اصلاحات کند اقتصادی

گفت وگو با یك كارشناس خارجی همواره سختی ها و شیرینی های خاص خود را دارد، اما گفت وگو با لئوبوناتو، كارشناس و اقتصاددان ارشد صندوق بین المللی پول، بسیار آسان تر از آنچه كه گمان می شد، صورت گرفت. دكتر بوناتو كه اردیبهشت ماه گذشته به منظور ارائه مقاله اش درباره سیاستهای پولی ایران به تهران سفر كرده بود، پس از ارائه مقاله اش در همایش سیاستهای پولی و ارزی بانك مركزی، دعوت با ما را به گرمی پذیرفت و با دقت خاصی به سئوالات پاسخ داد. دكتر بوناتو دارای مدرك دكترای اقتصاد از دانشگاه بوستون آمریكا پس از فعالیت در دانشگاه ها و مراكز تحقیقاتی ایتالیا، مدتی در بانك مركزی زلاندنو مشغول به كار بود، تا این كه از سال ۲۰۰۰ به صندوق بین المللی پول پیوست.
تخصص اصلی وی اقتصاد كلان و سیاست پولی است و تمركز فعالیت های تحقیقاتی وی در صندوق بین المللی پول، سیاستهای اقتصادی كشورهای خاورمیانه است.
▪ از دیدگاه شما شاخص ترین موفقیت اقتصادی ایران طی سال های اخیر كدام است؟
- من فكر می كنم كه ایران از آغاز هزاره جدید میلادی، دوران اقتصادی پررونقی را گذرانده است و اصلاحات برنامه پنج ساله سوم توسعه تأثیرات مثبت و مهمی در پی داشته اند كه می توان به آزادسازی تجاری، یكنواخت كردن نرخ ارز و رشد بالای اقتصادی طی سال های اخیر اشاره كرد. البته این گونه به نظر می رسد كه اصلاحات اقتصادی فوق طی دو سه سال اخیر راكد مانده اند و اقتصاد ایران نیازمند توجه بیشتر به اصلاحات اقتصادی در آینده است.
▪ ارزیابی شما نسبت به سیستم بانكی ایران چیست؟
- من فكر می كنم كه سیستم بانكی ایران پیشرفت های زیادی طی چند سال اخیر كرده است و خصوصاً چارچوب نظارتی و چارچوب قانونگذاری در سیستم بانكی ایران بهبود یافته است، اما همچنان موانع بزرگی بر سر راه پیشرفت های بیشتر سیستم بانكی ایران خصوصاً در رابطه با كنترل نرخ بازگشت و اعطای تسهیلات و نرخ آن وجود دارد. پیشرفت دیگر در ایران، توسعه بانك های خصوصی است. بانك های خصوصی طی سال های اخیر مجوز فعالیت در ایران گرفته اند، اما آیا آنها رقابت را به بخش بانكی ایران تزریق كرده اند؟ آیا آنها به دیگر بانك ها كمك كرده اند تا كارایی خود را افزایش دهند؟ من فكر می كنم این سؤالاتی است كه باید پرسیده شود. به عقیده من سیستم بانكی ایران بیش از این توسعه نخواهد یافت مگر با كاهش كنترل آنها و افزایش آزادی عمل آنها.
▪ یكی از تحولات مهم در سیستم بانكداری دنیا،بانكداری الكترونیكی است .این سیستم در ایران تا چه حد كارا و كارآمد است ؟
- بانكداری الكترونیك برای افزایش كارایی سیستم بانكی و پاسخ به خواست های مشتریان، ضروری است. اما من فكر نمی كنم كه بانكداری الكترونیك بتواند كل سیستم بانكی ایران را كاملاً تغییر دهد، بلكه عوامل مهم تری در بهبود سیستم بانكی ایران وجود دارند. بانكداری الكترونیك فقط می تواند كمك كند اما سیستم بانكداری باید توسعه یابد، آزادتر باشد و كنترل های آن كمتر باشد.
▪ چندی است كه بحث استقلال بانك مركزی به عنوان یك الزام توسعه ای برای اقتصاد ایران در محافل اقتصادی مطرح می شود .به نظر شما تا چه حدی این متغیر می تواند مهم باشد؟
- استقلال بانك مركزی بسیار مهم است. من كشوری سراغ ندارم كه بدون استقلال بانك مركزی توانسته باشد به كاهش پایدار نرخ تورم نائل آید. تمام دولت ها تمایل دارند سیاست های پولی خود را براساس نیازهای سیاسی خود تغییر دهند بنابراین وجود آژانس مستقل مالی برای اجرای سیاست های پولی و مالی در راستای رفاه كشور در بلندمدت ضروری به نظر می رسد. بنابراین من فكر می كنم كه ایران به طوری جدی باید در این راستا حركت كند. البته درجات مختلفی برای استقلال بانك مركزی وجود دارد و ایران نیاز ندارد كه فوراً به سمت استقلال كامل بانك برود، بلكه بانك مركزی در شرایطی كه در ایران دارد و نیازمند تصویب پارلمان برای برخی مسائل همچون اوراق مشاركت، نرخ بهره و نرخ بازگشت است، باید كم كم به سمت استقلال كامل گام بردارد. بانك مركزی ایران برای گام برداشتن به سمت استقلال و خودمختاری بیشتر باید در استفاده از ابزارهای مالی و كنترل آنها، استقلال بیشتری كسب كند.
▪همانطور كه می دانید این روزها در ایران بحث كاهش سود بانكی بالا گرفته است. از دیدگاه شما سیاست كاهش سود بانكی به چه پیش نیازهایی مرتبط است و آیا كاهش سود بانكی منوط به كاهش نرخ تورم است؟
- من فكر می كنم كه كاهش نرخ سود نمی تواند بدون در نظر گرفتن كاهش نرخ تورم، متصور شود. ما شاهد كاهش نرخ تورم در ایران در سال گذشته بودیم، اما شواهدی وجود دارد كه كاهش نرخ تورم در سال گذشته در اثر عوامل موقت ایجاد شده است كه می توان به كاهش قیمت مواد كشاورزی یا كاهش سرعت رشد قیمت آنها و یا كاهش قیمت برخی كالاها به علت افزایش یارانه آنها اشاره كرد. بنابراین من معتقدم كه این سیاست باید با دقت بسیار به اجرا برسد و باید به نتایج آن بر نرخ تورم و رشد نقدینگی دقت كرد. در شرایط رشد ۳۰ درصدی نقدینگی و رشد مشابه اعتبارات در ایران، من عقیده دارم كه نرخ سود بانكی كنونی در ایران خیلی زیاد نیست و اساساً كاهش سود بانكی به كاهش نرخ تورم منوط است.
▪در چه صورتی كاهش نرخ سود بانكی به كاهش تورم منجر می شود؟
- تنظیم نرخ بازگشت باید ابزاری در سیاست پولی باشد. از دیدگاه من سیاست پولی نیز باید عمدتاً بر تورم معطوف باشد و در این خصوص من معتقدم كه در شرایط فعلی اقتصاد ایران نرخ سود بانكی تنها در شرایطی باید كاهش یابد كه نرخ تورم كاهش قابل توجهی پیدا كرده باشد.
▪ همانطور كه می دانید بخش خصوصی و صنایع داخلی ایران با كمبود سرمایه و نقدینگی مواجه هستند. حال از دیدگاه شما بهترین راه برای مصرف درآمدهای نفتی در ایران چیست؟
- من معتقدم كه درآمدهای نفتی را باید در بهترین راه ممكن برای رسیدن به رشد بلندمدت و افزایش اشتغالزایی به كار گرفت. از دیدگاه من استفاده از درآمدهای نفتی برای یارانه بنزین اصلاً ایده خوبی برای مصرف آن نیست، بلكه بهتر است كه این پول را ذخیره كرد و به اقشار فقیری كه از افزایش قیمت بنزین(در نتیجه حذف یارانه آن) ضربه می بیند، كمك كرد، البته این اقشار فقیر باید به صورت هدفمند انتخاب شوند اما من دلیل این را نمی دانم كه چرا پول درآمد نفت در ایران صرف یارانه بنزین می شود كه بیشتر آن به جیب ثروتمندانی می رود كه نیازی به این یارانه ندارند. در واقع پولی كه صرف یارانه بنزین می شود، نوعی اسراف است. از سوی دیگر، قیمت پایین بنزین عواقب خطرآفرینی برای محیط زیست دارد و افزایش روزافزون ترافیك در ایران نیز نتیجه قیمت پایین بنزین است. كارهای زیادی باید صورت گیرد. مطمئناً دولت باید درآمدهای نفتی را در طرح هایی سرمایه گذاری كند كه نرخ بازدهی بالایی در آینده دارند. همچنین از این پول باید در افزایش ظرفیت زیرساختاری و ظرفیت نفت استفاده كرد.
▪ به طور كلی ایران چگونه می تواند در شرایط فعلی، میان تورم و نقدینگی ناشی از تزریق درآمدهای نفتی و نیاز شدید صنایع به سرمایه گذاری، تعادل ایجاد كند؟
- ایران تا حد بسیاری می تواند بخش اعظم درآمدهای نفتی را پس انداز كند و هزینه های دولت را كاهش دهد. یارانه های انرژی نمونه آشكار هزینه هایی هستند كه باید قطع شوند. اگر دولت هزینه ها را كاهش اساسی دهد و یارانه ها را قطع كند و آنها را به طور هدفمند و فقط به اقشار نیازمند اعطا كند، می تواند مبالغ زیادی را پس انداز كند كه این امر قدرت بانك مركزی را در كنترل نقدینگی، شدیداً قوت خواهد بخشید.
▪ همانطور كه می دانید دولت ایران برای كاهش نرخ تورم و یا پایین نگه داشتن آن، اقدام به گسترش واردات نموده است. آیا این سیاست به تولید كنندگان داخلی آسیب نمی رساند؟
- من فكر نمی كنم كه آزادسازی واردات به صنایع بخش داخلی آسیب بزند، زیرا نرخ تورم بالا در ایران قطعاً به معنای پایین بودن قدرت رقابت تولید كنندگان در ایران است و آزادسازی واردات به صنایع داخلی كمك می كند كه كالاها، خدمات و ابزارآلات را با قیمت پایین تری خریداری نمایند. بنابراین از این لحاظ، آزادسازی واردات به نفع صنایع داخلی است، هر چند كه پایین بودن قدرت رقابت تولید كنندگان ایرانی، موجب می شود كه آنها از افزایش واردات، آسیب ببینند و كالاهایشان به فروش نرود.
▪ چشم انداز اقتصادی ایران از دیدگاه شما و دیدگاه صندوق بین المللی پول چگونه است؟
- چشم انداز اقتصادی ایران بسیار خوب است. قیمت های بالای نفت همچنان بالا خواهد ماند و درآمدهای نفتی ایران افزایش خواهد یافت. در عین حال، رشد درآمدهای صادرات غیرنفتی ایران نیز مناسب است.
بنابراین به نظر می رسد كه كل اقتصاد ایران به جز بخش هایی همچون ساخت و ساز، نسبتاً روند امیدواركننده ای دارند. البته برخی بی ثباتی هایی نیز وجود دارد، چرا كه قیمت های بالای نفت موجب بروز ناترازی هایی در كل اقتصاد جهان شده است كه می تواند بعدها اثراتی نیز بر اقتصاد ایران بگذارد. البته نباید از تنش های ژئوپولتیكی و مسئله هسته ای ایران چشم پوشید. از دیدگاه اقتصادی، هر چه زودتر این مسئله حل شود، به نفع ایران است. من فكر می كنم كه آینده اقتصاد ایران بسیار خوب است اما بهترین راه برای این كشور این است كه هر چه زودتر از وابستگی خود به درآمد حاصل از صادرات نفت خام بكاهد و درآمدهای نفتی را در سرمایه گذاری های بلندمدت به كار گیرد، چرا كه منابع نفتی محدود و كاهنده هستند. هر چند كه نباید نسبت به نیاز ضروری ایران به سرمایه گذاری به منظور اشتغالزایی و رسیدگی به مناطق فقیر بی تفاوت بود. من فكر می كنم كه حل این دو مسئله نیز نیازمند ثبات مكان اقتصادی است.
▪از دیدگاه شما كدام یك از سه مورد زیر باید هدف اول اقتصادی دولت ایران باشند:
۱- كاهش تورم
۲-كاهش بیكاری و افزایش اشتغال ۳- افزایش رشد اقتصادی؟
- از دیدگاه من مشكل بیكاری به اشتغالزایی در كوتاه مدت مربوط نمی شود، بلكه باید به فكر اشتغالزایی پایدار و بلندمدت بود. بنابراین به نظر من هدف اول دولت ایران باید كاهش تورم باشد، زیرا كاهش تورم توانایی اقتصاد ایران برای افزایش رشد اقتصادی در بلندمدت را افزایش می دهد.

منبع : روزنامه همشهری