدن

سینمای ایران چه پیش ازانقلاب و چه پس ازآن، ساختار صنعتی جا افتاده ای نداشته و طبیعی است گونه (ژانر) قابل مقایسه با نمونه های خارجی نیز در این حوزه شكل نگرفته است.عكس این موضوع نیزصادق است، همین كه در سینمای ایران گونه (ژانر) و یا حتی موج ها نقش اساسی درساماندهی بازار فیلم نداشته اند، خود گواهی می دهد كه صنعت فیلمسازی سازمان یافته ای كه بتواند از سلیقه و خواست عمومی تماشاگران استفاده كند، وجود نداشته است.
یكی از نشانه های آشكار فقدان سینما به مفهوم صنعتی در كشور، نبود استودیوی فیلمسازی به شكل رایج در كشورهای صاحب سینمااست، آنچه هم اكنون وجود دارد تعدادی دفاتر فیلمسازی نسبتا با سابقه است كه بااستفاده از ابزار اجاره ای دولتی و حمایت های مادی نهادهای رسمی، فیلم می سازند.به گزارش ایرنا، تعداد بیشتری تهیه كننده كه حتی این شرایط حداقل را هم ندارند وجود دارند كه برای تحقق طرح های فیلمسازی معین به عرصه فیلمسازی وارد می شوند و به سرعت هم این میدان را ترك می كنند.
یكی از منتقدان سینمایی معتقد است كه با این اوضاع اصولا نمی توان از اراده و برنامه ریزی درازمدت برای سازمان دهی بازار فیلم سخن گفت.پیش ازانقلاب می توان به خرده گونه هایی مانند فیلم های تاریخی، گنج قارونی، كمدی از نوع سه نخاله ای و فیلم های جاهلی اشاره كرد كه بر پایه های سینمای آن دوران ساخته شدند.ویژگی همه آن گونه هااین بود كه به مفهوم واقعی ژانر، اهمیت تجاری داشتند و بررسی دقیق آنها نشان می دهد كه چگونه هریك برآیندی از خواست مسوولان، تهیه كنندگان نوپا، فیلمسازان و تماشاگران آن دوران بودند.پس ازانقلاب اسلامی اوضاع در گستره موضوعی تولید و عرضه فیلم تغییر كرد.
دو دسته از فیلم هایی كه بر اساس مشخصات عینی می توان به آنها عنوان گونه داد، یعنی فیلم های جنگی به سبك ایرانی و ادیسه های كودكانه، در این دوران شكل گرفتند.فیلم های جنگی ایرانی نوع ویژه ای از سینمای جنگ هستند و از منظر ساختار روایی و شخصیت پردازی و به لحاظ تصویرسازی با فیلم های جنگی مرسوم سینمای دنیا تفاوت دارند.مهمترین ویژگی این آثار، رویارویی مستقیم با دشمن در آنها اندك است، جبهه دراین فیلم ها بیش ازهرمكانی برای انسان سازی و صفایی كه میان رزمندگان حاكم است، در برابر انحطاط زندگی شهری و زندگی روزمره نهاده می شود.
با توجه به همین مضامین، صحنه های نبرد كمتر در این گونه آثار نمایان می شود، هرچند در جاهایی نیز این صحنه ها وجود دارد. غالبا فیلم زیاد به صحنه نزدیك نمی شود و تصویر دشمن همچنان در ابهام می ماند.برخی از این فیلم ها در جلب تماشاگر موفق نبودند و توفیق فیلم نیز به دلیل هزینه فراوان آن تنها با حمایت سازمان ها و نهادهای دولتی امكان پذیر بود.در واقع اینجا تولید و تداوم این گونه به خصوص، نه از راه استقبال تماشاگر و حمایت او از خرید بلیت سینما، بلكه تمایل سرمایه گذار مستقل به بازگشت سود و سرمایه عملی می شد و معادله اقتصادی تماشاگر- تولیدكننده تحت الشعاع برخی برنامه های فرهنگی عمومی قرار می گرفت.اما باوجود این موانع، از منظر زیبایی شناختی می توان فیلم های جنگی را در زمره گونه گنجاند.
در سال های اخیر فیلم هایی رواج یافتند كه محور موضوعی آنها جوانان و مسایل مربوط به آنها از قبیل عشق و سایر موارد بود.این موج را می توان نوع محدودی از گونه دانست كه سلیقه بیننده عام را تغذیه می كند و به مفهوم متداول «ژانر» نزدیكتراست. اما نبود یك صنعت فیلمسازی كاملا حرفه ای موجب ناپایداری این موج ها می شود و نمونه های خوش ساخت و شاید اندیشمندانه آنها نیز تولید نمی گردند.
نبود كارگردانان حرفه ای كه توانایی كار در قالب های تجاری را دارند و می توانند فیلم خوب بسازند و حتی دیدگاه های شخصی خود را به اثری تزریق كنند، عاملی برای فقدان آثار مناسب سینمایی است.بر خلاف سینمای رایج جهان، پیروی نكردن از یك مضمون و یا تكمیل نكردن یك گونه سینمایی، گونه شناسی فیلم در سینمای ایران را از منظر علمی با دشواری روبه رو می سازد. هرچند امكان دارد گونه فیلم های اجتماعی در این گستره وجهی غالب به خود گرفته و دراین سال ها سینمای ایران از تولیدات این گونه نیز اشباح شده باشد.
اما آرام آرام گونه های دیگر نظیر «نوآر» (فیلم سیاه) و آثار پلیسی و حادثه ای نیز دراین عرصه پاگرفته و باز نیز با سرمایه گذاری نهادهای دولتی در شبكه نمایش فیلم عرضه می شوند.سینمای ایران با وجود قابلیت های فراوان از منظر نرم افزاری و موضوعی و تلاش مدیریت سینما همچنان درابتدای فرآیند صنعتی شدن قرار دارد.
تعامل، همدلی، دانش افزایی و تربیت نیروهای متخصص و علمی در بدنه سینما به همراه ورود فناورهای نوین، زمینه صنعتی شدن این هنر- صنعت را فراهم خواهد كرد.اكنون كه نهادهای فرهنگی و متولی این عرصه، سرمایه گذاری و حمایت جدی ازسینما را به عنوان هنر- صنعت دستمایه كار قراردادند، همراهی و قرارگیری منطقی اهالی این حوزه در جدول برنامه ای مدیریت كلان فرهنگی كشور، بستر پیشرفت و روند صنعتی شدن این عرصه را تسریع خواهد كرد.سینماامسال جهش بلندی برای آشتی با مخاطب و خانواده هاوشناسایی گونه های محتوایی با محوریت ذائقه آنها برداشته، گذر از تولید و عرضه سنتی فیلم و ورود به سینمای صنعتی این رویكرد را موفق خواهد ساخت.

منبع : روزنامه ابرار