مشکلات خواب در کودکان

آرزوی هر پدر و مادر آن است كه فرزندشان راحت به خواب رفته، خواب شیرین داشته و صبح، بشاش و خندان از خواب برخیزد و هنگامی كه این سیكل به هر دلیل به هم می خورد، در حقیقت خواب شیرین از پدر و مادر نیز سلب خواهد شد. بسیاری از والدین با این مشكل مواجه گردیده و دچار دستپاچگی و نگرانی می گردند، اگرچه كه خود در پاره ای از موارد در به وجود آوردن آن نقش دارند. البته موضوع بی خوابی و بدخوابی كودكان به زمان دبستان محدود نگردیده بلكه باید از اولین روزهای زندگی طفل، والدین با طرح و ساعات طبیعی خواب وی آشنا گردند تا در این تشخیص اشتباهی رخ ندهد.
●علائم اختلال
طرح خواب كودكان در سنین مختلف، تفاوت می یابد و اكثر اوقات، والدین عزیز به دلیل ناآشنایی با این طرح، كودك خود را دچار بی خوابی اطلاق نموده و در بسیاری موارد از طبیب خود درخواست تجویز داوری خواب آور می نمایند.
طرح خواب كودكان در زمان نوزادی كاملاً با اطفال بزرگتر متفاوت است و یك نوزاد، اكثر اوقات روز را در خواب به سر می برد. گاهی اوقات، مادر با نادیده انگاشتن چرت زدن های نوزاد در روز، این را جزء خواب وی به حساب نیاورده و او را بی خواب و بدخواب تصور می نماید.
گاهی اوقات، دلیل بی قراری و بدخوابی و گریستن های نوزاد، ناآشنایی مادر با طرز صحیح شیردادن وی و حفظ نظافت جسمانی اش است كه با رفع این مشكلات، خواب وی منظم خواهد شد. طبیعی است كه یك نوزاد چندین بار طی خواب شبانه از خواب برخاسته و گریه كند و با شیرخوردن آرام شود و به خواب رود.
طی دوران شیرخوارگی، هرچه به یك سالگی نزدیكتر شویم تعداد برخاستن های طفل از خواب شبانه كمتر می شود. در حدود سنین مدرسه، طرح خواب كودك به بزرگترها شبیه تر می گردد؛ با این تفاوت كه آنها به ساعات خواب بیشتری نیاز دارند.
یكی از مسائل ایجادكننده مشكل در خواب كودكان، حل نشدن استرس های روزانه آنان می باشد كه با همراه بردن این مشكلات به رختخواب، دچار كابوس شبانه یا وحشت شبانه خواهند شد.
اختلاف بین والدین، وجود بیماری افسردگی در كودك و بیماری های جسمانی از جمله بیماری های تیروئیدی و بعضی اختلالات خونی هم ممكن است در كودك، اختلال خواب تولید كنند.
●روشهای پیشگیری از اختلال و درمان های اولیه و در دسترس
كودكان دبستانی را باید در اواسط شب وادار به خوابیدن نموده و اجازه ندهیم همراه بزرگترها تا آخرین ساعات شب به دیدن تلویزیون بپردازند زیرا در غیر این صورت لطمه شدیدی به زندگی تحصیلی آنها وارد خواهد شد.
باید بزرگترها و خصوصاً مادر سعی نمایند كه ساعات قبل از خواب طفل با آرامش بیشتری توأم گردد. مادر می تواند قبل از خواب به طفل كمك نماید تا مشكلات روزانه خود را كه مثلاً در مدرسه برای وی پیش آمده است، برای او شرح داده و سپس سعی در توضیح راه حل رفع این مشكلات نماید. یكی از طرق برطرف كردن بی خوابی اطفال، ممانعت آنان از دیدن برنامه های مهیج تلویزیون در آخر شب و نیز یك حمام گرم و سریع، قبل از خواب می باشد.
باید ترس از تاریكی و دزد و جادوگر و سایر مسائلی را كه به طور طبیعی موضوعات ترس كودكان را تشكیل می دهند برای طفل حلاجی نمود تا این گونه ترس ها مانع به خواب رفتن طفل نگردند.گاهی طفل از دیدن درخت های تنومندی كه جلوی پنجره اطاق خواب وی قرار گرفته اند توهم اشباح می كند و دچار وحشت از به خواب رفتن می گردد كه باید با قراردادن بستر وی در سوی دیگر اطاق، مسئله را حل نمود.
اگر كودك درخواست نماید كه چراغ خواب پرنوری در اطاقش روشن باشد باید خواسته اش را برآورده نمود. اگر كودك نیمه شب به اطاق پدر و مادر آمد و بخواهد در كنار آنها استراحت كند باید او را آرام نموده اما پس از خوابیدن به آرامی او را دوباره به اطاقش برگردانیم. گاهی اوقات كودك در اوایل یا اواسط شب با فریاد زدن از خواب می پرد و وقتی به سراغش برویم او را به شدت مضطرب می یابیم كه باید پس از بغل كردن و آرام ساختن وی، دوباره سعی در خواباندن او نمائیم.
●در چه صورت باید به پزشك مراجعه نمود
در برخی موارد، این اختلالات خواب، كابوس شبانه یا وحشت شبانه را تشكیل می دهند كه ممكن است نیاز به تجویز داروهایی خاص به طور موقت داشته باشد.هرگز سعی نكنید در مورد كودكان آشفته و بی خواب از خوددرمانی استفاده كنید زیرا بسیاری از داروهای آرام بخش و خواب آور در كودكان تولید اختلال رشد و اشتها و بسیاری عوارض دیگر نموده و به علاوه اگر اختلال خواب نشانی از یك بیماری زیربنایی جدی اعم از جسمی یا روانی بوده باشد موجب مخفی ماندن آن و عواقب خطرناكتری خواهد شد.به طور خلاصه در بسیاری از موارد كه والدین فرزند خود را بی خواب تصور می نمایند واقعیت چنین نبوده و نیز بسیاری از این موارد با رعایت موازین ساده فوق، قابل پیشگیری و رفع خواهد بود.
* روانپزشكی اطفال
*دكتر بهروز جلیلی

منبع : روزنامه همشهری