بازگشت سوسیالیست ها به خانه پدری

دو دهه پس از این که تجدید نظرطلبان در درون احزاب سوسیال – دمکرات اروپائی بحث تئوری های نوین را بر اساس نظرات ایده پردازانی چون " گیدنز " و رهبرانی نظیر " تونی بلر " و " گرهارد شرودر " در بریتانیا و آلمان شروع کردند، امروز به نظر می رسد این تفکر شکست خود را با بازگشت به مبانی و اصول کلاسیک خویش به نظاره نشسته است.
شکست های پیاپی احزاب سوسیال – دمکرات در اکثر کشورهای اروپائی در دهه اخیر و اوج گیری جناح راست و محافظه کاران در این کشورها، دو ایده کاملا متفاوت و متناقض را برای توجیه موضوع مطرح کرده است. از یک طرف تا سال ۲۰۰۵ اکثر کارشناسان و تئوری پردازان بر این نکته متفق القول بودند که انعطاف ناپذیری و سیر و سلوک در اصول اولیه سوسیالیسم دلیل اصلی شکست آنان است و برای توجیه نظر خود نیز به موفقیت تز " کارگر نوین " تونی بلر استناد می جستند. از سوی دیگر کسانی نیز اعتقاد داشتند که این گونه تجدیدنظر و سمت گیری راست روانه از سوی سوسیالیست ها رای دهندگان سنتی آنان را به ابهام و انفعال کشانده و اوج گیری چپ های رادیکال در اروپا و به خصوص جهش برق آسای حزب لیبرال - دمکرات در بریتانیا و حزب چپ آلمان را دلیل این مدعا می پنداشتند. با شکست حزب سوسیال – دمکرات آلمان و بعد از آن شکست بزرگ سوسیالیست های فرانسوی در سال ۲۰۰۷ این معادله دوگانه و لاینحل در بین سوسیالیست ها و کارشناسان مستقل تا حدود زیادی به نفع گروه دوم و نظریه الزام بازگشت به اصول اولیه رقم خورد. کنگره حزب سوسیال – دمکرات آلمان از ۲۶ تا ۲۸ اکتبر در هامبورگ با تاکید بر وفاداری خود بر اصل " سوسیالیسم – دمکراتیک " و سوگیری بحث و مناظرات روزهای برگزاری کنگره گویای چنین روند بازگشت به چپ بوده است. چنانچه این کنگره را با توجه به برنامه اساسی و تاریخی ( گراندزست پروگرام ) دقیقا هم طراز کنگره " بادگودسبرگ " در سال ۱۹۵۹ میلادی و در مقابل تجدیدنظر طلبی آشکار کنگره برلین در ۱۹۸۹ می بایست مورد بررسی قرار داد. در کنگره هامبورگ سوسیال – دمکرات ها با موجی از گرایش به چپ در درون حزب مواجهه شدند که دبیرکل " کورت بک " برای پاسخ به آن مجبور به تاکید چند باره ای به الزام وفاداری حزب به اصول سوسیالیسم – دمکراتیک گردید. از اکتبر ۲۰۰۷ که کنگره هامبورگ مباحث و تصمیمات نوین خود را اعلام کرد تا روز یکشنبه ۲۷ ژانویه که انتخابات ایالتی هسن و نیدرساکسن برگزار گردید و در آن سوسیال – دمکرات ها، سبزها و حزب چپ آلمان موفقیت قابل توجه ای را کسب کرده و به خصوص در ایالت هسن با شکست " رونالد کخ " نفر دوم حزب دمکرات – مسیحی ضربه اساسی را به ائتلاف راست زدند، گویای موفقیت ایده بازگشت به اصول اولیه سوسیال – دمکراسی می تواند به حساب آید. واقعیت های عینی و ضرورت تحولات اجتماعی در ظرف مورد نظر خود همانگونه که قبلا در بریتانیا تونی بلر را از حزب کارگر و خانه شماره ۱۰ داونینگ استریت بیرون انداخته بود این بار در آلمان نیز از یک طرف سوسیالیست ها را به سوی مبانی اولیه و از سوی دیگر همای پیروزی بر رقیب سرسختی چون رونالد کخ و حزب لیبرال – دمکرات را برای آنان به ارمغان آورد.
هر چند که انتخابات ایالتی ۲۷ ژانویه در آلمان در ساختار قدرت این کشور و ائتلاف حاکم چندان تغییری را ایجاد نکرده است اما می تواند معادلات تازه ای را وارد فضای سیاسی این کشور کند. از یک طرف سوسیال – دمکرات ها یک آشتی دوباره ای با سندیکاهای کارگری و لایه های پائین جامعه آلمان برقرار کرده اند که در طی سال های اخیر با قهر آنان به خاطر پشت کردن حزب به منافع خود، به پاشنه آشیل سوسیال – دمکرات ها تبدیل شده بودند. از سوی دیگر هم اکنون با تقویت جایگاه این حزب در ساختار فدرالی کشور و روند رو به رشد آن، معادله قدرت در ائتلاف حاکم تا حدودی به نفع حزب سوسیال – دمکرات تغییر کرده است و این موضوع می تواند در آینده برای بقای این ائتلاف در چارچوب فعلی خطرناک جلوه کند. تاکنون کاستن از هزینه های دولتی برای بیمه های تامین اجتماعی و بیکاری و همچنین رکود اقتصادی فعلی، طبقات کارگری و متوسط جامعه را زیر فشار هزینه های زندگی قرار داده است که با سیاست های راست روانه شرودر و هم اینک دولت " آنگلا مرکل " صدراعظم آلمان اکثریت جامعه را به سمت درخواست امتیازهای اجتماعی بیشتر سوق داده است. در چنین فضائی حزب سوسیال – دمکرات و دیگر احزاب سوسیالیست اروپائی ضرورت تجدیدنظر و بازگشت به اصول کلاسیک سیوسیالیسم را بیش از پیش درک کرده اند. انتخابات ایالتی آلمان به خصوص نتایج ایالت هسن که به پیروزی سوسیال – دمکرات ها منجر شده و همچنین برای اولین بار حضور پر رنگ حزب چپ را در سبد آرای ایالت های غربی به رخ جناح راست آلمان کشید، می تواند زمینه ساز بازگشت جناح چپ این کشور در هرم قدرت تلقی شود. مهمتر اینکه تجربه آلمان بدون شک در انتخابات شهرداری های فرانسه در سال ۲۰۰۸ می تواند مورد استفاده حزب سوسیالیست این کشور نیز قرار گرفته و هشدار وزیر کشور دولت " نیکلای سارکوزی " در خصوص موقعیت متزلزل جناح راست در برگزاری این انتخابات را به یک کابوس واقعی تبدیل کند.

اردشیر زارعی قنواتی

منبع : پایگاه اطلاع‌رسانی فرهنگ توسعه