زندگی با حس مرگ

به طور متوسط در هر دقیقه ۴/۱ نفر در جهان بر اثر خودکشی می میرند. گر چه خودکشی مهمترین معضل جهان نیست، اما آمارهای سازمان بهداشت جهانی (WHO) و سازمان های بهداشتی کشورها، نگرانی جهانی از میزان خودکشی جوانان را افزایش داده است. خودکشی ظرف چند دهه اخیر ۶۰ درصد در جهان افزایش داشته است. سازمان بهداشت جهانی تخمین زده است در هر سال بیش از یک میلیون نفر بر اثر خودکشی می میرند. به طور میانگین روزانه ۶۸۵ نفر از جمعیت چین با خودکشی جان خود را از دست می دهند. از هر ۱۰۰هزار جوان فنلاندی ۴۵ نفر دست به خودکشی می زنند. در فرهنگ ژاپن خودکشی -هاراگیری- یک نوع شیوه افتخار آمیز قبول شکست است.
آمار خودکشی در سال های آغازین هزاره سوم به حدی نگران کننده بود که به پیشنهاد سازمان بهداشت جهانی و انجمن بین المللی پیشگیری از خودکشی از سال ۲۰۰۳ روز ۱۰ سپتامبر به عنوان «روز جهانی پیشگیری از خودکشی» نامگذاری شده است.
پیشتر تصور جهانی بر این بود که میزان خودکشی در نواحی غربی نشده، پایین تر از دیگر ممالک است؛ اما اعلام آمار خودکشی ۴۳ و ۳۷ در هر هزار نفر در هند و پاسیفیک غربی (کشورهای کرانه غربی اقیانوس آرام)، این نظریه را به کل متزلزل کرد.
بنابر آمارهای جهانی خودکشی در بیشتر کشورها سومین عامل مرگ و میر جوانان و نوجوانان و به طور کلی هشتمین عامل مرگ و میر در دنیاست. بنابر همین آمارها زنان سه برابر مردان جان خودشان را می گیرند اما تنها شش درصد از تلاش های آنها موفقیت آمیز است. به دلیل بالا بودن درصد موفقیت خودکشی در میان مردان، در جهان آمار مرگ مردان بر اثر خودکشی سه برابر زنان است.
● خودکشی به منزله اعتراض
در دنیا طی سالیان متمادی نوعی از خودکشی رواج پیدا کرده که به خودکشی قهرمانانه معروف است. در این نوع از خودکشی فرد جان خود را برای مصالح جمعی فدا می کند.
یکی از نمونه های این نوع خودکشی کاری است که مهاتما گاندی در یکی از مناطق هند انجام داد. او دست از غذا خوردن کشید تا به جنگ میان هندوها و مسلمانان منطقه پایان دهد.
نزدیک هم بود که جانش را بر سر این کار بگذارد اما در نهایت دو طرف دعوا با هم آشتی کردند و گاندی از حال رفته به عنوان رهبری روحانی برای مردم هند شناخته شد. کسی که حاضر است از جان خود بگذرد تا به جنگ ها خاتمه دهد.
در دهه ۱۹۶۰ میلادی هم گروهی از بودایی های جنوب ویتنام که می خواستند توجه مردم دنیا را به مخالفت شان با رئیس جمهور وقت ویتنام جلب کنند، دست به خودسوزی زدند. اتفاق مشابهی هم در زمان جنگ سرد در اروپای شرقی روی داد. حتی به تازگی در سال ۲۰۰۶ میلادی یکی از فعالان ضدجنگ که به جنگ در عراق اعتراض داشت، به نام مالاچی ریشتر در امریکا خودسوزی کرد تا اعتراضش را به گوش همه برساند.
● خودکشی های جنگی
معروف ترین نوع خودکشی های جنگی را ژاپنی ها در جنگ جهانی دوم انجام دادند که با هواپیماهای خود به مواضع متفقان حمله می کردند. حمله های انتحاری هنوز هم در بخش های مختلف دنیا روی می دهد که نمونه های آن در منطقه خاورمیانه و فلسطین زیاد است. حادثه انفجار برج های دوقلوی امریکا در ۱۱ سپتامبر هم نوعی خودکشی جنگی تعبیر می شود.
ایران پس از چین و هندوستان سومین کشور جهان است که در آن آمار خودکشی موفق زنان افزایش یافته و در حال پیشی گرفتن از آمار خودکشی مردان است.
در «گزارش ملی خشونت علیه زنان» که نهاد ریاست جمهوری در سال ۱۳۷۹ آن را منتشر کرد، آمار خودکشی زنان در استان های کهکیلویه و بویراحمد، کرمانشاه و کردستان بسیار بالاتر از میانگین کشوری گزارش شده است. در کرمانشاه معضل اصلی روش هایی است که زنان برای خودکشی انتخاب می کنند؛ این روش ها معمولاً عبارت است از؛ خودسوزی یا خوردن سموم قوی کشاورزی، همچون سم کشنده سوین. روانشناسان معتقدند که این کار آنها تنها یک دلیل دارد؛ تصمیم قطعی برای مردن. بنابر آمار به دست آمده زنان متاهل بیش از دختران مجرد اقدام به خودکشی های قطعی می کنند.
علت خودکشی دختران مجرد معمولاً اعمال فشار از سوی خانواده، تجاوز جنسی، تهدید و ارعاب، احساس پوچی و بی توجهی خانواده است.
خودکشی اکثر این دختران را می توان به گریه نوزادی تشبیه کرد که وقتی نیازش برآورده نمی شود، سعی می کند با جیغ زدن توجه دیگران را برای برآوردن نیازش جلب کند.
کیمیا که هفته پیش با خوردن چند قرص آرام بخش تلاش کرد خودش را بکشد، درباره علت کارش می گوید؛ «مامان خیلی به من گیر می ده، تمام آزادی های من رو محدود کرده، تحمل این شرایط برام ممکن نبود.»
اما تنها این موضوع نیست. خانواده کیمیا از زمانی که نتایج کنکور اعلام شد او را به دلیل موفق نبودن در کنکور تحقیر کرده اند.
اما یک روانشناس معتقد است دلیل اصلی خود کشی زنان متاهل بی پناهی در جامعه است. وی افزود؛ زشت بودن طلاق در جامعه، عدم حمایت درست خانواده در صورت جدایی و ترس از بدتر شدن شرایط در صورت طلاق سبب می شود زن در حالتی قرار بگیرد که دیگر نخواهد زنده بماند. اما در کتاب «به زنان خودسوخته» نوشته پروین بختیارنژاد، بالا رفتن سطح آگاهی زنان و اطلاع از اینکه چه حقوقی از آنان سلب شده و عدم توانایی زنان برای تغییر وضع موجود از علل اقدام به خودکشی ذکر شده است.
● چرا خودسوزی
برخی از کارشناسان معتقدند که خود سوزی در خود یک نوع اعتراض نهفته دارد و در حقیقت بر خلاف رو ش های دیگر همچون خوردن قرص یا حلق آویز کردن است که آرام و بی سر و صدا صورت می گیرد. خودسوزی یک فریاد بلند است در اعتراض به وضع موجود.
اما آنچه در نتیجه صحبت با تعداد متعددی از زنان خودسوخته به دست آمده، نشان از اکتسابی بودن این شیوه از دیگران دارد. وقتی از لیلا دختر ۲۳ ساله یی که پس از خودسوزی زنده مانده می پرسم چرا خودسوزی؟
می گوید؛ وقتی بچه بودم زن همسایه مان خودش را آتش زد و مرد. فکر کردم بهترین راه همین است.
آخرین تحقیقات به عمل آمده در خصوص خود سوزی زنان که مربوط به اواخر سال ۸۲ است استان کرمانشاه را با ۱/۱۳درصد پس از استان ایلام در مقام دوم کشوری قرار داده است.
این در حالی است یک گزارش با مقایسه آمار خود سوزی زنان در سال های بین ۸۰ و ۸۳ رشد ۳۷ درصدی خود سوزی زنان در استان کرمانشاه را در مقابل رشد ۳۰ درصدی ایلام قرار داده است. (روزنامه ایران ۲۰/۵/۸۳) علاوه بر این آمار خود سوزی در استان کرمانشاه در سه سال اخیر رشدی صعودی داشته است. حتی چندی پیش به صورت غیر رسمی اعلام شد که شهرستان اسلام آباد غرب رتبه نخست خود سوزی زنان در کشور را دارد.
یکی از علل مهم خودکشی در استان کرمانشاه را می توان به مسائل روانی ناشی از جنگ مربوط دانست. بهداشت روانی استان کرمانشاه آنگونه است که رئیس سابق دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه در جلسه شورای اداری استان که با حضور مجمع نمایندگان استان برگزار شده بود، این وضعیت را اسفبار خواند.
اینها همه نمونه یی از توسعه ناموزون است، توسعه یی که به جای پیشرفت، سبب ایجاد بحران شده است. بحرانی که بسیاری در آن برای رها شدن از آن تنها می توانند بمیرند. قبح و زشتی عمل خودکشی سبب شده نه تنها خانواده ها از گزارش اینگونه مسائل خودداری کنند بلکه مراکز و سازمان های مسوول هم با پنهان کردن گزارشات خود سعی در حذف صورت مساله داشته باشند. آمار خودکشی و خودسوزی از دید دانشگاه علوم پزشکی و سازمان بهزیستی محرمانه و امنیتی تلقی می شود.
به دست آوردن این آمار کار چندان سختی نیست، فقط کافی است که چند روز به عنوان ملاقات سری به بخش سوختگی بیمارستان امام خمینی کرمانشاه زده و با کمی نشان دادن علاقه و کنجکاوی آمار مربوط به یک سال گذشته را به دست آورد.
متاسفانه این آمار اصلاً رضایت بخش نیست. خبر از رشد ۴۳ درصدی خودسوزی زنان استان نسبت به سال پیش از آن می دهد.
با کنار هم قرار دادن آمار و ارقام به دست آمده از این تحقیق میدانی، دورنمای وضعیت زنان استان را می توان این گونه عنوان کرد؛
▪ در زنان گروه سنی بالاتر از پنج سال بیش از ۶۵ درصد کل سوختگی ها عمدی است.
▪ بیشترین شیوع خودسوزی در گروه سنی ۱۵ تا ۲۴ سال است که بیشتر از ۵۲ درصد کل سوختگی ها است.
▪ در کل موارد خودسوزی ۸۵ درصد عاملان مونث اند.
ی در صد خودسوزی این افراد بین ۴۰ تا ۹۰ درصد است.
▪ کف سن خودسوزی در استان کمتر از ۱۲ سال است.
▪ متوسط سن خودسوزی ۱۲ تا ۳۸ سال است.
▪ عامل سوختگی در اکثر موارد آتش و تنها در کمتر از سه درصد از مایع داغ استفاده شده است.
▪ عامل مشتعل کننده در روستاها و شهرهای کوچک بیشتر نفت و در مرکز استان بیشتر بنزین است.
▪ بیشتر از ۶۰ درصد زنانی که خودسوزی کرده اند متاهل بودند.
▪ احتمال مرگ در صورت خودسوزی در حدود ۹۰ درصد است.
به طور کلی می توان گفت در صورتی که یک خانم بیش از ۱۵ سال سن و بیش از ۳۰ درصد سوختگی داشته باشد، احتمال عمدی بودن سوختگی بیش از ۷۰ درصد است.
این در صورتی است که منبع اعلام عمدی بودن سوختگی همراهان بیمار یا خود بیمار بودند.
نتیجه یک تحقیق علمی نشان می دهد که بیش از ۸۵ درصد خودکشی های منجر به مرگ در بین زنان استان کرمانشاه خودسوزی بوده است.
آیا با این وضعیت می توان با گم کردن صورت مساله اوضاع را «رو به راه» گزارش کرد؟

منبع : روزنامه اعتماد