فرآیند توسعه صنعتی در استان مازندران

امروزه اهمیت صنعت ونقش آن برتجلی توسعه اقتصادی هرکشوربرکسی پوشیده نیست ،صنعت بعنوان عامل توسعه وموتوراصلی توسعه دراقتصادهرکشورمی باشد،صنعت همیشه پیشگام بخشهای اقتصادی است وسایربخشهای اقتصادی رابه دنبال خودبه حرکت درمی آورد.
وضعیت اقتصادی ایران بویژه بخش صنعت آن بعدازانقلاب تحت تاثیرشدیدپیامدهای ناشی ازوقوع جنگ تحمیلی ودوران سازندگی بوده وطی این دودهه شاهد عوامل محدودکننده ازقبیل کاهش شدیدومستمرنرخ رشداقتصادی،تورم فزاینده،بیکاری،عدم تحرک بخش خصوصی وفقدان بازاروساختاراقتصادی بوده است.
استان مازندران نیزبعنوان جزئی ازکشورعزیزمان باتوجه به امکانات ومنابع بالفعل وبالقوه ای که دراختیارداردتوسعه صنعتی جهت رشد اقتصادی واجتماعی ورفع معضلات آن چون کمبودتولید،تورم،بیکاری و...ازضروریات بحساب می آید.
● اهداف تحقیق درصنعت مازندران:
درسالهای اخیروجودسرمایه های کلان وسرگردان دربخش خصوصی راشاهدهستیم .سرمایه هایی که به دلایل مختلف درکارهای غیرتولیدی وغیرصنعتی بکارافتاده وغالباسودکلانی راعایدصاحبان خودمی نمایددرحالیکه روندروبه رشد وصنعتی شدن کشورهای پیشرفته واهمیت صنعت دراقتصادهرکشورلزوم روی آوری این سرمایه ها به طرف بخشهای تولیدی وصنعتی ازاهداف اساسی این تحقیق میباشد.
● روش تحقیق:
انتخاب روش تحقیق بستگی به ماهیت موضوع تحقیق،اهداف پژوهش وفرضیه های عنوان شده دارد.نظربه اهمیت فوق العاده تحقیقاتی ازاین دست چه درسطح منطقه وچه درسطح کشوردرابعاداقتصادی،اجتماعی،علمی دراجرای این تحقیق تلاش گردیده است تمامی متغیرهابدقت موردبررسی قرارگیردلذاروش تحقیق این پژوهش یک روش توصیفی وتحلیلی است که براساس آن داده های جمع آوری شده بااستفاده ازشیوه های آماری توصیف وموردتجزیه وتحلیل قرارخواهندگرفت.
هدف ازاین موضوع پژوهش توصیف عینی واقعی ومنظم خصوصیات یک موقعیت یایک موضوع است ،بعبارت دیگردراین گونه تحقیقات سعی میشودبدون هیچگونه دخالت یااستنتاج ذهنی برای آنچه هست نتایج عینی گرفت..
● تعریف سرمایه:
امروزه اتفاق نظرنسبت وهمه اقتصاددانان سرمایه رادارای اهمیت یکسان نمیدانند،ازاین رودرابعادوچگونگی نقش آن آرای گوناگونی وجوددارد.درمعناومفهوم ازسرمایه برای تولیداستفاده میشود.درهرجامعه ای این وسیله تولید(سرمایه وکار)وجودداردودیدگاه همین دوعامل است که شیوه شکل اجتماعی هرجامعه ای متمایز ازجامعه دیگرمیشود.بعبارت دیگرکمیت وکیفی ونحوه ارتباطی که این دوعامل کاروسرمایه بایکدیگربرقرارمیکننددرجوامع مختلف باهم فرق کرده ومرتبه هرجامعه ای را جامعه دیگرمتفاوت می سازد.
● سرمایه و نقش آن در توسعه صنعتی:
سرمایه نقش مهمی درتولیدایفامیکند،اگربه سرمایه شکل نمیگرفت ووجودنداشت انسان وجوامع انسانی مجبوربودندکه نیازهای خودراباچیدن میوه ازجنگلها ومحفوظ داشتن خوددرغارهابرآورده کنند حتی صیدماهی که اولین گام پیشرفت برای موادغذائی محسوب میشود احتیاج به سرمایه دارد وبایدقبلااسباب وآلات ماهیگیری یعنی تورودام راتهیه کرد.برای اینکارانسان بایدقسمتی ازفعالیتهاودسترنج خودرابمنظورتولیدبعدب ذخیره وپس اندازکند.
● منابع تشکیل سرمایه:
شکل گیری وتشکیل سرمایه باهزینه های اقتصادی ولی بانرخ برگشت توام خواهدبود.
سرمایه گذاری باتشکیل سرمایه وقتی امکان پذیراست که تخصیص منابع منجربه افزایش ذخایرسرمایه ای چه مادی وچه انسانی شود.تشکیل سرمایه وبکارگیری آن درآمدرافزونی میبخشدودرآمدافزون شده به نوبه خودتشکیل سرمایه رابیشترتسهیل میکند.تشکیل سرمایه عامل مهم وبنیادی درتحقق توسعه است.
● اهمیت تشکیل سرمایه:
تشکیل سرمایه اعبادبازارراگسترش خواهددادوعوامل عقب برنده دربسط وتکامل بازارراازطریق ایجادامکانات گوناگون وایجادسرمایه های بالا سری اجتماعی واقتصادی ازبین برده ودوره های فقرراچه ازجهت عرضه وچه ازجهت تقاضاازبین میبرد.
تشکیل سرمایه وسرمایه گذاری درتولیدکالاهای سرمایه ای افزایش تولیدات امکانات بیشترگسترش موسسات علمی واموزشی،پیشرفت فنی وتکنولوژیکی ایجادصرفه جوئیهای اقتصادی واجتماعی رادرابعادهمه جانبه اعم گسترده افقی وعمودی تخصیص بهترمنابع ومهارتهادرتولیدراامکان پذیرخواهدساخت.
● نگاهی به صنعت وتوسعه صنعتی درایران:
مفهوم صنعت:دربازنگری تاریخی مفهوم صنعت بانگاهی به تاریخ درمی یابیم زمانی که تمایلات بشری دراستفاده ازمنابع طبیعی باموانعی برخوردنموده است صنعت نیز آغازگشته است.ازآنجاکه کوشش انسان درطبیعت به منظوربقاء حیات می باشد،صنعت چیزی جزثمره آگاهی وتلاش انسان دربرخوردبامعضلات ورفع ان نمی باشد.
ضعف درطول تاریخ برحسب شرایط وضروریات زندگی انسان تکامل وتغییریافته است .انسان درطول حیاتش توانسته است ازطریق تحقیقات وتجربیات خود برخی اسرارورموزرادرطبیعت کشف کندواین تلاش ونتایج آن اثرات عمیقی درسرنوشت کنونی جهان داشته است بنابراین بدیهی است که مفهوم صنعت درعصرمابامفهوم آن درلحظات اولیه زندگی بشری بسیارمتفاوت است.
● تعریف صنعت:
غبارت است ازسازماندهی کلیه عوامل تولید(سرمایه،مدیریت،مواداولیه،نیروی انسانی)به منظورسازندگی ،رشدوتوسعه زندگی بشری که درترکیب وتحلیل وشکل دهی واستخراج مواداولیه محصول جدیدی رابوجودمی آورد.باتوجه به تعریف مزبورپروسه صنعت رابه چهاردسته مجزاتقسیم کرد.
۱) صنعت استخراجی (extractive)یعنی پروسه جداکردن عناصروموادمثل استخراج سنگ آهن اززمین وجداکردن منیزیم ازآب دریا
۲) صنعت شکل دهی(conditioning)یعنی تغییرشکل دادن ازخواص فیزیکی مثل صنایع فلزکاری وپلاستیکی
۳) صنعت تحلیلی(analithic)یعنی تجزیه موادبه عناصر سازنده اش مثل عملیات پالایش نفت وبسته بندی وغیره
۴) صنعت ترکیبی (synthetic)یعنی ترکیب وموادکردن اجزای سازنده یک محصول ماننداتومبیل
● نقش صنعت دراستراتژی توسعه:
صنعت امروزناشی ازفراگردبسیارپیچیده علمی وعملی وتکنولوژی ونتیجه تلاش وکوشش مستمروپیگیرسالیان متمادی دانشمندان ومحققین ومتفکرین وصنعتگران جهان میباشدلذادستیابی به استقلال صنعتی بدون برنامه ریزی ومشخص نمودن استراتژی صنعتی وبدون فراهم نمودن زمینه های علمی وتکنولوژی وتحقیقاتی وتوده ای نمودن علم تکنولوژی دریک کشوریابه تعبیری بومی نمودن تکنولوژی عملا ازمحالات بنظرمیرسد.
کشورماواصولاکشورهای جهان سوم برای حداقل نجات نجات ازاستعمارراهی جزصنعتی شدن ندارند،صنعتی شدن هم مستلزم دسترسی به تکنولوژی است.
● بررسی سیمای صنعت وتوسعه صنعتی دراستان مازندران:
۱) -موقعیت جغرافیایی ومرزها:
استان مازندران درشمال ایران بین عرض جغرافیایی حداقل ۳۵ درجه و۴۷دقیقه وحداکثر۳۶درجه و۳۵دقیقه شمالی وطول جغرافیایی حداقل ۵۰درجه و۳۴دقیقه وحداکثر۵۴ درجه و۱۰دقیقه شرقی ازنصف النهارگرینویچ واقع شده است.
پهنه ساسی اداری این استان ازشمال به دریای خزر ،ازجنوب به استانهای تهران وسمنان وازغرب وشرق به ترتیب به استانهای گیلان وگلستان محدودمیشود.
فاصله شهرساری تامرکزاستانهای مجاوریعنی تهران سمنان رشت وگرگان به ترتیب ۲۵۰-۲۰۱-۸۰-۱۳۲۱کیلومترمیباشد.
▪ تقسیمات جغرافیایی:
براساس آخرین تقسیمات کشوری درسال ۱۳۸۲ این استان دارای ۱۵ شهرستان ،۴۶ شهر،۴۳ بخش،۱۱۰ دهستانو۳۷۲۰ابادی بوده که ازاین تعداد۳۲۱۱آبادی(۳/۸۶)درصددارای سکنه و۵۰۹ آبادی ۷/۱۳درصدخالی ازسکنه میباشد.شهرستان بابل با۶۹۲آبادی دارای بیشترین وشهرستان جویباربا۷۴آبادی دارای کمترین تعدادآبادی درمقایسه باسایرشهرستانها می باشد،نسبت به سال۸۱هیچگونه تغییری نکرده است.
▪ مساحت استان مازندران:
استان مازندران باوسعتی معادل ۴/۲۳۷۵۶کیلومترمربع حدود۴۶/۱درصدازمساحت کشوررادربرداشته وهجدهمین استان ازاین جهت درکشور محسوب می گردد.ساری باوسعت۳/۲۳۸۵کیلومترمربع (۵/۱۵ درصدمساحت استان)وسیعترین ومحمودآبادباوسعت۸/۲۶۲کیلومترمربع۱/۱درصدمساحت استان کم وسعت ترین شهرستان استان محسوب میگردد.
تراکم جمعیت استان ۷/۱۲۱نفردرکیلومترمربع می باشد.
درآمدهای استانی وواگذاری دارائیهای سرمایه ای:
نظام طبقه بندی درآمدهای دولت که درسال ۱۳۸۱اصلاح گردیدطی سالهای ۱۳۸۲نیزتعیین کننده بخشهای مختلف درآمدهای استان بوده وازاین رومقایسه آن بانظام قبلی طبقه بندی درآمدی که درسال۱۳۸۷برای پیش بینی وتصویب درآمدهای عمومی دوره ۵ساله برنامه سوم مورداستفاده قرارگرفت رامشکل می سازد.براین اساس درآمدهای مالیاتی حاصل ازمالکیت دولت ،درآمدهای متفرقه،واگذاری دارائیهای سرمایه ای منابع عمومی دولت دراستان راتشکیل میدهد.
سرانه درآمدهای مالیاتی ومنابع عمومی استان درسال ۱۳۸۲ معادل ۵۴۵و۱۷۴ریال و۹۶۰و۲۴۳ریالمحاسبه شدکه درمقایسه باسال۱۳۸۱به ترتیب ۱/۱۲و۶/۱۹درصدرشدداشته است.
● نتیجه گیری:
بامطالعه وتجزیه وتحلیل یافته های پژوهش وآزمون فرضیه هانتایج بدست آمده ازآنهابصورت خلاصه بشرح زیرارائه میگردد.
۱) فرضیه اول :ازنظرفعالان بخش صنعت عدم توسعه صنعتی دراستان به دلیل کمبودزیرساختهای صنعتی زیست محیطی
۲) فرضیه دوم:ازنظرفعالان بخش صنعت عدم توسعه صنعتی دراستان به دلیل پائین بودن بازدهی سرمایه دربخش صنعت درمقایسه بابخش خدمات میباشد.طی بررسی بعمل آمده میزان پذیرش عامل ریسک ازسوی سرمایه گذاران ،عدم برگشت سرمایه سریع سرمایه اولیه درطرحهای صنعتی ،سودآوری بالادرفعالیتهای خدماتی وتجاری ،بالارفتن تدریجی هزینه های تولیدمانند:هزینه حمل ونقل ... وجودمقررات وسیاستهای قیمت گذاری دولتی واصولادخالت دولت دراین زمینه
۳) فرضیه سوم:ازنظرفعالان بخش صنعت عدم توسعه صنعتی دراستان بدلیل فقدان تاسیس منابع سرمایه وعدم توسعه بازارهای مالی میباشد.
۴) دارندگان موافقت اصولی وابستگی شدیدبه تسهیلات بانکی دارند.
۵) همکاری بانکهادراعطای تسهیلات بانکی به صاحبان موافقت اصولی دراستان ضعیف است.
۶) میزان وام دریافتی جهت احداث کارخانجات بانرخ بالاسودبانکی ومدت کم بازپرداخت بانکهامی باشد.
● پیشنهادات:
استان مازندران ازلحاظ آب وهوای وشرایط طبیعی ازدیربازبعنوان یکی ازمراکزکشاورزی درکشورشناخته شده است وازدیدگاه مسئولین توسعه استان راازبعدکشاورزی دانسته است وتوسعه صنعتی دراستان کمترموردتوجه قرارگرفته است تراکم جمعیتی بالاکشاورزی جذب تمامی افرادفعال دراستان رانداشته وپیامدآن امروزوجودنرخ بالای بیکاری وعدم توسعه صنعتی استان بوده است.
▪ ایجادشهرکهاونواحی صنعتی درهرشهرستان استان می تواندمشکلات استان وسرمایه گذارهارامرتفع کندوهمچنین ازپراکندگی صنایع جلوگیری میکند.
▪ گسترش وتوسعه عملی بازارهای مرزی استان وهمچنین ایجادنمایشگاههای تخصص وصنعتی بازرگانی جهت شناسایی توانمندیهای صنایع استان.
▪ ایجادکمیته های وتخصصی ویانهاداستان متشکل ازادارات ومتخصصان ومراکزتصمیم گیری سازمان مدیریت واستانداری ،جهاد،صنایع ومحیط زیست وغیره
▪ یکی ازضرورتهای توسعه وارتقاء صنعت ،آموزش نیروی استان شاغل بخش وصنعت است درحال حاضر۸۶درصددربخش صنعت زیردیپلم ومطلوب نیست.آموزش بایددرسرلوحه کارقرارگیرد.محققان وپژوهشگران درزمینه صنعتی وسرمایه گذاری وارتقاء توسعه مشکلات رامربوط به بازدهی سرمایه وسودآوری درصنایع استان مازندران ومشکلات رابازاریابی صنعتی دراستان توجه خاصی داشته اند.

منوچهربحری
فهرست منابع وماخذ:
۱-اسکونژاد-محمدمهدی-اقتصادمهندسی ارزیابی پروژه های صنعتی تهران –مرکزنشردانشگاه صنعتی امیرکبیر(پلی تکنیک)اذماه۱۳۷۹
۲-الیاسی-حمید-واقعیات توسعه نیافتگی –انتشارات موسسه انتشار۱۳۷۰
۳-دانش مدیریت –دانشکده علوم اداری ومدیریت بازرگانی شماره۲۴بهار۱۳۷۳
۴-رفیع پور-فرامرز-پندارهاوپنداشتها-انتشارات شرکت سهامی انتشار۱۳۶۷
۵-ریهول کیوی-لوک وان کانپهود-روش تحقیق درعلوم اجتماعی –ترجمه دکترعبدالحسین نیک گهر-تهران فرهنگ معاصر۱۳۷۳
۶-سازمان برنامه وبودجه-آمارنامه استان مازندران۱۳۷۸
۷-ریچاردلون-هری رشدمنطقه ای-ترجمه قائم خلیل زادرضایی-سازمان برنامه وبودجه –دفتربرنامه ریزی منطقه ای۱۳۶۲

منبع : صنایع نیوز