فناوری اطلاعات، بیگانه با دانشگاه

استفاده از فناوری اطلاعات در دانشگاه‌های کشور و همسو ساختن آن با شاخص‌های توسعه ملی و جهانی از سوی صاحبنظران و استادان دانشگاهی در حالی مورد تاکید است که با سیاست گذاری خاص مسئولان استفاده و بودجه این فناوری فقط به دانشگاه های فنی مهندسی اختصاص یافته و دانشگاه های علوم انسانی از فناوری اطلاعات بی بهره اند.
این در حالی است که ناهمگونی آشکار میان مراکز دانشگاهی به عنوان مراکز فرهنگ ساز به خصوص در دانشگاه های علوم اجتماعی، این بیگانگی را تشدید می کند.براساس یک تحقیق انجام شده از سوی ۳۰ دانشجوی دانشگاه علامه طباطبایی تنها یک نفر با اینترنت کار می کرد و دو نفر ازmail -e آن هم صرفاً برای فعالیت های تفریحی استفاده می کردند و کمتر دانشجوی علوم اجتماعی نگاه علمی به استفاده از فناوری اطلاعات داشته است.هم اکنون با ایجاد تحولی جدید در زمینه استفاده از فناوری اطلاعات، حرکتی نوید بخش در دانشگاه های ما آغاز شده است اگر چه مبحث فناوری، به تنهایی مطلب جدیدی نیست، و از قبل هم مطرح بوده است، ولی هنگامی که فناوری اطلاعات در مقوله آموزش عنوان می شود، بستر جدیدی را در زمینه استفاده از اطلاعات و ارتباطات در سطوح آموزشی می گشاید.
دکتر مسعود شفیعی، معاون تحقیقات و فناوری وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات با اشاره به اینکه امروزه فلسفه یادگیری جانشین تدریس می شود، تاکید می کند: «دانشجویان ما باید خود به دنبال فلسفه یادگیری باشند. به عبارتی آموزش و پژوهش باید در هم ادغام شود. اگر دانشگاه های ما تا پیش از این جهتی یک سویه را طی می کردند، با طرح مباحث فناوری اطلاعات و استفاده از جدیدترین راه های ارتباطی برای کسب دانش، دیگر باید جهتی دایره وار به خود بگیرد و استاد محوری از بین برود، تا بدین ترتیب دانشجو خود نیز بتواند به دنبال اطلاعات برود، از سوی دیگر نیز استاد در تعامل با دانشجو، از جدیدترین مطالب آموزشی اطلاع یابد.»وی در ادامه با توجه به امکانات موجود در دانشگاه های کشور معتقد است که گرچه نسبت به امکانات دانشگاه های خارجی، ما هنوز در گام های اولیه هستیم، ولی استفاده از اینترنت در مقطع کارشناسی ارشد ودکترا، باعث شده که دسترسی خوبی به اطلاعات در سطح آموزش عالی فراهم شود.موضوع دیگر از بین رفتن بعد مکان است.
اگر در گذشته دانشجویی قصد دسترسی به اطلاعاتی را داشت، حتماً می بایست در مکان حضور یابد، ولی در حال حاضر مشکل بعد مسافت از بین رفته و دسترسی به هرگونه اطلاعاتی از یک مکان دورتر امکان پذیر شده است.اگر چه دانشگاه های ما، هنوز قدم های اولیه را در مسیر توسعه فناوری اطلاعات پشت سر می گذارند ولی این مانع از این نیست که ما نیاز های آکادمیک آموزش عالی خود را در راستای استفاده از فناوری اطلاعات و گسترش آن به عنوان یکی از چالش های پیش روی آموزش عالی در قرن بیست و یکم نادیده بگیریم.دکتر محمد کاظم اکبری، رئیس دانشکده کامپیوتر و فناوری اطلاعات امیر کبیر و دبیر اولین کنفرانس بین المللی فناوری اطلاعات و دانش، وضعیت دانشگاه های کشور را با توجه به امکانات موجود چنین تشریح می کند: «در زمینه فناوری اطلاعات باید گفت بستر ها پایه های آن در رشته های کامپیوتر، و مخابرات وجود داشته، ولی از وقتی شبکه های سریع ارتباطی توانستند امکانات و اطلاعاتی را از طریق اینترنت و شبکه های اطلاعاتی به سراسر جهان منتقل کنند، زمینه های کاربردی جدیدی هم ایجاد شد. لذا جریان جدیدی به نام IT و در نهایت IK (یعنی اطلاعاتی که دانش ایجاد کند و منتهی به یک زمینه علمی فکری شود) به وجود آمد.
بنابراین برای برگزاری دوره های مختلف فناوری اطلاعات در دانشگاه ها نیاز چندانی به تربیت نیروی متخصص نداشتیم. لذا از نیروی موجود کمک گرفتیم و دوره هایی را در دانشگاه امیرکبیر تدوین کردیم.»به نظر می رسد تربیت نیروی انسانی در زمینه آموزش الکترونیکی و استفاده از فناوری اطلاعات در دانشگاه ها، یکی از اهداف آموزش عالی است که امروزه مورد توجه صاحبنظران و اساتید دانشگاهی قرار گرفته است. ولی اینکه آیا اهمیت چنین استفاده ای از فناوری اطلاعات فقط باید مختص دانشگاه های فنی مهندسی باشد، جای تامل دارد. تامل از آن جهت که چرا استفاده از جدیدترین فناوری اطلاعات و ارتباطات، تنها به دانشجویان مهندسی کمک خواهد کرد و دانشجویان علوم انسانی هیچ گونه ارتباطی با فناوری اطلاعات نخواهند داشت.
محمدعلی بهرینی، نویسنده مقاله «فناوری اطلاعات و گام های قبل از صفر» (ارائه شده در اولین کنفرانس فناوری اطلاعات و دانش) در ارتباط با لزوم استفاده دانشجویان علوم انسانی از فناوری اطلاعات، توضیح می دهد: «در بحث فناوری اطلاعات، ما صرفاً سخت افزار و نرم افزار را مدنظر داریم و اکثراً بودجه های مملکت را به این امر اختصاص می دهیم و در حال حاضر دانشگاه های فنی مهندسی، تجهیزات لازم را از تهیه کامپیوتر گرفته تا انواع برنامه های نرم افزاری در جهت گسترش فناوری اطلاعات به کار می گیرند. ولی دانشگاه ها ی علوم انسانی از موضوع فناوری اطلاعات بسیار بی بهره اند. در یک تحقیق انجام شده از ۳۰ دانشجوی دانشگاه علامه طباطبایی، تنها یک نفر با اینترنت کار کرده بود و دو نفر از mail-e آن هم صرفاً برای فعالیت های تفریحی استفاده می کردند و کمتر دانشجویی، نگاه علمی به استفاده از فناوری اطلاعات داشت.
لذا در حال حاضر یک ناهمگونی آشکار میان مراکز دانشگاهی به عنوان مراکز فرهنگ ساز وجود دارد به خصوص دانشگاه های علوم اجتماعی که تا حد زیادی موجب تحکیم نگرش فرهنگی دانشجویان می شوند و حالا می بینیم که تا این حد بدنه این گونه دانشگاه ها، نسبت به فناوری اطلاعات بیگانه اند.»وی با تأکید بر ضرورت استفاده از فناوری اطلاعات در مراکز دانشگاه های کشور، می گوید: «اگر چه ما امروزه، کمتر شاهد شکاف دیجیتالی میان مراکز دانشگاهی مثلاً در تهران با دانشگاه های شهرستان ها هستیم و خوشبختانه امکانات اولیه برای کلیه دانشگاه ها در سراسر کشور فراهم شده، اما ضروری است که همه دانشجویان اعم از رشته های فنی مهندسی و رشته های علوم اجتماعی از فناوری اطلاعات استفاده کنند و با رویکردهای علمی نسبت به این موضوع تحقیقات پژوهشی وسیعی را انجام دهند.»
فناوری اطلاعات به معنای استفاده از تکنولوژی است. به آن معنا که بتوانیم داده ها را پردازش کنیم، به اطلاعات برسیم و با استفاده از خدمات و کاربرد ناشی از آن اطلاعات، به جدیدترین مطالب روز دست یابیم. اگر چه کامپیوتر و اینترنت بهترین ابزار برای توسعه این تکنولوژی است، ولی باید توجه داشت که تنها وسیله نیست، به نظر می رسد باید به فکر راه های بسیار گسترده تری از این ابزار بود.
در این رابطه دکتر رضا صفابخش استاد دانشگاه امیرکبیر (دانشکده فنی و مهندسی) تأکید می کند که در حال حاضر دانشگاه های مهندسی در زمینه گرایش هایی چون تجارت الکترونیک، شبکه های کامپیوتری، سیستم های چند رسانه ای و... برنامه هایی تنظیم کرده اند که دانشجویان علاوه بر سطح کارشناسی و کارشناسی ارشد تا سطح دکترا در زمینه استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات، در سطحی بالا آموزش ببینند و پژوهش های علمی خود را در همین زمینه ها انجام دهند.
● فناوری اطلاعات؛ گام های آینده
اگرچه دانشگاه های امروز برای رسیدن به سطح گسترده ای از توسعه فناوری اطلاعات همچنان تلاش می کنند، ولی این مانع از آن نخواهد بود که برنامه هایی را برای آینده جهت توسعه هرچه بیشتر فناوری اطلاعات نادیده بگیرند.دکتر اکبری در توضیح برنامه های آینده در این رابطه می گوید: «هم اکنون پروژه ای در دانشکده کامپیوتر و فناوری اطلاعات امبیرکبیر در حال اجراست که تحت نام (PLAT FORM) در حال بررسی است؛ برنامه اساسی ای که بتواند دیگر برنامه ها را مدیریت کند (learning management system).این پروژه، یک برنامه عظیم نرم افزاری و تا حدی نیز سخت افزاری خواهد بود که حدود ۸۰ درصد کار آن در دانشکده پیش رفته و تا پایان سال، بعد از آزمایش و تست های مختلف، می توان آن را اعلان کرد و در اختیار دیگر دانشگاه ها و مراکز علمی _ آموزشی قرار داد.»وی در ادامه یادآور می شود که از همه مهمتر تقویت فعالیت های آموزشی در کنار فعالیت های پژوهشی است. بدین معنا که ما باید در آینده سعی کنیم تا آموزش و پژوهش در فناوری اطلاعات در سطوح آموزش عالی، با هم فعالیت کنند. تا از یک طرف یک جریان علمی _ فرهنگی در سطح دانشگاه ها راه اندازی شود و از سوی دیگر تربیت نیروی انسانی متخصص در این زمینه گسترش یابد که از مهمترین عناصر موفقیت توسعه فناوری اطلاعات خواهد بود. تلاش ما باید تربیت مغزافزار در سطح دانشگاه ها باشد.
دکتر رضا صفابخش نیز در تشریح برنامه ها و چشم اندازهای آینده اظهار می دارد: «از آنجا که توسعه فناوری اطلاعات در دانشگاه ها، مستلزم هزینه زیادی است، لذا در حال حاضر با بودجه فعلی، امکان هرگونه فعالیت جدی ناممکن به نظر می رسد. بنابراین دانشگاهیان سعی دارند تا با توسعه همکاری با صنعت، بودجه هایی را جذب کرده و در جهت برنامه های آینده فناوری اطلاعات به کار بندند.»ارتباط با دانشگاه های خارج و استفاده از تجارب آنها، یکی دیگر از برنامه هایی است که می توان در حوزه فناوری اطلاعات بدان دست یافت.
دکتر شفیعی با اشاره به اهمیت استفاده از اساتید خارجی در دانشگاه های کشور تأکید می کند: «اگرچه امروزه بر توانمندی های منابع انسانی درونی کشور تأکید می شود، ولی نباید چنین تصور کرد که تنها می توان از اساتید داخلی استفاده کرد، بلکه همواره باید در نظر داشت که اگر دانشگاه های ما از اساتید خارجی به صورت ویدئو کنفرانس و یا از طریق اینترنت استفاده کنند، دانشجویان می توانند به بانک های اطلاعات قوی و به روز دنیا نیز دست یافته و ارتباط علمی خود را با دیگر دانشگاه های خارج حفظ کنند.»
● دانشگاه مجازی؛ گامی در راستای فناوری اطلاعات
دانشگاه مجازی و آموزش الکترونیکی امکان یادگیری خارج از محیط کلاس و دانشگاه را به دانشجو می‌دهد. در این روش که هیچ حد و مرزی برای آموزش قائل نمی شود به راحتی می توان به اطلاعات تمامی رشته های علمی، در حداقل زمان ممکن و در هر نقطه دسترسی پیدا کرد.
دکتر اکبری در رابطه با لزوم دانشگاه مجازی و توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در این زمینه می گوید: «دانشگاه های ما در دو سطح فعالیت می کنند، یکی در سطح معاونت آموزشی دانشگاه که در حال حاضر پروژه هایی را برای عرضه دروس در دست اجرا دارد و دیگری در سطح مجازی، یعنی فعالیت علمی در بسترهای الکترونیکی. بدین معنا که عرضه دروس یا در بستر اینترنت انجام می شود یا از طریق تله کنفرانس.چنین سیستمی که دانشگاه مجازی نام دارد برای وضعیت کشور ما نه تنها ضروری است، بلکه می تواند گامی در جهت استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات باشد.»وی در ادامه به یکی از چالش های پیش رو در این طرح اشاره می کند و معتقد است: «اگرچه نمی توان لزوم آموزش الکترونیکی را نفی نمود، ولی برگزاری امتحانات پایان ترم دردانشگاه مجازی، یکی از معضلاتی است که ضریب انتقادپذیری آن را نسبت به دیگر روش ها بالا می برد.
البته یکی از راهکارهای موجود برای حل چنین معضلی می تواند برگزاری امتحانات پایان ترم در دانشگاه های فعلی باشد.»لذا می توان امیدوار بود تا با راه اندازی و توسعه آموزش الکترونیکی، استفاده گسترده ای از فناوری اطلاعات در سطوح آموزش عالی به عمل آورد. آموزش الکترونیکی به عنوان یکی از ابزارهای مهم در رفع مشکلات عقب ماندگی در فناوری اطلاعات امروزه توجه مجامع علمی را به خود جلب کرده است. چنین آموزشی که در حال حاضر، به صورت بسیار گسترده در دانشگاه های خارج اجرا می شود، متضمن الگوبرداری های متنوع و متناسب با وضع و سیستم آموزش عالی کشور خواهد بود.
ندا عبدالوند، مهندس کامپیوتر، با اشاره به اینکه فناوری اطلاعات یک علم ابزاری است و باید بهترین استفاده را از این ابزار کرد می گوید: «در دانشگاه ملبورن استرالیا، دانشجو قبل از ورود به دانشگاه، نامه درخواستی می فرستد و بعد از پذیرش با همان نامه ثبت نام می کند و دارای کد تحصیلی می شود. سپس آن دانشجو در تمام طول تحصیل از طریق همان کد به وسیله اینترنت، سئوالات خود را می پرسد و با هر سئوالی، پرونده ای برای او باز می شود که فقط مخصوص خود اوست و هر وقت بخواهد می تواند به پرونده اش مراجعه کند لذا نه تنها دانشجو به راحتی از طریق الکترونیکی، به جواب سئوالات خود می رسد، بلکه در وقت و هزینه راه نیز صرفه جویی خوبی می کند.»وی به اهمیت داده ها در فناوری اطلاعات اشاره می کند و معتقد است: «فناوری اطلاعات بدون داده، هیچ فایده ای ندارد و این مسئله ای است که در دانشگاه های خارج حل شده است. فناوری اطلاعات یک علم ابزاری است که خودش را در صنعت نشان می دهد. حال آنکه دانشجویان ما به کلی با صنعت بیگانه اند، لذا نمی توانند از فناوری اطلاعات در زمینه صنعت سود جسته و آنها را در حل مشکلات صنعتی به کار بندند.»

منبع : اخبار فن‌آوری اطلاعات ایتنا