با حوصله تدبیر کنید

رهبر انقلاب در دیدار اخیر رئیس جمهور و هیئت دولت ضمن آنکه دولت نهم را دولت کار و اقدام خوانده و طرح تحول اقتصادی را از کارهای بزرگ دولت برشمردند، با قابل قبول بودن سرفصل های این طرح، گوشزد نمودند؛ «این کار بسیار مهم حتما انجام شود اما در این روند باید از هرگونه شتابزدگی مطلقا پرهیز کرد. اجرای خوب این طرح، قدم بزرگی در پیشرفت کشور است اما اجرای شتاب زده آن، خطرها و ضررهایی به دنبال می آورد بنابراین باید با بررسی چشم اندازها و پیامدها و تدبیر کردن راه های جلوگیری یا کنترل تبعات منفی، این جراحی بزرگ را به سلامت انجام داد.»
اکنون، حدود سه ماه از اعلام طرح تحول اقتصادی توسط رئیس جمهور می گذرد. این طرح دارای هفت موضوع شامل هدفمند کردن پرداخت یارانه ها، اصلاح نظام بانکی، مالیاتی، گمرکی، سیستم توزیع کالا و خدمات، تقویت پول ملی و افزایش بهره وری است.
نکته مهم در میان هفت پروژه ای که از سوی دولت مطرح شده، بحث هدفمند کردن یارانه هاست؛ مبلغی که به گفته وزیر رفاه و تأمین اجتماعی سالانه بالغ بر ۹۰ هزار میلیارد تومان به صورت غیرمستقیم در بخش های انرژی به مردم پرداخت می شود اما با توجه به اینکه افراد با هر میزان درآمد از یارانه های یکسان برخوردار می شوند، توزیعی ناعادلانه صورت می گیرد. از سخنان رئیس جمهور در مجلس و صدا و سیما نیز مشخص شده که در مرحله اول تأکید بر یارانه های انرژی است و قرار است از راه آزاد کردن قیمت آن، درآمدی که به دست می آید میان دهک های پایین جامعه توزیع شود.
«هدفمند کردن یارانه ها» بخشی از طرح جامع «تحول اقتصادی» دولت نهم است که سابق بر این در دولت ۸ ساله سازندگی تحت عنوان «تعدیل اقتصادی» و در دو دوره دولت اصلاحات با نام «ساماندهی اقتصادی» روی میز کار روسای جمهور نگه داشته شده و به دلایلی در اجرای آن ناکام بودند. شاید به دلیل همین ناکامی های گذشته است که امروز عده ای ازاجرای این طرح واهمه دارند.
در اینکه اقتصاد ما از زمان های گذشته دچار درد مزمن بوده و در شرایط فعلی، کشور با چالش های جدی اقتصادی روبروست و نیازمند یک جراحی جامع است، تردیدی نیست اما آفتی که کارهای بزرگی از این دست را تهدید می کند و باید از آن اجتناب کرد- همان گونه که رهبر معظم انقلاب متذکر شدند- شتاب زدگی و تعجیل و بررسی نشدن پیامدهای منفی و عدم تدبیر برای کنترل آنها است.
همه خیرخواهان و حتی برخی از منتقدان منصف احمدی نژاد، اقدام شجاعانه دولت نهم را در اجرای این طرح سرنوشت ساز می ستایند و آن را یک فداکاری و کار بزرگ می دانند اما دولت باید بپذیرد که هنوز بدنه کارشناسی کشور، نمایندگان مجلس و مردم نسبت به این طرح و چگونگی اجرای آن به قدر کفایت توجیه نشده اند. این طرح زمان بر خواهد بود. در این میان بسیاری از سازوکارها بایستی تدبیر شود تا نتیجه مطلوب حاصل گردد.
ظاهراً دولت در مرحله کارشناسی و تدوین این طرح درباره همه «چه باید کرد»ها و «چه نباید کرد»ها اندیشیده و به مقدمات لازم برای مهیا نمودن بستر و مجرای قانونی اجرای طرح توجه داشته است اما از سوی دیگر نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی معترضند که تاکنون یک برگه کاغذ از طرح تحول اقتصادی به دستشان نرسیده و آنان به عنوان نمایندگان مردم اطلاع کافی از کم و کیف و نظر کارشناسی دولت در این خصوص ندارند و نمی دانند دولت چگونه می خواهد طرح به این بزرگی را عملی کند تا برای مردم با کمترین هزینه همراه باشد.
این روزها درباره نقدی کردن (هدفمند کردن) یارانه ها که در اولویت طرح تحول اقتصادی قراردارد، پرسش هایی مطرح است که به توضیح بیشتر دولت نیازمند است نظیر آن که؛ آیا دولت برای آزاد کردن قیمت ها برنامه مشخص و حساب شده ای دارد؟ و آسیب های جانبی اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی ناشی از افزایش قیمت کالاها و خدمات را برآورد کرده است؟ آیا دولت به درستی محاسبه کرده است که با اجرای این برنامه از «چاله یارانه» درآمده در «چاه تورم» نیفتد؟ آیا دولت می داند به چه کسانی باید یارانه نقدی بدهد و به چه کسانی ندهد؟ آیا اطلاعات اقتصادی که از طریق خوداظهاری اشخاص جمع آوری شده می تواند مبنای علمی و عملی دقیق و قابل اتکایی برای تشخیص یارانه پذیران واقعی جامعه باشد؟
اینها سؤالاتی است که قبل از هرگونه اقدام اجرایی در مورد طرح تحول اقتصادی بایستی جواب های مشخص و قانع کننده ای از سوی دولت هم برای دست اندرکاران و مجلسیان و هم برای کارشناسان و مردم، ارایه شود.
در همه جای دنیا مرسوم است برای آنکه قدری از تبعات و آثار اجرایی یک طرح بزرگ کاسته شده و در اجرا، نقاط ضعف و قوت و نکاتی که احیانا در مرحله مطالعه نظری طرح مغفول واقع شده، آشکار و سطح عملیات طرح کامل شود و همین طور به لحاظ روانی نیز جامعه آمادگی پذیرش آن را پیدا نمایند، طرح مورد نظر را در مرحله اول به صورت آزمایشی به اجرا در می آورند. خوب است دولت محترم قبل از اجرای همه جانبه طرح تحول و فراگیری آن در سطح کلان جامعه، به اجرای آزمایشی این طرح در مدلی کوچکتر اقدام نماید.
طرح تحول اقتصادی دولت در بعد نظری قابل قبول و پسند همگان است؛ خصوصا آنکه دولت نهم بیش از ۲ سال از وقت خود را صرف تدوین و طراحی آن کرده است، اما به دلیل پیچیدگی های این طرح، ضروری است که راهکارهای دقیق و چگونگی اجرای بخش های مختلف نیز به روشنی بیان شده و در دسترس کارشناسان و خبرگان و عامه مردم قرار گیرد. همچنین لازم است مبادی رسمی اطلاع رسانی درخصوص طرح تحول اقتصادی تعیین و اعلام شود تا زمینه بروز شایعات و برخی گمانه زنی ها که در غالب موارد مضر به جان این طرح بزرگ است، کور شود.
موضوع دیگر آثار فرهنگی ناشی از اجرای این طرح است. معمولا مسایل فرهنگی- اعتقادی و حتی دینی و مذهبی مردم با مسایل اقتصادی و معیشتی آنان ارتباط نزدیک دارد؛ چرا که ریشه بسیاری از ناهنجاری های اجتماعی و فرهنگی به فقر و نابسامانی های اقتصادی افراد و جامعه بازمی گردد. یکی از راه های موثر در ایجاد زمینه و بستر لازم برای توسعه فعالیت های فرهنگی جامعه، بهبود وضعیت اقتصادی است. اگر وضع اقتصادی خانواده ها به سامان شود و دغدغه های معیشتی مردم کاهش یابد، در این صورت حاضر خواهند شد برای توسعه فرهنگ و ارتقاء سطح آگاهی های فرهنگی خود هزینه کنند. تاکنون از آثار طرح تحول اقتصادی در زمینه فرهنگی جامعه، مطلب قابل توجهی از سوی متصدیان امور بیان نشده که لازم است به این مقوله توجه بیشتری شود.
تحقق سند چشم انداز ۲۰ ساله و دست یافتن به افق های پیشرفت و توسعه کشور در گرو اجرایی شدن و کارایی طرح تحول اقتصادی است. طرح تحول، یک جراحی بزرگ برای اقتصاد کشور است. مردم می دانند برای درمان این بیماری کهنه و مزمن که هر روز به دامنه درد و رنج ناشی از آن افزوده می شود، چاره ای جز تن دادن به این جراحی و قبول آثار و تبعات ناشی از این عمل و پذیرفتن بخشی از هزینه های آن ندارند، اما انتظارشان از دولتمردان و مسئولان امر آن است که با کارشناسی عالمانه و آسیب شناسانه و تجمیع نظرات کارشناسان و خبرگان امر و تدوین دقیق نقشه راه با کمترین ضریب خطا و اشتباه، تا حد ممکن از تبعات منفی و هزینه های احتمالی که به این واسطه به مردم تحمیل می گردد، کاسته شود. مردم توقعشان این است که تیغ این جراحی بزرگ را در دست جراحانی کارآزموده، شجاع، دلسوز و صبور ببینند؛ خصوصیاتی که در دولت اصولگرا و مردمی احمدی نژاد سراغ دارند.

حمید امیدی

منبع : روزنامه کیهان