تعزیه خوانان منتظر یک تکیه ثابت هستند

تعزیه به عنوان یکی از قدیمی ترین و تاثیرگذارترین گونه های نمایشی در ایران محل ثابتی برای اجرا ندارد. در حالی که بسیاری از جشنواره ها به صورت جسته و گریخته برای به صحنه آوردن آثاری در این زمینه تلاش می کنند.
هر زمان که صحبت از تئاتر مذهبی و خیابانی مطرح می شود، نامی نیز از تعزیه به میان می آید. در برخی مناسبت ها همانند دهه نخست محرم یا برخی دیگر از تعطیلات مذهبی نیز این گونه نمایشی به اجرا درمی آید. هر بار نیز یکی از مناطق تهران از محوطه روبه روی تئاتر شهر گرفته تا داخل فرهنگسراهای تهران برای اجرای این نوع آثار مورد توجه قرار می گیرد.
چند سال قبل نیز سازمان صدا و سیما اقدام به دعوت از برخی گروه های تعزیه کرد و محلی مقابل مسجد بلال را با انداختن فرش روی زمین و استفاده از برزنت به طور موقت مسقف کرد و در اختیار گروه ها قرار داد. اما طی همه این سال ها توجهی به تعیین یک یا چند محل ثابت برای اجرای تعزیه نشده است. در حالی که ارگان های مختلف دست اندرکار عرصه فرهنگ این امکان را در اختیار دارند.
زمانی تکیه دولت برای اجرای اختصاصی تعزیه در تهران تاسیس شد. این محل که وسعت زیادی داشت، به اندازه ای در عرصه تعزیه تاثیرگذار بود که باعث رونق و ماندگاری طولانی مدت این هنر شد و با آنکه چند سال از زمان ساخت و خراب کردن آن به وسیله رضاشاه می گذرد، همچنان در خاطره تاریخی مردم و تعزیه خوان ها باقی مانده و آنها در آرزوی داشتن چنین تکیه ای هستند.
با توجه به اینکه طی سه دهه اخیر هیچ سالن نمایشی در کشور ساخته نشده، شاید آرزوی ساخت یک تماشاخانه اختصاصی برای تعزیه تاحدود زیادی دور از دسترس و حتی غیرممکن به نظر برسد، ولی این امکان به راحتی در اختیار دست اندرکاران امور فرهنگی قرار دارد تا با تهیه یک چادر برزنتی بزرگ حداقل به صورت موقت یک تکیه را به شکلی آبرومند فراهم کنند تا تعزیه خوان ها بتوانند از آن استفاده مناسبی داشته باشند. وقتی گروه های تعزیه خوان ایرانی برای اجرای این نوع نمایش به کشورهای دیگری از جمله آلمان، فرانسه، ایتالیا، روسیه و حتی امریکا سفر می کنند و با محل مشخص و قابل قبولی برای اجرای کوتاه مدت خود مواجه می شوند، بسیار طبیعی به نظر می رسد در کشور خودمان انتظار محل مناسبی برای اجرای تعزیه حتی به شکل مناسبتی را داشته باشند. مشکلی که در جشنواره تئاتر رضوی برای گروه های تعزیه خوان و آیین های نمایشی نمود پیدا کرد.
علاءالدین قاسمی تعزیه گردان باتجربه کشور در این باره می گوید: در حال حاضر هیچ حسینیه ای به عنوان جایگاه اجرای تعزیه در تهران ساخته نشده است. این نشان می دهد به این گونه آثار بهاء چندانی داده نمی شود. در حالی که آئین های سنتی برای رشد نیازمند حمایت همه جانبه و ایجاد یک محل ثابت و متمرکز هستند.
حسن سبحانی کارگردان نمایش زوار در جشنواره رضوی اظهار داشت: بدون شک جشنواره می تواند تاثیرگذار باشد، ولی برای اینکه در این زمینه بتوان تعداد مخاطبان بیشتری را جذب کرد باید محلی مناسب و ثابت برای ارایه این نوع آثار در نظر گرفته و به صورت مستمر اجرا شود.
عباس صالحی نوازنده تعزیه شاه ابراهیم معتقد است: این آثار باید در یک تکیه مشخص با سکوی گرد اجرا شوند. در حالی که محوطه جلو تئاتر شهر این ویژگی را ندارد. در نظر گرفتن فضای باز تئاتر شهر برای اجرای تعزیه و دیگر آئین های نمایشی جشنواره تئاتر رضوی به جهت موقعیت محل مناسب نیست و تاثیر منفی بر ذهن مخاطب می گذارد.
محسن میرزاعلی پرده خوان سقاخانه اسماعیل طلایی گفته است: وقتی ما در کشورمان از گنجینه ارزشمند تعزیه و آیین های نمایشی برخورداریم، باید از آن به خوبی استفاده کنیم. تعیین محلی ثابت و مشخص برای اجرای چنین آثاری در طول سال اهمیت زیادی دارد. تئاتر دینی و سنتی در تمامی کشورهای جهان به عنوان آثاری کهن و نیازمند توجه خاص محسوب می شود. چون نیاز مخاطب امروزی تئاتر با خواسته های بینندگان گذشته تفاوت های اساسی دارد. بنابراین کاملا طبیعی به نظر می رسد که دست اندرکاران و هنرمندان عرصه نمایش در سراسر جهان آثار خود را متناسب با نیاز و خواسته های مخاطبانشان ارایه کنند.
با این وجود چون تئاتر هر کشوری ریشه در گونه های نمایشی قدیمی خود دارد، مدیران فرهنگی همواره در حفظ و ارایه مناسب این نوع آثار تلاش می کنند. این موضوع در هر کشور به شکل های متفاوتی صورت می گیرد. در کشور ما نیز علاقمندان به حفظ شیوه های نمایشی قدیمی برای اینکه بتوانند به کار خود ادامه دهند، نیازمند حمایت های مختلف مادی و معنوی، از تعیین محل اجرای مناسب تا کمک هزینه برای اجرای نمایش هستند.
رضا برات زاده کارگردان «هش گل »در جشنواره تئاتر رضوی گفت: فعالان تئاتر دینی منتظر حمایت نیستند و به خاطر عشق و علاقه به کارشان در این عرصه فعالیت می کنند، اما حمایت دولت باعث افزایش فعالیت این گروه ها و بالا رفتن کیفیت آثارشان
می شود. در همین جشنواره رضوی مدیریت و برنامه ریزی برای گروه های شهرستانی ایراد داشت. مهدی دریایی کارگردان تعزیه شهادت محمد عابد در این خصوص می گوید: در حال حاضر فقط در شهر اراک ۴۰ گروه تعزیه خوان وجود دارند که در صورت حمایت مناسب دولتی می توانند در طول سال به اجرای نمایش بپردازند. این حمایت می تواند در جهت تامین محل مناسب اجرای نمایش و کمک به گروه ها برای تامین هزینه هایشان باشد.
میرزاعلی معتقد است: فعالان این عرصه برای کسب درآمد به این هنر رو نیاورده اند، بلکه مسایل دینی و اعتقادی آنها را ملزم به فعالیت در این عرصه می کند. بسیاری از اساتید این عرصه نیز به رایگان شاگردانی را برای فعالیت در این راه تربیت می کنند با این وجود باید از این افراد حمایت شود تا امکان انتقال مناسب تجربیات شان را داشته باشند. حسن عنایت پور کارگردان مراسم فریاد می گوید: متولیان تئاتر باید طوری برنامه ریزی کنند که آیین های نمایشی، تعزیه و نمایش های دینی در طول سال به صورت مستمر اجرا شوند تا ذهن مردم همواره به تماشای این آثار عادت کند. نه اینکه همه چیز به اجرایی کوتاه در جشنواره منوط شود.
بیشتر فعالان عرصه تعزیه و آیین های نمایشی خودانگیخته و خود آموخته هستند. یعنی علاقمندی های شخصی و سوابق فعالیت خانواده یا اقوام آنها باعث شده است به این عرصه وارد شوند و از آموزش خاصی برخوردار نبوده اند. آموزش سینه به سینه این آثار که اکنون تنها شیوه انتقال این نوع نمایش ها محسوب می شود، هماهنگی تعاریف اجرای این گونه آثار با تعاریف آکادمیک را ناممکن می سازد.
سبحانی در این خصوص بر این باور است: ارایه تحقیق هایی که بتواند جنبه های مختلف این نوع آثار را مشخص کند یکی از راه های ریشه یابی آئین های سنتی است و دست اندرکاران این بخش را برای ارائه تئاترهای دینی باکیفیت تر کمک می کند. شناخت همه جانبه یک آئین نمایشی خرافات احتمالی آمیخته با مراسم مذهبی را نیز مشخص و آنها را از آئین واقعی جدا می کند. گروه های نمایشی باید آموزش های لازم را ببینند و از طریق پژوهش این نوع آثار ریشه یابی شوند.
با آنکه تعداد فعالان عرصه اجرای تعزیه و آئین های نمایشی در کشور زیاد است، اما تا امروز از هیچ تشکل یا انجمن خاصی برخوردار نبوده اند. این موضوع پراکندگی قابل توجه گروه ها و نبود امکان برنامه ریزی حساب شده برای فعالیت آنها را به وجود می آورد. همچنین نبود انجمن شرایط برای آمارگیری دقیق از تعداد گروه ها و فعالان این بخش را ناممکن می سازد.
علاءالدین قاسمی به عنوان یکی از تعزیه گردانان قدیمی کشور موفق به تشکیل انجمن تعزیه خوانان ایران شده است. این انجمن می تواند گشایشی برای سامان بخشیدن به وضعیت گروه های تعزیه خوان و فعال در عرصه آیین های نمایشی محسوب شود. به خصوص اینکه می تواند مقدمه ای برای ایجاد محل ثابت اجرای این گونه آثار در تهران به وجود بیاورد.
قاسمی در این مورد گفت: اکنون برای سامان بخشیدن به این انجمن و جذب اعضا تلاش می کنیم تا به این وسیله محلی برای گردهمایی فعالان این عرصه به وجود آوریم. از اهداف اولیه انجمن تعزیه خوانان ایران برنامه ریزی برای گردهم آوردن تعزیه خوان های کشور است.

منبع : روزنامه جوان