تغییر ساختار برای سلامت مردم

آقای خدابخشی ما در نمایشگاه های مختلف برای تهیه گزارش به غرفه ی شرکت داروپات شرق آمده ایم و به صورت اجمالی گزارشی از فعالیت های این شرکت را در ماهنامه به چاپ رسانده‌ایم. با این حال فکر می کنم برای شروع گفت و گو بهتر است به صورت کوتاه شرکت داروپات شرق را برای خوانندگان معرفی کنید.
بر اساس تجربه ای که اینجانب در صنایع پلاستیک داشتم و تجربیاتی که در وزارت صنایع به دست آورده بودم و با توجه به این که مدیریت چند شرکت در زمینه ی بسته بندی و به خصوص بسته بندی پلاستیکی و مواد غذایی و بهداشتی بر عهده داشتم و ابتکارات زیادی هم در زمان مدیریت در این شرکت ها و حضورم در وزارت صنایع داشتم. یکی از این ابتکارات تولید تیوب های چندلایه برای بسته بندی خمیر دندان و مواد غذایی برای اولین بار در کشورمان بود.
در سال ۱۳۷۵ به فکر افتادم که برای بسته بندی دارویی فعالیتی را آغاز کنم. تا آن تاریخ کلیه ی مواد بسته بندی صنایع دارویی به ویژه بسته بندی قرص و کپسول که از طریق بلیستر کردن PVC به دست می آید، وارداتی بود و کسی در این بخش صنعت سرمایه گذاری نکرده بود. به این فکر افتادم حالا که سمت دولتی نیز ندارم، این صنعت را در کشور برای خودکفایی به وجود آورم.
خوشبختانه اولین شرکتی بودیم که زیربنای این کار را ایجاد کردیم و شرکت داروپات شرق را با این فکر که برای اولین بار بتوانیم تولید فیلم های PVC را برای صنعت دارویی به اجرا درآوریم، شروع کردیم.
درسال ۷۶ با رسیدن ماشین آلات نو از شرکت Bazoano ایتالیا، خط تولید ما راه اندازی شد و توانستیم از همان تاریخ بخش عمده ای از فیلم PVC صنایع دارویی را تامین کنیم. بعد از آن به این فکر افتادم که در این راستا بیاییم و فیلم های دیگری که در صنایع دارویی برای داروهای ویژه و خاص به کار می رود را هم تامین کنیم. فیلم دیگری که نیاز صنایع بود، فیلم PVDC است. این فیلم هم در کشر تولید نمی شد. ما یک ابتکار به خرج دادیم و با خرید یک خط و تغییر ساختار خط، اولین تولیدکننده فیلم PVDC برای صنایع دارویی شدیم.
● تفاوت فیلم های PVC و فیلم های PVDC در چیست؟
فیلم PVDC یک لایه از ماده ای به نام پلی وینیلدن کلراید است که به صورت پوشش بر روی فیلم PVC قرار می گیرد. کاری که انجام می دهد این است که میزان عبور رطوبت و گازها را نسبت به PVC بسیار محدودتر می کند. در نتیجه داروهایی که به رطوبت بسیار حساس هستند و به خصوص برای اینکه در جنوب و شمال کشور هم به داروها آسیبی نرسد، از این نوع بسته بندی استفاده کردیم. بسیاری از شرکت های دارویی هم که امروز تحت لیسانس مجوز فعالیت گرفته اند، بر اساس مجوز اجازه ندارند غیر از فیلم PVDC فیلم دیگری تولید کنند.
ما تولید این نوع فیلم ها را با همکاری شرکت BASF آلمان تولید کردیم و الان هم تنها تولیدکننده این فیلم ها در ایران هستیم.
● اولین تولیدکننده یا تنها تولیدکننده هستید؟
ما در حال حاضر اولین و تنها تولیدکننده این فیلم ها در ایران هستیم.
● یعنی بقیه ادعا می کنند؟
بله، بقیه ادعاست. هنوز کسی نتوانسته این فیلم ها را تولید کند. همین الان دومین خط و بزرگ ترین خط این صنعت را وارد کرده ایم و ساختمان سازی سایت آن به اتمام رسیده و در ۳ هفته آینده با حضور کارشناسان خارجی، این خط با ظرفیت ۱۰۰۰ تن به بهره برداری رسید که با این خط ظرفیت بالقوه تولید فیلم PVDC ما به دو تا سه هزار تن خواهد رسید. این میزان تولید بیش از نیاز بازار داخل است و برای بازار صادرات ظرفیت سازی شده است. ما توانستیم نیاز بخش دارویی کشور را به این فیلم های بسته بندی تامین کنیم.
پس از سال های ۷۷ و ۷۸ یک سری از دوستان یک ارزیابی غلط کردند و اقدام به واردات ماشین آلات دست دوم و سی، چهل ساله نمودند. این خطوط را نصب و راه اندازی کردند. با نصب این ماشین آلات دست دوم، ظرفیت بالقوه نصب شده در کشور به چیزی حدود ۳۰ تا ۴۰ هزار تن در سال برای فیلم PVC رسید.
بسیاری از شرکت ها با ادعای اینکه ۲۵ هزار تن ظرفیت ، ۲۰ هزار تن یا ۱۵ هزار تن ظرفیت وارد بازار شدند. شما به عنوان یک نشریه تخصصی بررسی کنید ببینید نیاز بخش دارویی و غذایی کشور به ۱۰ هزار تن می رسد یا نه!
مگر تولید فیلم PVC پفک است که هر کسی تولید کند و آن را عرضه کند. مجوزهای خاص می خواهد. متاسفانه این مشکلاتی است که در قبال ایجاد صنعت در کشور وجود دارد و هر کس می بیند در جایی درآمد وجود دارد، فکر می کند اگر خودش هم وارد آن صنعت شود، به آن درآمد می رسد که قطعا هم به آن درآمد نمی رسد. در حقیقت سرمایه های این مملکت است که نابود می شود و هیچ گاه این نوع سرمایه گذاری حاصلی نخواهد داشت.
ما برای این سرمایه گذاری فکر کردیم. با مطالعه دقیق ماشین آلات نو و دست اول را وارد کردیم.
ما از ابتدا کارمان بر محور صنایع دارویی بوده است و هیچ گاه به صنایع غذایی فکر نمی کردیم. چرا؟ چون ظرفیت ما مشخص بود ما با ظرفیت ۳ هزار تن تنها برای بخش دارویی برنامه ریزی کرده بودیم.
ما تقریبا شش ماه پیش اولین خط کلندر شش رول L برعکس را که یک دستگاه مدل ۲۰۰۷ است برای بسته بندی دارویی وارد کردیم. ظرفیت ما با این خط به چیزی در حدود ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ کیلو در ساعت رسیده است. ما با فکر و برنامه این ظرفیت سازی را با خطوط نو انجام دادیم. هدف ما ایجاد یک ظرفیت کاذب در بازار نبود. اجازه استفاده از PVC در بسیاری از کشورها داده نمی شود. کشور ما در حال حاضر یکی از تولیدکنندگان عمده ی دارو در جهان است.
● آیا واقعا ما یکی از تولیدکنندگان عمده ی دارو در جهان هستیم؟
کشور ما در زمینه تولید دارو خودکفاست. ما بسیاری از داروها را تولید می کنیم که قیمت تمام شده آن از قیمت های جهانی بسیار پایین تر است. ما حتی معضل قاچاق دارو برای بردن به کشورهای دیگر را داریم چون قیمت های ما پایین است. اگر یک مقدار دیگر سرمایه به شرکت های دارویی تزریق شود و سرمایه گذاری مطلوبی صورت پذیرد، در خیلی از بخش های دارویی خودکفا خواهیم شد. خوشبختانه شرکت های دارویی کشور از قوانین و استانداردهای خوب و ویژه ای استفاده می کنند و نیاز جمعیت کشور را برآورده می سازند. کشور هند نیز به دلیل جمعیت بسیار بالای آن، در تولید دارو یک نمونه است.
ما پس از بررسی بسیار به این نتیجه رسیدیم که باید در صنعت بسته بندی دارویی تحولی ایجاد شود. بنابراین در سال ۷۸ خط تولید ورق های PET را وارد کردیم.
یک سال بعد دومین خط PET را بری ضخامت های پایین تر وارد کردیم. توانستیم ورق PET را از ۸۰ میکرون تا ۱ میلی متر به بازار عرضه کنیم. ورق PET دو سه سال اول هیچ استفاده ای برای ما نداشت حتی ضرر هم داشت. ما آمدیم فرهنگ سازی کردیم. یعنی به شرکت هایی که مصرف کننده ورق PVC برای بسته بندی غذایی بودند، گفتیم از ورق PET استفاده کنند. مقاومت زیاد بود. ما شروع به آموزش و هدایت کردیم. فواید آن را تشریح کردیم. مقاله های متعددی چاپ کردیم. فیلم های مختلفی تولید کردیم. بالاخره توانستیم تغییراتی در ماهیت کار بدهیم و شرکت های مصرف کننده را به سمت و سوی استفاده از فیلم PET بکشانیم. در کنارش فیلم پلی پروپیلن شفاف را نیز تولید کردیم. با این که کار ما تولید ظروف نبود، اما برای این که دستگاه های تولید فیلم پلی پروپیلن محدود بود و فیلم پلی پروپیلن شفاف هنوز در ایران تولید نشده بود، ظروف PP را نیز تولید کردیم. در حال حاضر یکی از عمده تولیدکنندگان لیوان و بسته بندی آیس پک و بستنی هستیم.
در کنار این مسایل خود را با قوانین جدید وفق دادیم. برای سلامت جامعه ارزش قایل شدیم چون خودمان نیز مصرف کننده مواد غذایی هستیم. وجدان ما اجازه نمی داد، معایب بسته بندی PVC را نگوییم. با مطالعاتی که انجام گرفته می دانیم فیلم های PVC مونومر آزاد دارد و می تواند برای سلامتی انسان خطرناک باشد.
● می توانید به معایب و مضرات فیلم های PVC اشاره کنید؟
فیلم PVC دی اکسین آزاد می کند. دی اکسین یک ماده کاملا سمی است و در بسیاری از مقالات در دنیا به این موضوع اشاره شده است. اگر دما از ۸۰ درجه بیشتر باشد، گاز سمی کلر آزاد می شود. اصلا به طور کلی در جایی که بسته بندی دارویی و غذایی از جنس PVC انجام می شود باید ماسک زد. در جایی که PVC هست، بوی گاز کلر را متوجه می شوید.
● گرانول PVC فویدگرید وجود دارد یا خیر؟
ما گرانولPVC فود گرید نداریم. ما می گوییم VCM آزاد در بخش صنایع غذایی چه عددی است و در بخش دارویی چه عددی است. VCM آزاد در بخش دارویی باید ۱ppm باشد. پتروشیمی گرید PVC تولید می کند که از نظر تولیدکنندگان شرکت های دارویی که قوانین محکمی در ارتباط با استفاده از PVC دارند، VCM آن ۱ppm است. این عدد توسط وزارت بهداشت و درمان تست شده است و مجوز وزارت بهداشت هم اخذ شده است.
در صنایع غذایی باید به حد صفر برسد. غیرممکن است صفر باشد ولی میزان آن به گونه ای است که غیرقابل اندازه گیری است. در نتیجه ما در هیچ جای دنیا گرانول فیلم PVC فودگرید نداریم. در ضمن گرانول PVC وقتی پروسس می شود، بخش عمده ای از VCM خود را در پروسه از دست می دهد. یعنی میزان آن به حدی می رسد که خیلی قابل توجه نیست. حتی از استانداردهایی که در صنایع دارویی است، خیلی پایین تر می آید. ضمن اینکه ۷، ۸ نوع افزودنی به PVC اضافه می شود که هر کدام از این ها یک تست هایی دارد. وزارت بهداشت نمی تواند شک کند. باید قاطعانه جلوی ضررهای احتمالی را بگیرد. اگر یک نفر از جامعه در اثر مصرف PVC سرطان بگیرد، وزارت بهداشت مسوول است. برای وزارت بهداشت مهم است که اگر یک نفر از ۱۰ میلیون نفر هم سرطان گرفت، آن بسته بندی را ممنوع کند.
● آیا تیمی که برای صدور این بخش نامه انتخاب شدند، از تخصص لازم برخوردار بوده اند؟
در حال حاضر تدوین استاندارد برای PET در حال انجام است درحالی که در میان افرادی که مشغول این کار هستند، تنها یک نفر که دارای کارشناسی ارشد شیمی آلی است از تخصص کافی برخوردار است اما بقیه افراد یا مهندس برق هستند یا در رشته گرافیک تحصیل کرده اند و نهایتا هر استانداردی تدوین شود، به نظر نمی رسد استاندارد مطلوبی باشد، آیا در مورد بخش نامه PVC نیز چنین بوده است؟
این مورد را من برعکس چیزی که شما گفتید، می دانم. در مورد این بخش نامه خودم حضور نداشتم اما تا حدودی اطلاعات دارم. منابع وزارت بهداشت بسیار متنوع است. آنها ضررها را می دانستند. آنها آمدند و بسیاری از تولیدکنندگان و مصرف کنندگان فیلم PVC در بخش های غذایی و دارویی را دعوت کردند. بسیاری از افرادی که در این ماجرا بودند، خودشان تولیدکننده یا مصرف کننده بودند. افرادی هم جزء کارشناسان خبره در رشته های مختلف در حد دکترا بودند.
این ها دعوت شدند تا آخرین نظر مشورتی را به وزارت بهداشت بدهند. یعنی برای وزارت بهداشت، پیش از این مسجل شده بود. یعنی در واقع برای اطلاع رسانی این نشست ها برگزار شد.
بر خلاف چیزی که شما می فرمایید من اطلاع دارم که تولیدکنندگان اندکی در این جلسات حاضر بوده اند.
من اسم نمی برم، ولی داستانی را برایتان می گویم. یکی از مصرف کنندگان عمده ی ورق PVC که در زمینه تولید ظروف برای بسته بندی کترینگ هواپیمایی یا قطار و اتوبوس فعالیت دارد، معترض شده بود که تعرفه گمرکی واردات ورق PVC پایین نمی آید تا بتواند از کره جنوبی فیلم PVC فودگرید وارد کند. اگر این اتفاق می افتاد، قیمت تمام شده برای ایشان پایین می آمد. همین دوستان آمدند به وزارت بهداشت اعتراض کردند و مدعی بودند که فیلم PVC برای بسته بندی غذایی مناسب نیست. حالا همین افراد به بخش نامه وزارت بهداشت معترض هستند.
● این جلسه با چند نفر برگزار شد؟
بین ۱۵ تا ۲۰ نفر بودند. ولی من در جلسه نبودم.
● نماینده ای از شرکت داروپات حضور داشته است؟
بله، یک پزشک از شرکت داروپات در جلسه حضور داشت. ما در آن جلسه برای دفاع از چیزی شرکت نکردیم. وزارت بهداشت از ما مشورت خواست. در آن جلسه به اتفاق آرا به این نتیجه رسیدند که استفاده از PVC خطرناک است. به نظر من نمی شود به وزارت بهداشت خرده گرفت. پتروشیمی نیز که همه تولیدکنندگان مواد مورد استفاده خود را از آن تهیه می کنند استفاده از PVC را در صنایع غذایی ممنوع می داند و تایید نمی کند.
● آیا اطلاعات ناکافی تولیدکنندگان نهایی باعث نمی شود فیلمی که تهیه می کنند، مناسب کارشان نباشد؟
نه، ببینید شما هر ظرف بسته بندی را که تولید می کنید باید کد محصول را بر روی آن بزنید. این جزء قوانین بین المللی است و ما هم باید رعایت کنیم. یعنی روی ظروف درج می شود که این ظرف از PET، PP یا ماده دیگری تولید شده است. ما در شرکت بخشی تحت عنوان مهندسی فروش داریم. مثلا کسی زنگ می زند و می گوید فلان چیز را می خواهم بسته بندی کنم. قسمت مهندسی فروش مطالعه و سپس راهنمایی می کند.
● یعنی مشاوره هم می دهید؟
بله، ما در مورد نوع بسته بندی، اقتصادی بودن آن و سلامت آن مشاوره می دهیم. این در همه دنیا وجود دارد و باید در تشکیلات تولیدی کشور هم باشد. اگر چنین تشکیلات منظم و اصولی برقرار باشد، انتخاب نادرست تولیدکنندگان نهایی مرتفع می شود. بسیاری از مصرف کنندگان اصلا نمی دانند چگونه باید بسته بندی کنند.
من هم می گویم کسی که محصولی تولید می کند برای پایین آوردن قیمت تمام شده از ارزان ترین مواد ممکن استفاده می کند.
بله، این بزرگ ترین مشکل ماست. در جریان PET که تعریف کردم، همین مشکل پیش آمد. یعنی در واقع قیمت PVC پایین آمد و قیمت PET بالا رفت. وقتی قیمت بالا رفت، مصرف کننده ایرانی کاری به قوانین و مقررات ندارد. می رود و ارزان ترین کالا را خریداری و مصرف می کند. این درست نیست.
● این مشکل از کجا نشات می گیرد؟ از استانداردسازی نادرست است یا نظارت ناکافی یا عوامل دیگر؟
همه ی این مسایل وجود دارد. وقتی تولیدکننده نمی تواند سود مناسب را کسب کند و جوابگو نیست، این مسایل پیش می آید. البته خوشبختانه امروز تغییرات خوبی در ارگان های نظارتی به وجود آمده است اما کافی نیست. الان کسی پاسخگو نیست. بسته بندی در دنیا و در ایران نیز تغییرات بسیاری به خود دیده است. امروز مصرف کننده به ظاهر و کیفیت و بسیاری پارامترهای دیگر آگاه شده است و در خیلی از شهرستان های دوردست نیز به این مسایل توجه می شود. انتظار مصرف کننده بالاست و تولیدکننده باید جوابگوی انتظار مصرف کننده باشد. بالاخره بازار، تولیدکننده را وادار می کند به سوی بسته بندی مناسب حرکت کند.
● آیا قوانین مربوط به بحث بسته بندی دارو سفت و سخت تر از مواد غذایی نیست؟
در هر دو بحث مهاجرت مواد است که مطرح می شود.
● یعنی برای مواد خشک و تر متفاوت است؟
بله
ولی در بخش نامه به طور کلی استفاده در بسته بندی مواد خشک و تر ممنوع شده است.
وزارت بهداشت در بحث صنایع غذایی خیلی سخت گیری می کند. ما یک اعتقادی داریم ولی وزارت بهداشت مسایل ریزتری را می بیند که از نظر ما قابل اغماض است. وزارت بهداشت چون مسوول سلامت جامعه است، نمی تواند اغماض کند. وزارت بهداشت با حقه بازی ها آشناست. مجبور است نظارت را شدیدتر کند. به اعتقاد من تولیدکنندگان ورق های PVC که ما هم جزء آنان هستیم باید ضرر خود را فدای سلامت جامعه کنیم. ما چند تولید کننده هستیم ولی ۷۰ میلیون جمعیت از جمله خانواده خود ما مصرف کننده محصولات ما هستند. ما باید ساختارهای خود را تغییر دهیم.
● بنا بر صحبت شما فیلم PVC از صنعت دارو هم خارج شده است؟
بله، فیلم های COC و PET جایگزین شده اند. مشکلی که ما در صنعت داریم این است که چون برای ماشین آلات بلیسترینگ سرمایه گذاری سنگین کرده ایم اگر تغییراتی انجام شود برای سرمایه گذاران بسیار دشوار خواهد بود.
● درباره تفاوت های PET و PVC نیز صحبت بفرمایید.
PET کاملا غذایی است. PET بسیار راحت تر از PVC فرم می گیرد. قبل از این که به درجه شکل دهی برسد، شیری رنگ می شود. برخلاف PVC، PET جوش پذیر نیست ضمن آنکه برش آن نیز دشوار است. شفافیت ورق PET فوق العاده است و ضایعات آن قابل استفاده است. PET در ایران پراکندگی زیادی دارد و مافیای ویژه ای در جمع آوری آن وجود دارد. چیزی در حدود ۴۰ تا ۵۰ هزار تن به صورت بطری در جهان توزیع می شود. مثلا در مشهد به دلیل بافت زیارتی تمرکز زیادی داریم. رساندن مواد به یک سایت بازیافت باید اقتصادی باشد. یک همکاری همه جانبه شهرداری با سایر ارگان ها را می طلبد.
حتی در لوازم التحریر و کارت های هوشمند نیز PET جایگزین PVC شده است. به این دلیل که بسیاری افراد در هنگام کار یا در اتوبوس و اداره از این کارت ها به عنوان خلال دندان استفاده می کنند یا اینکه استدلال کردند که تماس دست با آنها بسیار زیاد است. کارت های هوشمند را با PET جایگزین کردند. PET مورد استفاده GAG نام دارد که از ساختار GPET/APET/GPET تشکیل شده است.
مغزی آن از PET آمورف است. PET که در دنیا تولید می شود و گران تر است و قبلا تکنولوژی آن در اخیتار Eastman قرار داشت به GPET معروف است که شاخه دیگری از گلایکول داخل آن است. این PET بسیار شفاف است. گرانولی که از پتروشیمی می گیریم کدر است اما گرانول GPET کاملا شفاف و شیشه ای است. از GPET در صنایع دارویی برای استفاده در بلیسترها نیز استفاده می شود.
GPET هم به راحتی برش می شود و هم جوش پذیر است. برای جایگزینی فیلم های شرینک PVC نیز به سراغ PET رفتند چون تا ۸۵ درصد می توانند شرینک کنند. اما برای در اختیار گرفتن تکنولوژی آن باید ۲۰ میلیون یورو سرمایه گذاری کرد که با وضعیت سرمایه گذاری در ایران فعلا نمی توان ای کار را انجام داد.
وقتی دنیا به این سو حرکت می کند ما هم که ادعای صادرات داریم باید همگام با دنیا حرکت کنیم. ما باید تبعیت کنیم چون کالاهای ما را به این شکل قبول نمی کنند. باز به این جمله می رسیم که وزارت بهداشت برای سلامت مردم احترام قایل است.
ما یک قطره در این دریا هستیم. اگر شک داریم که PVC برای سلامتی مردم مضر است باید ساختارهای مان را عوض کنیم. ما داریم این کار را انجام می دهیم. بقیه دوستان خودشان می دانند.
آقای خدابخشی از اینکه با این انرژی به سوالات ما پاسخ گفتید و حضور در این گفت و گو از شما سپاسگزاریم.

منبع : ماهنامه فناوری و توسعه صنعت بسته بندی