هواپیمای نجات

● به دنبال سوخت های جایگزین برای هواپیما
در كشور های صنعتی افزایش شدید قیمت نفت باعث شده است كه تعداد زیادی از رانندگان برای آمد و رفت خود به سوی خودروهای با سوخت بیودیزل و نیز خودرو های هیبریدی متمایل شوند ولی درباره هواپیماهایی كه حجم عظیمی سوخت مصرف می كنند، چه می توان كرد
در آمریكا، دولت و موسسات تحقیقاتی در جست وجوی راه هایی برای استفاده از سوخت های جایگزین در موتور های جت هستند ولی ممكن است مسائل ایمنی این كار سال ها به طول بینجامد.
برای این كار دانشمندان با موانع بی شماری مواجه هستند كه در این بین می توان به مشكلات تولید، انتقال و نیز بهره برداری از آن تحت شرایط سختی مثل سرمای شدید اشاره داشت. در شرایط كنونی نیز متخصصان معتقدند كه سوخت های جایگزین برای موتورهای جت گران تر از سوخت های معمول تمام خواهد شد.
آقای بیلی گلاور رئیس بخش عملكرد زیست محیطی شركت بوئینگ می گوید: «توسعه یك سوخت برای اتومبیل ها بسیار راحت تر از كاری است كه برای هواپیماها انجام می شود.»
با این وجود بالا رفتن قیمت های نفت باعث می شود كه هیجان محققین بیشتر شده و امید داشته باشند كه تلاش های آنان به نحوی جبران خواهد شد. البته محققین شركت بوئینگ می گویند كه نگرانی های واقعی آنان چیزی فراتر از افزایش قیمت سوخت هواپیما است.
آقای گلاور می گوید: «ما به سوخت های جایگزین علاقه مند هستیم چون می خواهیم مطمئن شویم كه برای آینده نیز سوخت داریم.»
امروزه در اكثر هواپیماهای تجاری از سوختی استفاده می شود كه شبیه نفت سفید سبك است. این سوخت از بنزین خودروها سنگین تر است ولی نه به مقدار سوخت دیزل و قادر است كه بعضی شرایط سخت مثل شرایط هوای سرد را تحمل كند. یكی از سوخت های جایگزین مورد نظر محققین، سوخت بیودیزل است كه از دانه های سویا، ذرت و دیگر محصولات كشاورزی به دست می آید و امروزه در بعضی از خودروها و تراكتور ها به كار می رود.
یك مشكل بزرگ این نوع سوخت آن است كه بیودیزل نسبت به سوخت های معمول در دمای بالاتری یخ می زند كه این موضوع در هوای سرد ارتفاع ۳۵هزار پایی مسئله ساز خواهد شد. دانشمندان در حال تحقیق بر روی روش های محافظت سوخت از یخ زدگی هستند ولی حتی اگر این مشكل نیز حل شود تامین این سوخت مسئله بزرگی است. چون تمامی زمین های كشاورزی آمریكا برای تولید آن مقدار از محصولات كشاورزی كه قادر به سیر نمودن مردم و نیز تولید سوخت باشد، كافی نیست.
«رابرت دان» یك مهندس شیمی در وزارت كشاورزی آمریكا است و بر روی تولید بیودیزل برای سوخت هواپیما تحقیق می كند. او می گوید: «شك دارد كه خطوط هوایی پیش از ارزان تر شدن این سوخت، به آن علاقه ای نشان دهند.» او می افزاید: «در حال حاضر چالش اصلی دقیقا همان مسائل اقتصادی است و حتی اگر قیمت نفت از این هم بالاتر رود، هنوز بیودیزل دارای عیب غیر اقتصادی بودن است و تولید آن هزینه ای بیش از سوخت های كنونی دارد.» آقای گلاور تصور می كند كه محتمل آن باشد كه خطوط هوایی از مخلوطی از بیودیزل و سوخت های معمول استفاده كنند.
یكی دیگر از گزینه ها كه برای چندین دهه مورد توجه بوده است همانا استفاده از هیدروژن است. «جرالد براون» یك مهندس ارشد تحقیقات در مركز تحقیقاتی گلن سازمان ناسا در كلیولند ایالت اوهایو است و عقیده دارد برای جایگزینی هیدروژن مایع به جای سوخت های كنونی به كمی اصلاحات نیاز است. مشكل ترین قسمت این كار ذخیره سازی آن در هواپیما است. هیدروژن مایع در دمای منهای ۴۲۴ درجه فارنهایت ذخیره سازی می شود و نسبت به سوخت های كنونی به فضای بیشتری نیاز دارد از این رو هواپیما ها بایستی برای قرار دادن مخازن هیدروژن، طراحی مجدد شوند.
به علاوه چون هیدروژن در تلفیق با عناصر دیگری وجود دارد بنابراین تولید آن هزینه بر و انرژی بر است. به دلیل فاجعه هیندنبرگ در ۱۹۳۷، نگرانی هایی درباره احتمال انفجار هیدروژن وجود دارد. اما «استان ستو» كه مهندس شركت مشاور Belcan Corp است و در زمینه سوخت هواپیماها تحقیق می كند اظهار داشته است كه مردم برای چندین دهه است كه با سوخت هیدروژن سروكار دارند و بنابراین موضوع انفجار خیلی هم نگران كننده نیست.
باید توجه داشت كه هیدروژن یك سوخت پاك است و محصول احتراق آن آب خواهد بود. این موضوع از نظر «گلاو» نگران كننده است. او می گوید: «در ارتفاعات بالا مقدار آب آزاد شده از موتورهای دارای سوخت هیدروژن، می تواند هواپیما را تبدیل به یك ماشین تولید ابر كند.» او می افزاید: «دینامیك اتمسفرهای فوقانی مقداری پیچیده است و ما نمی خواهیم قبل از آگاهی از مفید بودن هیدروژن، دست به كار شویم.»
گزینه بعدی كه در حال حاضر به صورت محدود مورد استفاده قرار دارد، تولید سوخت های سنتزی مایع از زغال سنگ، ماسه نفتی و گاز طبیعی است كه می تواند مانند سوخت های معمول هواپیما به كار گرفته شود. آقای چی مینگ لی رئیس بخش احتراق مركز تحقیقاتی گلن سازمان ناسا است و معتقد است كه با افزایش قیمت نفت، سوخت های سنتزی گزینه ارزان تری خواهند بود. در عوض آقای گلاور معتقد است كه در حال حاضر برای تولید سوخت های سنتزی به منابعی بیش از سوخت های كنونی هواپیماها نیاز است. با این وجود «لی» گفته است كه می توان از سوخت های سنتزی در موتورهای جت جدیدی كه در حال ساخت بوده و راندمان بالایی دارند، استفاده نمود چون صرفه جویی سوخت این موتورها بسیار بیشتر است. او می افزاید: «مزیت دیگر آن است كه منابع زغال سنگ و گاز به وفور در آمریكا یافت می شود.»
هرچند تحقیق در زمینه سوخت های جایگزین برای موتور های جت در مراحل ابتدایی است، گروهی پیش بینی می كنند كه موفقیت های بیشتری در زمینه سوخت های جایگزین برای بعضی از هواپیماهای خاص به دست آید. در این زمینه موسسه Aero Viroment Inc كه در شهر مونرویای ایالت كالیفرنیا قرار دارد در حال كار بر روی یك هواپیمای نجات است كه توان خود را از هیدروژن مایع می گیرد. سخنگوی این موسسه آقای استیون گیتلین است و گفته است كه هیدروژن مایع به هواپیمای آنان این امكان را می دهد كه چهاربرابر سوخت های كنونی پرواز كنند هرچند كه هزینه آن بین دو تا چهاربرابر سوخت های كنونی است.
این شركت همان شركتی است كه پرواز اول هواپیمای خورشیدی هلیوس Helios را انجام داد ولی متاسفانه این هواپیما به دلیل مشكلات سازه ای در پروازهای بعدی دچار حادثه شد.
در آینده نزدیك تمركز بر آن است كه بازده سوخت هواپیماها افزایش یابد و در این زمینه شركت بوئینگ می گوید كه قرار است ۷۸۷ هواپیمایی كه در سال ۲۰۰۸ وارد شبكه پروازی می شوند به حدی كم مصرف باشند كه سوخت مصرف شده به ازای هر سرنشین معادل سوخت مصرفی در یك خودروی هیبریدی با دو نفر مسافر باشد. آقای گلاور در این زمینه می گوید: «ما سعی داریم هواپیماهای كم مصرف بسازیم و بنابراین به حداقل سوخت نیاز خواهیم داشت.»

Associated Press, Jun.۲۰۰۶
ترجمه: عبدالله مصطفایی

منبع : روزنامه شرق