تشریح اقدامات دولت نهم در امور مناطق آزاد و ویژه اقتصادی

دولت نهم افزایش مزیت های قانونی، تمرکز مدیریت و ایجاد زیرساخت ها را در حوزه مناطق آزاد و ویژه اقتصادی سرلوحه اقدامات خود قرار داده است.
بررسی عملکرد سه ساله دولت نهم در حوزه مناطق آزاد و ویژه اقتصادی حاکی از توجه اساسی به افزایش مزیت های قانونی این مناطق، تمرکز مدیریت در حوزه مناطق آزاد و افزایش هماهنگی مدیریت مناطق ویژه با این دبیرخانه است. این در حالی است که ایجاد و تکمیل زیرساخت های مناطق به عنوان ضروریترین اقداماتی که لازمه جذب سرمایه گذاری است در دولت نهم از اولویت ویژه ای برخوردار شده است.
مناطق آزاد و ویژه اقتصادی در راستای اهداف قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور به ‌عنوان راهکاری برای تعامل با اقتصاد و بازارهای هدف بین‌المللی تعریف و با تغییر استراتژی تجاری کشور از استراتژی جایگزین واردات به استراتژی تشویق و توسعه صادرات، تولید، صادرات و صادرات مجدد از این مناطق از اولویت خاصی برخوردار شد.
هر چند تاسیس مناطق آزاد با تعریف امروزی به آغاز دهه ۱۹۶۰ در بندر شانون ایرلند بازگشته و تاکنون بیش از ۸۵۰ منطقه آزاد و ویژه اقتصادی با اهداف اقتصادی خاصی در اکثر کشورهای دنیا و به ویژه کشورهای در حال توسعه بوجود آمده‌اند. اما در ایران سال ۱۳۶۸ براساس قانون برنامه اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور به دولت اجازه داده شد تا سه منطقه آزاد را در سه نقطه از نقاط مرزی کشور تعیین نماید. در سال۱۳۷۲ مجلس شورای اسلامی قانون چگونگی اداره مناطق آزاد را به تصویب رساند . از سال ۱۳۸۲ نیز مجلس شورای اسلامی براساس تبصره ۳ ماده یک همین قانون، سه منطقه آزاد دیگر را در محدوده‌هایی از شهرستان‌های آبادان و خرمشهر(اروند)، جلفا و بندر انزلی به تصویب رساند.
تسریع در انجام امور زیربنایی، عمران وآبادانی، رشد و توسعه اقتصادی، سرمایه‌گذاری و افزایش درآمد عمومی، ایجاد اشتغال سالم و مولد، تنظیم بازار کار و کالا، حضور فعال در بازارهای جهانی و منطقه‌ای، تولید و صادرات کالاهای صنعتی و تبدیل و ارائه خدمات عمومی ماموریت های متعدد مناطق آزاد است که در قانون چگونگی اداره مناطق آزاد تجاری- صنعتی بر آنها تاکید شده است. محرومیت‌زدایی منطقه‌ای و استفاده از انواع پیوندها و ارتباط‌های مفید با اقتصاد ملی مهم‌ترین نقشی که است که این مناطق بر عهده دارند. ارتباط پس‌رو(Backward Linkage) شامل استفاده از مواد اولیه داخلی و همکاری با بنگاه‌های اقتصادی داخلی و ارتباط پیش‌رو(Forward Linkage) در قالب فروش بخشی از تولیدات مناطق آزاد تحت عنوان ارزش افزوده در بازار داخلی است.
● ۸۰۰ واحد تولیدی و صنعتی فعال در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی
درحال حاضر بیش از ۸۰۰ واحد تولیدی و صنعتی در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی کشور فعالیت می‌کنند که کارنامه تولید تعداد زیادی از آنها برای دریافت درصد ارزش افزوده به‌عنوان شاخص سنجش تولید به تائید کمیسیون ارزش افزوده کالاهای ساخته شده رسیده و عاملی برای رشد تولید در مناطق است. حجم و جذب سرمایه‌گذاری خارجی و داخلی در این مناطق براساس آمارهای اعلام شده تا سال ۸۵ به‌ترتیب جمعاَ ۲۸۵۱ میلیون دلار و مبلغ ۳۳۰۰۱ میلیارد ریال بوده است.
همچنین آمار عملکرد مناطق آزاد کشور در سه ماهه اول سال ۱۳۸۷ شامل؛ ۱۱/۱۲,۲۷۰,۳۶۰ میلیون ریال، معادل ۰۴/۱,۲۰۷ میلیون دلار واردات ، ۹/۲۷,۳۴۸ میلیون ریال، معادل ۶۳/۱۷,۸۳۶ میلیون دلار صادرات ، ۸۰/۳۷۱,۴۹۷ میلیون ریال سرمایه‌گذاری داخلی، ۲۹۱ هزار دلار سرمایه‌گذاری خارجی و ۱۰۳,۷۹۷میلیون دلار ترانزیت اعلام شده است.
● تصویب ایجاد هشت منطقه ویژه اقتصادی جدید
تعداد مناطق ویژه اقتصادی که قبلاً منطقه ویژه حراست شده (بندری و غیربندری) نامیده می‌شدند در حال حاضر ۱۶ منطقه است. مناطق ویژه اقتصادی سرخس، سیرجان، ارگ جدید، سلفچگان، پتروشیمی بندرامام، بوشهر، صنایع معدنی و فلزی خلیج فارس، انرژی پارس، لرستان، شیراز، یزد، کشتی‌سازی خلیج فارس، پیام، بندر امیرآباد بهشهر، بندر بوشهر و بندر شهید رجایی در کشور از جمله مناطقی هستند که قانون، اهداف آنها را پشتیبانی از فعالیت‌های اقتصادی و برقراری ارتباط تجاری بین‌المللی و تحرک در اقتصاد منطقه‌ای و تولید و پردازش کالا، انتقال فن‌آوری، صادرات غیرنفتی، ایجاد اشتغال مولد و جلب و تشویق سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی، صادرات مجدد، عبور خارجی (ترانزیت) و انتقال کالا (ترانس شیپمنت) تعیین کرده است.
دولت نهم در سفرهای استانی خود تاسیس ۸ منطقه ویژه اقتصادی دیگر را در نمین اردبیل، اسلام‌آباد غرب در کرمانشاه، سمنان در استان سمنان، مهران در ایلام، بندر امام در خوزستان، نوشهر در مازندران، جازموریان و رفسنجان در استان کرمان در راستای محرومیت‌زدایی و توسعه منطقه‌ای به‌تصویب رسانده است. ضمن آنکه با ایجاد مناطق ویژه دیگری مانند سلماس، هیرمند در زابل، کاشان، سمنان و ری موافقت اولیه صورت گرفته است. این درحالی است که ۱۹ پیشنهاد دیگر برای ایجاد مناطق ویژه اقتصادی در سطح کشور در دست بررسی است.
دولت نهم به مناطق آزاد و ویژه اقتصادی به‌عنوان ابزارهای مهم اقتصادی برای تعامل و پیوند با اقتصاد و بازار جهانی یاد کرده و معتقد است این مناطق باید بتوانند ضمن افزایش تولید، تحرک در صادرات و رونق گردشگری به کانون فعال اقتصادی کشور تبدیل شوند.
● انعقاد قرارداد احداث پل خلیج‌فارس در قشم
پی‌گیری‌های لازم برای انعقاد قرارداد احداث پل خلیج‌فارس در قشم و اتصال آن به سرزمین اصلی با توجه به اهمیت استراتژیک آن در پروژه عظیم و ملی شبکه جامع ارتباطی خلیج‌فارس که تاثیر مهمی بر زندگی مردم سواحل، بنادر و جزایر جنوب کشور خواهد داشت.
این پروژه در هشتمین جلسه کمیسیون امور زیربنایی، صنعت و محیط زیست دولت در تاریخ ۱۲/۳/۸۷ به تصویب رسیده است و تاکنون سه جلسه با شرکت‌های اتریشی برای شروع عملیات آن انجام گرفته است. طرح بزرگترین شبکه جامع ارتباطی خلیج‌فارس شامل ۱۱۰ کیلومتر خطوط مواصلاتی ریلی و جاده‌ای از قشم به بندرعباس، توسعه و تجهیز اسکله کاوه و اتصال بزرگترین جزیره غیرمستقل جهان به سرزمین اصلی از طریق پل خلیج‌فارس، به‌عنوان نمادی از عزم ملی ایرانیان برای توسعه، پیوند با اقتصاد جهانی و حضور فعال در بازارهای هدف منطقه‌ای و بین‌المللی متجلی شده و بستر مناسبی را برای ظرفیت‌سازی اقتصادی و تثبیت بافت جمعیتی در جزیره قشم فراهم می‌کند. عملیات اجرایی این طرح با سرمایه‌گذاری خارجی از طریق برگزاری مناقصه بین‌المللی صورت خواهد گرفت.
شبکه جامع ارتباطی قشم با محوریت پل خلیج‌فارس طرحی است که با تکیه بر چهار پروژه بندر، پل، جاده و ریل، منطقه آزاد تجاری - صنعتی قشم را در کریدور بین‌المللی ترانزیت شمال- جنوب و همچنین احراز نقش انبار بزرگ تجاری منطقه مرکزیت توزیع و پخش کالا را به‌عنوان جانشین امارات متحده عربی بر عهده خواهد گرفت.
● برگزاری همایش بین‌المللی چابهار
برگزاری همایش بین‌المللی چابهار، ترانزیت و توسعه محور شرق در تاریخ چهارم و پنجم خرداد ماه ۱۳۸۷ که با حضور مقامات و مسئولین عالی‌رتبه کشورهای ایران، افغانستان، تاجیکستان، قرقیزستان، سوریه، عمان، قزاقستان، قطر، آذربایجان، هیأت‌هایی از سازمان بین‌المللی همکاری راه‌آهن‌ها و نمایندگان شماری از سازمان‌های بین‌المللی مانند کنفرانس تجاری و توسعه سازمان ملل متحد (آنکتاد)، سازمان همکاری‌های اقتصادی اکو، فدراسیون بین‌المللی اتحادیه شرکت‌های حمل و نقل بین‌المللی فورواردر (Fiata)، سازمان همکاری راه‌آهن‌ها، سازمان هواشناسی جهانی و شرکت بین‌المللی حمل و نقل اینتر کانتینر برگزار شد.
در این همایش، که عرصه مناسبی برای تلاش در جهت بالندگی و شکوفایی هر چه بیشتر نیمه شرقی کشور ایران است، موضوع‌های زیادی از جمله توسعه زیرساخت‌های حمل و نقل، تقویت امنیت و مهیا نمودن زمینه‌های توسعه پایدار، به‌کارگیری فن‌آوری‌های نوین و بهبود ایمنی، ارتقاء سطح خدمات و اثربخشی بازاریابی ترانزیت و تقویت توان مدیریت و سازمان‌دهی قوانین و مقررات و همچنین جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی و داخلی به این مناطق با تکیه بر توان علمی، فنی و تخصصی متخصصین داخلی و خارجی مرتبط با حمل و نقل و ترانزیت مطرح شد.
از نکات مهمی که در طول برگزاری همایش بسیار جلب توجه کرد تاکید و باور عمومی شرکت‌کنندگان داخلی و خارجی بر لزوم تحقق فعال‌سازی و توسعه محور ترانزیت و حمل و نقل شرق کشور بود. به‌طوری که شماری از شرکت‌کنندگان اذعان داشتند که توسعه چابهار نفع فراوانی را بیش از آنکه نصیب کشور ایران کند، نصیب کشورهای خارجی از جمله کشورهای هم‌سودده CIS می‌کند. یعنی یک پیروزی بزرگ با حاصل جمع بردبرد. حتی پیشنهاد شد تا یک مرکز دریایی در چابهار با مشارکت کشورهای ایران، افغانستان و تاجیکستان ایجاد شود. امضای تفاهم‌نامه مشترک بین ایران، افغانستان و تاجیکستان از جمله دستاوردهای دیگر همایش توسعه محور شرق بود.
اهمیت حضور بخش خصوصی در راستای تحقق اهداف ابلاغی اصل ۴۴ قانون اساسی از جمله موارد مهم دیگری بود که بر مشارکت هر چه بیشتر بخش خصوصی تاکید شد.
● تمدید مهلت معافیت مالیاتی
انجام تمهیدات لازم برای تمدید مهلت معافیت مالیاتی انواع فعالیت‌های اقتصادی از مدت ۱۵ سال به ۳۰ سال که طرح آن پس از پیشنهاد شورایعالی مناطق آزاد و تائید رئیس‌جمهور به صورت لایحه به مجلس شورای اسلامی ارائه شد. کلیات این لایحه نیز پس از تائید کمیسیون‌های اقتصادی و صنعت و معدن مجلس شورای اسلامی، با بیش از ۱۷۰ رای به تصویب نمایندگان محترم رسیده و به‌زودی در جلسه علنی مجلس شورای اسلامی مطرح خواهد شد .
● برگزاری پنجمین نمایشگاه دوسالانه مناطق آزاد تجاری
برگزاری پنجمین نمایشگاه دوسالانه مناطق آزاد تجاری وویژه اقتصادی در محل نمایشگاه‌های منطقه آزاد کیش در تاریخ ۱۱ تا ۱۴ دی ماه ۱۳۸۶ با هدف معرفی دستاوردهای این مناطق و ارائه گزارش عملکرد آنها که با حضور گسترده مقامات ارشد دستگاه‌های مختلف انجام شد. در این نمایشگاه علاوه بر ۶ منطقه آزاد و ۱۶ منطقه ویژه اقتصادی، بیش از یکصد شرکت از شرکت‌های فعال در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی حضور داشتند و آخرین دستاوردها وتوانمندی‌های خود را ارائه دادند.
در این نمایشگاه علاوه بر معرفی قابلیت‌ها ، دستاوردها، زیرساخت‌ها، جاذبه‌ها و پیشرفت‌های مناطق آزاد و ویژه اقتصادی در زمینه فن‌آوری‌های مختلف فرصت مناسبی برای ارتباط و همکاری تولیدکنندگان، بازرگانان، سرمایه‌گذاران، پیمانکاران، مهندسان مشاور و مدیران سازمان‌ها و مناطق به شمار می‌رفت. در این نمایشگاه توانمندی‌های مناطق آزاد کشور در چهار زیرگروه مناطق آزاد و ویژه اقتصادی، بنگاه‌های تولیدی و صنعتی فعال در مناطق، بخش‌های خدمات و بازرگانی فعال در مناطق و همچنین پروژه‌ها و واحدهای سرمایه‌گذاری فعال در این مناطق به نمایش درآمد. این نمایشگاه توسط دبیرخانه شورایعالی مناطق آزاد تجاری- صنعتی و سازمان منطقه آزاد کیش برگزار شد.
● انتشار مجدد فصل‌نامه آموزشی، پژوهشی و تحلیلی آغاز
انتشار مجدد فصل‌نامه آموزشی، پژوهشی و تحلیلی آغاز با زمینه تخصصی اقتصادی و ویژه مناطق آزاد و ویژه اقتصادی که پس از دو شماره با توجه به نقش مناطق آزاد به‌عنوان پلی برای اتصال به WTO، براساس درخواست دبیرخانه شورایعالی مناطق آزاد از مردادماه سال ۱۳۸۷ به ماهنامه تغییر ماهیت داد.
این ماهنامه که فعالیت‌ها و تازه‌های ۶ منطقه آزاد و ۱۶ منطقه ویژه اقتصادی کشور را تحت پوشش دارد. علاوه بر مقاله‌های علمی و تحلیلی، گزارش‌ها و خبرهای اختصاصی از مناطق آزاد و ویژه اقتصادی، مصاحبه‌هایی را نیز با مدیران، صاحب‌نظران و اندیشمندان اقتصادی درباره نقش و ماهیت عملکرد مناطق آزاد ترتیب می‌دهد و با واکاوی نقش این مناطق با نگاهی توام با تحلیل و انتقاد چشم‌اندازهای نوی را به سوی مدیران و اندیشمندان اقتصادی حوزه مناطق آزاد و ویژه می‌گشاید.
● آغاز عملیات اجرایی سرمایه‌گذاری ۲ میلیارد یورویی در کیش
آغاز عملیات اجرایی یکی از بزرگترین پروژه‌های منطقه آزاد کیش با سرمایه‌گذاری ۲ میلیارد یورو و فعال‌شدن و ارتقاء سطح کیفی کمیسیون ارزش افزوده وتوجه به حل مشکلات تولید‌کنندگان در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی کشور. به طوری که تاکنون بالغ بر ۳۰۰۰ ارزش افزوده به کالاهای تولیدی و صنعتی در مناطق تعلق گرفته است.
● تصویب ایجاد ۸ منطقه ویژه اقتصادی
تصویب ایجاد ۸ منطقه ویژه اقتصادی در سفرهای استانی رئیس جمهور در شهرهای مختلف و برگزاری جلسات متعدد در خصوص مشکلات واحدهای تولیدی و صنعتی در مناطق توسط کمیسیون ارزش افزوده و پیگیری آن و تمام وقت شدن جلسات کمیسیون ارزش افزوده کالاهای ساخته شده .
● افزایش ظرفیت‌های دانشگاهی در مناطق آزاد
توجه دولت نهم به افزایش ظرفیت‌های دانشگاهی در مناطق آزاد و تاسیس شعبه‌های دانشگاه‌های معتبر کشور در مناطق آزاد از جمله می‌توان به ایجاد شعبات بین‌المللی دانشگاه‌های داخلی در مناطق آزاد برای جذب دانشجویان ایرانی شاغل به تحصیل در خارج از کشور و افزایش ظرفیت دانشگاهی برای جذب دانشجویان داخل کشور اشاره کرد. همچنین ایجاد شعبه بین‌المللی پردیس، دانشگاه علوم پزشکی تهران و شیراز در منطقه آزاد کیش، ایجاد دانشگاه بین‌المللی پردیس ارس با حضور دانشگاه‌های تبریز، تهران، علوم پزشکی تبریز، پیام نور در منطقه آزاد ارس، تقویت دانشگاه‌های بین‌المللی چابهار برای جذب دانشجو و ایجاد دانشگاه جامع و کاربردی در مناطق ویژه اقتصادی از جمله این برنامه‌ها است ایجاد دانشگاه جامع و کاربردی در مناطق ویژه اقتصادی.
● اتصال ریلی بندر چابهار به خطوط داخلی راه‌آهن
تصویب طرح اتصال ریلی بندر چابهار به خطوط داخلی راه‌آهن کشور و تصویب و آغاز عملیات اجرایی توسعه بنادر شهید بهشتی و شهید کلانتری در منطقه آزاد چابهار و تهیه لایحه مربوط به تامین زیرساخت‌های مناطق آزاد برای تصویب در هیأت‌دولت از جمله اقدامات دولت نهم در مورد مناطق آزاد و ویژه اقتصادی است.

گزارش: خبرگزاری فارس

منبع : خبرگزاری اقتصادی ایران