پیامدهای ناگوار افزایش بی رویه درآمدهای نفتی

صندوق بین المللی پول به صادركنندگان نفت نسبت به تزریق بی رویه درآمدهای مازاد نفتی هشدار داد و سه پیامد خطرناك استفاده فراوان از این درآمدها را به آنها گوشزد كرد. بنابرگزارش صندوق بین المللی پول كشورهای بزرگ صادركننده نفت خام در خاورمیانه با وجود درآمدهای كلان نفتی، از رشد اقتصادی بسیار آهسته تری نسبت به كشورهای آسیایی وابسته به نفت برخوردار هستند. صندوق بین المللی پول هشدار می دهد در صورتی كه كشورهای نفتی خاورمیانه سرمایه گذاری های عظیم زیربنایی و اصلاحات اساسی اجتماعی و اقتصادی را در پی نگیرند، این فاصله رشد اقتصادی شدیداً افزایش خواهد یافت. در حالی كه درآمدهای نفتی كشورهای خاورمیانه در سال ۲۰۰۵ از ركورد ۵۰۰ میلیارد دلاری نیز فراتر رفت، رشد اقتصادی آنها در مقایسه با نرخ بیكاری بالای آنها چندان مطلوب به نظر نمی رسد. صندوق بین المللی پول معتقد است كشورهای خاورمیانه ای تولید كننده نفت برای كاهش نرخ های بالای بیكاری كه مهمترین مخاطره اجتماعی و امنیتی آنها محسوب می شود، نیازمند رشد اقتصادی حداقل ۸ تا ۹ درصدی هستند كه تاكنون تحقق نیافته است. هرچند كه مصرف درآمدهای سرشار نفتی در تولید كنندگان نفت نسبت به شوكهای نفتی دهه ۱۹۷۰ از سرعت كمتر و عقلانیت بیشتری برخوردار بوده است، اما این كشورها همچنان سطح بالایی از درآمدهای نفتی را به اقتصادهای خود تزریق می كنند كه از دیدگاه صندوق بین المللی پول سه پیامد ناگوار اقتصادی در پی خواهد داشت. نخست آنكه درآمدهای بالای نفتی، خطر بروز تنش های اجتماعی را شدیداً افزایش می دهند. كشورهای بزرگ تولیدكننده نفت خصوصاً ایران، همچنان از نرخ بیكاری ۲ رقمی رنج می برند. در این كشورها فاصله طبقاتی میان اقشار فقیر و ثروتمند، احتمال بروز ناآرامی های اجتماعی را افزایش داده است.
خطر دوم از دیدگاه صندوق بین المللی پول، فراموشی اصلاحات اقتصادی در هیاهوی درآمدهای سرشار نفتی و دعوا بر سر چگونگی مصرف آن است. در واقع، تزریق فراوان دلارهای نفتی، مشوق های مالی دولتها را برای پیگیری اصلاحات اقتصادی از بین می برد. حال آنكه كشورهای صادركننده نفت خام منطقه خاورمیانه همگی از ساختار نامناسب اقتصادی و اقتصادهای بسته رنج می برند.
سومین خطر، این است كه درآمدهای فراوان نفتی، كلیه دولتهای واردكننده را در اتخاذ سیاستهای مناسب پولی و مالی در راستای حفظ ثبات كلان اقتصادی با چالش جدی مواجه می سازد.
صندوق بین المللی پول در این گزارش تصریح می كند اگر چه بسیاری از صادركنندگان نفت در خاورمیانه، حسابهای ذخیره ارزی برای پس انداز نمودن مازاد درآمدهای نفتی تاسیس و از مازاد درآمدهای نفتی برای بازپرداخت بدهی ها استفاده نموده اند، اما كماكان بخش قابل توجهی از ثروت حاصل از نفت به بازارهای مالی و املاك این كشورها وارد شده است. در كشورهایی همچون ایران و سوریه درآمدهای نفتی بیشتر در برنامه های توسعه اجتماعی مورد استفاده قرار گرفته اند.

حسین لطفی

منبع : روزنامه همشهری