سیاست خارجی پیشرو

هفته دولت برکات فراوانی دارد، از جمله آن که مسئولان رده بالای دولت در فرصت های خاص این هفته، ناگفتنی های جالبی را بیان می کنند. منوچهر متکی در دوازدهمین همایش کانون اسلامی فارغ التحصیلان شبه قاره هند بخشی از خاطرات پشت صحنه اش را مطرح کرد که تاملی در آنها نشان می دهد ملت و دولت ایران امروز در چه جایگاهی در جهان ایستاده اند. وزیر خارجه از ادعای خنده دار دیپلمات های انگلیسی یاد کرد که یک سال قبل در مذاکرات با دیپلمات های ایرانی گفته بودند: وقتی ما اسم تحریم را بیاوریم، اوضاع کشورتان برهم می ریزد و اگر قطعنامه ای صادر کنیم، کارتان تمام است!
متکی از این گفت که شش ماه قبل وقتی ایران موضوع خرید پنج فروند توپولف پیشرفته را مطرح کرد، آمریکایی ها از طریق سفارت سوئیس پیغام دادند که بابت تعمیر قطعات این هواپیماها اطمینان داشته باشید چرا که ما ممنوعیت ها را از شرکت های هواپیمایی آمریکایی برداشته ایم، و این ایران بود که به دلایلی از خرید هواپیماها منصرف شد.
وزیر خارجه همچنین به خاطراتش در مورد نخستین برخورد غربی ها با مواضع سیاست خارجی در دولت نهم اشاره کرد و این که دیپلمات های برجسته غرب اقرار کردند: اول فکر می کردیم سیاست های اعلامی دولت جدید ایران از روی ناآگاهی دولتمردان این کشور از محیط بین المللی بوده اما وقتی تکرار کردند با دقت گوش کردیم و فهمیدیم این نگاه جدید، ایران جدید است.
یکی از وعده های دولت نهم، اتخاذ دیپلماسی فعال و مقتدر در عرصه بین المللی و جایگزین ساختن رویکرد افراطی به اروپای غربی با توجه و تمرکز به شرق، آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین بود. این وعده دقیقا در چارچوب دو راهبرد اساسی نظام جمهوری اسلامی یعنی راهبرد «نه شرقی، نه غربی» و راهبرد «عزت، حکمت، مصلحت» طراحی و بیان شده و در واقع پاسخی بود به رویکرد فزاینده به غرب بخصوص آمریکا و اروپای غربی که طی حدود یک و نیم دهه جز مجموعه هایی مانند «دیالوگ انتقادی» و سپس تعلیق دو سال و نیمه تمامی صنایع هسته ای کشور در نتیجه تعامل با تروئیکای اروپا، تقریبا هیچ حاصل جدی ای نه در عرصه سیاسی و نه حتی در زمینه های اقتصادی نداشت.
در دو سال گذشته حضور و همکاری ایران در مجموعه های همکاری شرق مانند اکو، آسه آن، شانگهای و سازمان همکاری های جنوب آسیا به موازات گسترش روابط با آفریقا و آمریکای لاتین شتابی فزاینده گرفت، بدون آن که با بلوک غرب، قهر شود.
هرچند پیش از آن هم توجهی- هرچند کمرنگ- به سازمان های همکاری در مرزهای شرقی کشورمان مبذول می شد اما این حضور، کمتر واجد نتایج ملموس اقتصادی برای کشور بود.
گسترش رویکرد به این دسته از کشورها و سازمان ها که اوج آن در سفر اخیر رئیس جمهور به چند کشور آسیای میانه و حضور و سخنرانی در هفتمین نشست کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای در بیشکک بود، علاوه بر نتایج سیاسی و تثبیت موقعیت منطقه ای و بین المللی ایران، در عمل به دستاوردهای اقتصادی قابل توجه نیز منتهی شده است، به گونه ای که شاید بتوان چنین تعبیر کرد که فصل ثمردهی و میوه چینی از این رویکرد فرا رسیده است.
رئیس جمهوری چین در حاشیه این اجلاس طی دیداری با همتای ایرانی اش اعلام کرد سقف مبادلات اقتصادی و سرمایه گذاری مشترک دو کشور می تواند تا دویست میلیارد دلار برسد. این در حالی بود که در مسیر سفر به بیشکک، با ترکمنستان و افغانستان هرکدام حداقل ۵ سند همکاری دو جانبه به امضا رسید.
اواخر خردادماه، رئیس جمهوری ترکمنستان در سفرش به تهران، طرح بزرگ احداث راه آهن مشترک دو کشور برای انتقال کالا و مسافر به کشورهای دیگر را ارائه کرد و آن را به سود دو کشور دانست و اوایل این ماه لوکا شنکو در مینسک پایتخت بلاروس به احمدی نژاد گفت: از کمک های طرف ایرانی در صنایع نفت و گازمان تشکر می کنیم و امیدواریم ایران در اقتصاد بلاروس بیش از این سرمایه گذاری کند.
فهرست این نوع تعاملات اقتصادی با کشورهایی بجز آمریکا و اروپای غربی بسیار طولانی تر از حوصله این نوشتار است. اما همان طور که متکی در جمع فارغ التحصیلان شبه قاره هند گفت، غیر از سطح معمولی مراودات، مناسبات تجاری و سرمایه گذاری با رقم های میلیاردی میان ایران و کشورهای دیگر برقرار شده که فقط یک قلمش ده میلیارد و دو قلم دیگرش چهل میلیارد دلار ارزش دارد.
علاوه بر عزت و سربلندی روز افزون ملت و دولت ایران، ثمرات ایستادگی بر مواضع اصولی در سیاست خارجی در عرصه هایی گشایش فراهم کرده که دولت های سلطه طلب اروپایی و آمریکا آن را به عنوان گلوگاه برای کشورمان شناخته بودند. معاون بانک مرکزی کشورمان بتازگی در مصاحبه ای با فایننشال تایمز به بانک های آلمانی هشدار داد اگر فعالیت خود را در ایران متوقف کنند، از سرگیری آن چندان راحت نخواهد بود، زیرا به گفته وی بانک هایی از کشورهای آسیایی، روسیه و حتی حوزه خلیج فارس برای جایگزینی با آنها اعلام آمادگی کرده اند. دیروز صبح فرانجیالی، دبیرکل سازمان جهانگردی و گردشگری در همایشی در تهران اعلام کرد رشد گردشگری در ایران دو برابر متوسط رشد جهان بوده و سرمایه گذاری کشورمان در این زمینه کاملاً منطقی است. در همین همایش بود که رئیس سازمان میراث فرهنگی سال ۲۰۰۸ میلادی را سال شروع میلیاردها دلار سرمایه گذاری در صنعت گردشگری کشورمان ذکر کرد.
این همه در حالی به دست آمده که رئیس جمهور، ششم مردادماه در یک گفت وگوی تلویزیونی تصریح کرد: دولت نهم در چهارماه آینده دور جدیدی از دیپلماسی فعال و ابتکاری خود را در سطح منطقه ای و بین المللی کلید خواهد زد.

ناصر بهرامی راد

منبع : روزنامه کیهان