آرایش با سموم نانو

براساس گزارش جمعیت دوستداران زمین برخی از شركت های بزرگ تولیدكننده فرآورده های آرایشی مانند Oreal، Revlon و Estee Lauder در فرآورده های خود از موادی در مقیاس نانو استفاده می كنند. این در حالی است كه شواهد موجود مبنی بر سمیت ناشی از كاربرد نانومواد در انسان رو به افزایش است. گزارش مذكور كه تحت عنوان «نانومواد، ضدآفتاب ها و فرآورده های آرایشی: مواد جانبی كوچك، خطرهای بزرگ» است به طور دقیق كاربرد گسترده نانومواد را كه به تازگی توسعه یافته اند و اثرات آنها به خوبی شناخته شده نیست در بیش از ۱۱۶ فرآورده ضدآفتاب، آرایشی و بهداشتی كه در حال حاضر در بازار موجود هستند، ذكر كرده است. این گزارش یادآور می شود كه مواد مذكور به رغم عدم ارزیابی دقیق در خصوص عوارض سمی آنها و فقدان قوانین و ضوابط لازم در حال استفاده هستند.
در این گزارش همچنین به رشد تحقیقات علمی نشان دهنده خطرات ناشی از مصرف نانوذرات برای مصرف كنندگان، كارگران و محیط زیست اشاره شده است. «لیزا آرشر» مسئول بخش بهداشت و محیط زیست جمعیت دوستداران زمین می گوید: «نانوذرات مهندسی شده عملاً در بسیاری از فرآورده های بهداشتی مانند كرم های ضدآفتاب، ضدچروك و خمیردندان های موجود در بازار مورد استفاده قرار می گیرند، در حالی كه شواهد علمی به دست آمده در تحقیقات اولیه نشان دهنده سمی بودن بسیاری از انواع نانوذرات برای سلامت بشر است.
شركت های تولیدكننده این فرآورده ها باید تا زمان قطعی شدن سلامت كاربرد این مواد و اطمینان كامل از عدم سمیت آنها در انسان از كاربرد آنها در فرآورده های خود اجتناب كنند. این شركت ها حق ندارند با مشتریان خود همانند خوكچه های هندی آزمایشگاهی برخورد كنند.» فناوری نانو با دستكاری و تغییر مواد و تولید ساختارها یا سامانه هایی در مقیاس اتم ها و مولكول ها سروكار دارد. یك نانومتر یك میلیارد بار كوچك تر از یك متر است. به عنوان مقایسه می توان گفت یك مولكول DNA به طور تقریبی حدود ۵/۲ نانومتر، یك سلول قرمز خون ۷هزار نانومتر و پهنای یك موی انسان به بزرگی ۸۰هزار نانومتر است. اطلاعات منتشره در نشریات سم شناسی نشان دهنده سمیت و احتمال بروز خطر بیشتر نانوذرات در مقایسه با ذرات درشت تر است.
شركت های تولیدكننده فرآورده های آرایشی در تركیب فرآورده های خود از اكسیدهای فلزی و كره های كربنی تحت عنوان «فلورن ها» و «نانوكپسول ها» در مقیاس نانو به منظور افزایش نفوذ آنها در لایه های عمقی تر پوست استفاده می كنند. جمعیت دوستداران زمین معتقد است كه در بررسی خود تنها نمونه های اندكی از فرآورده های آرایشی و بهداشتی حاوی نانوذرات مهندسی شده را تحت بررسی قرار داده است. فلورن های كربنی كه در برخی از كرم های صورت و مرطوب كننده ها مورد استفاده هستند از خاصیت ضدباكتری برخوردارند. اثر تخریبی این مواد در مغز ماهی گزارش شده است. حتی مواجهه با مقادیر كم فلورن ها موجب آسیب سلول های كبد انسان می شود.
نشان داده شده است كه نانوذرات اكسید تیتانیوم و اكسید روی كه در فرمولاسیون بسیاری از فرآورده های ضدآفتاب و آرایشی و بهداشتی به كار رفته اند، در برابر نور UV با تولید رادیكال های آزاد موجب آسیب DNA در سلول های پوست می شوند.
نكته حائز توجه این است كه نانومواد در هیچ صنعتی همانند صنعت آرایشی و بهداشتی در فرآورده های مورد مصرف روزمره نفوذ نكرده اند. كاربرد نانومواد در فرآورده هایی همچون شامپوها، حالت دهنده ها، لوسیون ها و خمیردندان ها با توجه به مصرف روزانه آنها و با در نظر گرفتن تماس مستقیم آنها با پوست خطر جدی برای سلامت بشر است. این مواد ممكن است استنشاق شوند و یا این كه بلعیده شوند. نانوذرات به دلیل كوچكی بیش از حد ممكن است خیلی سریع تر از ذرات معمولی وارد بدن انسان شوند، از غشاء های بیولوژیك عبور كنند و به ارگان ها، بافت ها و سلول ها دسترسی یابند.
در حالی كه مقامات رسمی هنوز در خصوص امكان عبور نانومواد از پوست سالم اطلاع كافی ندارند، مطالعات نشان می دهد كه پوست زخمی و بریده شده به دلیل فقدان عمل موثر سدكنندگی پوست قادر به ممانعت از عبور ذراتی تا ابعاد ۷هزار نانومتر به درون بدن نیست. به عبارت دیگر، می توان گفت وجود آكنه، اگزما و یا زخم های ناشی از تراشیدن پوست ممكن است امكان عبور نانوذرات به درون بدن را میسر سازند. صرف نظر از نكات فوق، بسیاری از فرآورده های آرایشی و بهداشتی در فرمولاسیون خود حاوی مواد افزایش دهنده جذب هستند كه وجود آنها می تواند احتمال نفوذ نانومواد در بافت پوست و ورود آنها به درون جریان خون سیستمیك را افزایش دهد. مجمع سلطنتی انگلستان، یكی از قدیمی ترین و وزین ترین جوامع علمی دنیا، در گزارش سال ۲۰۰۴ خود توصیه كرد كه «مواد در قالب نانوذرات قبل از استفاده در فرآورده ها باید توسط مراكز قانونی و علمی مربوطه مورد ارزیابی كامل قرار گرفته و سلامت آنها برای بشر به طور كامل محرز شود.» اما به رغم این اخطار، شركت های تولیدكننده در استفاده از نانومواد در فرآورده های خود تعجیل بسیار كرده اند.
با وجود گذشت دو سال از گزارش مجمع سلطنتی، قوانین مرتبط با كاربرد نانومواد در فرآورده های مورد استفاده در انسان هنوز صادر نشده اند. قوانینی كه رعایت آنها از بروز آسیب به جمعیت مصرف كننده، كارگران مشغول در بخش تولید و همچنین محیط زیست جلوگیری كند. جمعیت دوستداران زمین توصیه می كند كه ضمن خارج كردن فرآورده های بهداشتی حاوی نانوذرات مهندسی شده از بازار و جلوگیری از ورود بیشتر این فرآورده ها به بازار مصرف، یك مهلت قانونی در نظر گرفته شود تا مطالعات لازم در خصوص سمیت نانوذرات به كار رفته توسط سازمان ها و مراكز تحقیقاتی غیروابسته انجام گرفته و نتایج آنها در اختیار عموم مردم قرار گیرد. این جمعیت همچنین خواستار وضع قوانین مناسبی برای محافظت عموم مردم، كاركنان مشغول در كارخانجات تولید فرآورده های مذكور و محیط زیست بشر است.جمعیت دوستداران زمین صدای ایالات متحده از یك شبكه بین المللی و با نفوذ متشكل از گروه های مختلف محلی از ۷۰ كشور دنیا است كه در سال ۱۹۶۹ توسط «دیوید براور» بنیان نهاده شده است.

www.nanotechwire.com,Mar.۲۰۰۶
كامبیز گیلانی

منبع : روزنامه شرق