چتری برای چند نفر

دوستی می‌گفت: <از وقتی یادم می‌آید، خیلی زود از كوره درمی‌روم و در برابر كوچك‌ترین ناملایمات زودرنجم و احساس بی‌پناهی می‌كنم و تحملم برای صبر در برابر مشكلات كم است، احساس شكست می‌كنم.>
این فرد به عللی، نه معاشرت با دوست و فامیل داشت و نه ارتباط عاطفی مناسبی با اعضای خانواده.
مطالعات علمی نشان می‌دهد اگر اطرافمان را با خانواده‌ای محكم و حمایتگر و دوستان و همكاران خوب پر كنیم تاثیر مثبتی سلامت روانی ما دارد. شبكه‌ای از حمایت اجتماعی قوی به ما كمك می‌كند تا در شرایط سخت و تنش‌زا دوام بیاوریم، چه این اتفاق یك روز بدكاری باشد چه یك بیماری مزمن و یا از دست دادن عزیزی در یك خانواده سالم.
شبكه حمایت اجتماعی برخلاف ظاهرش كه خیلی طویل و سخت به نظر می‌رسد، بسیار ساده و قابل فهم است. این شبكه از دوستان، افراد فامیل، افراد خانواده و همكاران تشكیل شده است. این افراد در زمان بروز استرس، نقش بسیار مهمی در آرامش طرف مقابل ایفا می‌كنند.
در اصل، وقتی شما یاد می‌گیرید كه شبكه حمایتی خودتان را گسترش دهید، خیال‌تان از این بابت راحت است كه در شرایط سخت و تنش‌زا افرادی هستند كه به فریادتان برسند. یكی از وظایف مهم پدر و مادر در خانواده این است كه ارتباطات اجتماعی خانواده را گسترش بدهند تا هم فرزندان، شیوه برقراری رابطه با آدم‌های مختلف را یاد بگیرند و هم در شرایط تلخ و شیرین، دو طرف به هم كمك كنند. اگر هم فكر می‌كنید برای این كارها وقت ندارید، باید گفت وقت زیادی لازم نیست: نوشیدن چای با یك همكار در وقت استراحت كاری، یك گپ كوتاه و خودمانی با همسایه، یك تلفن به خواهر و یا حتی رفتن به اماكن مذهبی و پای صحبت افراد مذهبی نشستن، نه‌تنها استرس شما را كم می‌كند بلكه موجب می‌شود با آدم‌هایی كه به شما نزدیك هستند، ارتباط طولانی برقرار كنید.
● یك شبكه و صد فایده
▪اثرات مثبت این شبكه شامل موارد زیر است:
- حس تعلق خاطر داشتن: وقتی شما برای بودن با مردم، زمان صرف می‌كنید خودتان را از تنهایی نجات می‌دهید. فرق نمی‌كند این آدم‌ها چه نسبتی با شما داشته باشند: مادر دوست فرزندتان، بستگان، همسایه روبه‌رویی یا هر كس دیگر. همین كه بدانید تنها نیستید، بهترین ابزار در دست‌تان است كه بتوانید بر استرس غلبه كنید.
- افزایش حس خودباوری: وقتی افرادی را داشته باشید كه دوست شما بوده و با شما ارتباط برقرار می‌كنند. این تفكر در شما تقویت می‌شود كه به‌یقین، فرد خوب و مطلوبی هستید كه دیگران برای شما ارزش قایل شده و با شما ارتباط برقرار می‌كنند.
- احساس امنیت: وقتی دایره روابط را گسترده كرده و شادی و غم خود را با دیگران تقسیم می‌كنید، می‌دانید اگر علایم افسردگی یا حالات غیرعادی روحی در شما بروز كند، دوستان و بستگان متوجه شده و برای كمك پیشقدم می‌شوند. همین موضوع موجب می‌شود، احساس امنیت مضاعفی داشته باشید.
▪ تقویت شبكه حمایتی
اولین گام برای گسترش شبكه حمایتی، این است كه روی رفتار خودتان یك ارزیابی درست داشته باشید، چون ساخت و حفظ روابط با آدم‌ها به رفتار خود شما و سایر افراد خانواده برمی‌گردد. در اصل، ارتباط، یك خیابان دوطرفه است. هرچه شما دوست خوبی باشید، دوستان بهتری هم نصیبتان می‌شود. در مراحل بعدی نكات زیر را هم در نظر بگیرید:
- ارتباط را حفظ كنید: وقتی به تلفن‌ها پاسخ داده، جواب ایمیل را می‌دهید و به دعوت‌هایی كه از شما می‌شود جواب مثبت می‌دهید، در اصل به دیگران می‌گویید كه برای آنها ارزش قایل هستید. فرزندان هم كه همیشه ناظر رفتار والدین هستند، از این رفتارها الگوبرداری می‌كنند.
- همیشه پیشقدم شوید: منتظر نباشید دیگران اولین گام را برای ارتباط با شما بردارند. اگر فردی را می‌شناسید و فكر می‌كنید می‌تواند دوست خوبی باشد، با او ارتباط برقرار كرده و او را به یك عصرانه ساده دعوت كنید. همیشه سعی كنید شما اولین نفری باشید كه در سوپرماركت، مكالمه را شروع می‌كنید.
- بدانید كه چه موقع نه گفته و چه موقع بله بگویید: گذراندن وقت با افراد نامناسب كه حامی شما نیستند نه تنها استرس شما را بیشتر می‌كند بلكه وقت عزیزتان را هم هدر می‌دهد. از طرف دیگر هیچ‌وقت به‌خاطر خجالت كشیدن، دعوت افراد را رد نكرده و اگر آنها مناسب شما هستند با آنها ارتباط برقرار كنید.
- رقابت نكنید: وقتی دوستان‌تان موفقیتی به دست می‌آورند، به جای حسادت خوشحال شوید. به‌طور قطع آنها هم از موفقیت شما خوشحال می‌شوند.
- شنونده خوبی باشید: دریابید كه چه چیزهایی برای دوستان و اطرافیان‌تان مهم است.به این ترتیب وقتی به‌طور عمیق با سلیقه‌ها و نظرات آنها آشنا شدید، آنها را بهتر درك می‌كنید. در شرایط سختی و تنش، یك شنونده خوب باشید و بدون پیشداوری و قضاوت به صحبت آنها گوش كنید.
- تلاش كنید: به دنبال راه‌حل‌هایی باشید كه خودتان را بهتر از قبل كنید. در خودتان تغییر ایجاد كنید. كمتر شكوه و شكایت داشته باشید، مهربان‌تر و بخشنده‌تر باشید و از اشتباهات دیگران بگذرید.
- حد و مرز را رعایت كنید: در حین گسترش شبكه اجتماعی دقت كنید كه زیاد‌ه‌روی نشود، برای مثال آن‌قدر به دوستان‌تان تلفن یا ایمیل نزنید كه از دست شما خسته شوند.
- از دوستان، خانواده و بستگان تقدیر و تشكر كنید: برای این كار به‌طور جدی وقت بگذارید. به آنها نشان دهید كه چقدر برای شما مهم‌اند.
▪ رسوم دوست‌یابی
شاید فكر كنید كجا و چگونه می‌توان دوست پیدا كرد؟
ـ وقتی به پارك می‌روید به خصوص وقتی بچه‌ها با شما هستند، امكان برقراری ارتباط با سایرین بسیار راحت‌تر فراهم می‌شود و حتما كلی حرف مشترك پیدا می‌كنید.
ـ بعضی‌ ارزش‌ها برای آدم‌ها بسیار بااهمیت هستند و می‌توان افراد دیگری را پیدا كرد كه همین ارزش‌ها را مدنظر دارند. به طور مثال افرادی كه در موسسات خیریه، اماكن مذهبی یا باشگاه‌ها و موسسه‌های فرهنگی فعالیت دارند از این دسته هستند.
ـ از دوست‌تان بخواهید این بار كه به منزل شما می‌آید یكی از دوستانش را به همراه بیاورد تا با هم آشنا شوید.
ـ مدرسه را فراموش نكنید. پیدا كردن همكلاسی‌های مدرسه یا دانشگاه، بهترین راه برای برقراری ارتباط با دوستانی است كه خاطرات مشتركی با شما دارند.
ـ اگر با اینترنت آشنایی دارید از طریق موسسات و سایت‌هایی كه وجه مشتركی با شما دارند هم می‌توانید دوست پیدا كنید. مثل سایت‌های مربوط به بیماری‌های مزمن كه خودتان به آن مبتلا هستید، سایت مادرانی كه اولین بار بچه‌دار شده‌اند و مواردی از این قبیل.
● شرط عقل
یادتان باشد هدف از گسترش شبكه حمایت اجتماعی این است كه استرس شما كمتر شود نه اینكه از قبل هم بیشتر شود. برای اینكه مواظب روابط‌تان باشید و آن را ارزیابی كنید، رعایت این نكات ضروری است:
- روابط اجتماعی اجباری را مدیریت كنید: بعضی شواهد نشان می‌دهد، پیامدهای منفی حفظ روابط اجباری با افراد نامناسب از فواید آنها بیشتر است. گاهی نمی‌توان این روابط را قطع كرد چون این افراد بستگان درجه یك یا همكارانی هستند كه باید با آنها ارتباط داشت. بنابراین با درایت به دنبال راه‌حل‌هایی باشید كه این روابط طوری كنترل و مدیریت شوند كه به یك عامل استرس‌زا برای شما و خانواده تبدیل نشوند.
- مواظب رفتار اطرافیان باشید: اگر فردی رفتار ناسالم دارد، به طور مثال به مواد مخدر معتاد است یا شیوه رفتار او منفی و اشتباه است طوری كه برای شما و خانواده خطرناك به حساب می‌آید، بهتر است این ارتباط را قطع كنید چون به شما و خانواده آسیب جدی وارد می‌شود.
- خودتان را تحت فشار قرار ندهید: بهترین سیستم‌ حمایتی، آن است كه بدون توقع با شما ارتباط داشته باشد. اگر دوستان و بستگان دایم از این رابطه سوء‌استفاده كرده و از شما پول قرض می‌گیرند یا به ازای هر كاری كه برایتان انجام می‌دهند، توقعات غیرمنطقی دارند و یا برای حفظ رضایت آنها تحت فشار هستید، بهتر است این رابطه را فراموش كنید.
- حمایتگر مناسب را بشناسید: اگر در شرایط سختی به كمك احتیاج دارید، با دقت توجه كنید كدام یك از دوستان یا بستگان در این شرایط می‌توانند به شما كمك كنند. به‌طور مثال اگر پدر یا مادرتان را از دست داده‌اید، خاله یا عموی شما نمی‌توانند كمك چندانی به شما بكنند چون خود آنها هم از این فقدان ناراحت و پریشان هستند. در این شرایط فردی كه هیچ تاثیری از این ماجرا نپذیرفته بهترین كمك محسوب می‌شود.
فراموش نكنید آنچه را كه فرزندان از رفتار شما می‌آموزند، تاثیرگذارتر از توصیه و نصیحت است. وقتی منش شما برحفظ روابط اجتماعی تاكید داشته باشد، افراد خانواده هم ناخودآگاه به افرادی تبدیل می‌شوند كه به خوبی و با درایت می‌توانند شبكه ارتباطی خوبی در اطراف خود داشته باشند.
خلا‌صه اینكه
از مهم‌ترین مهارت‌ها كه كارشناسان مشاوره و روان‌شناسی به آن باور دارند مهارت گوش كردن است. گوش كردن با شنیدن فرق می‌كند. ما بسیاری از صداها را در پیرامون خود می‌شنویم اما به آنها گوش نمی‌كنیم. یعنی به آنها توجهی نمی‌كنیم. گوش كردن، شنیدن مؤثر است. یعنی به سخنان فرد مقابل خود توجه كنید نه اینكه فقط صدای او را بشنوید. این كار موجب می‌شود تا دیگران روی ما حساب كنند و با ما درددل كنند و همین پایه‌ای می‌شود برای ما تا در هنگام گرفتاری مورد توجه دیگران قرار بگیریم.
باید بدانیم كه بسیاری از دوستانی كه با روش‌های گوناگون می‌یابیم، ممكن است در شرایط بحرانی، كمك مؤثری برای ما نباشند. با چند بار امتحان كردن و تجربه رفتار آنان، می‌توان شناخت كافی به‌دست آورد. در صورتی كه جلب رضایت آنان موجب دردسر در زندگی‌مان می‌شود یا اینكه نمی‌شود روی حمایت عاطفی، مادی و مشاوره آنان در شرایط بحرانی حساب كرد، بهتر است روابط را با آنان كم یا حتی قطع كنیم.

‌ فرشته‌ آل‌علی

منبع : روزنامه سلامت