بیماری آنفلوانزای مرغی وراهکار مبارزه با آن

آنفلوانزا چتر سلامتی بشر را ویران خواهد کرد ؟!
ویروسهای آنفلوانزا یا ارتو میکسو ویروسها نوعی بیماری بسیار واگیر هستند که در دستگاه تنفس، گوارش و اعصاب جایگزین شده ، گاهی در طیور مرگ و میر بسیار شدیدی ایجاد می نماید . این ویروسها به دو گروه شامل ویروسهای آنفلوانزای با قدرت بیماری زایی بیشتر (HPAI ) وویروسهای آنفلوانزای با قدرت بیماریزایی نه چندان زیاد(nHPAI) طبقه بندی شده اند . عفونت آنفلوانزا در گونه های مختلف پرندگان در یایی مهاجر و آبزی در سراسردنیا مشاهده شده و این پرندگان به عنوان مخزن و منبع ویروس های آنفلوانزای طیور محسوب میشوند . اگر چه ویروسهایnHPAI از بیشتر گونه های پرندگان اهلی جدا شده اند ولی صنعت مرغداری و بوقلمون تا کنون بیشترین خسارت حاصله از آنفلوانزای را متحمل شده است . زنوم ویروسها ی آنفلوانزا حاوی RNA و از ۸ قطعه مجزا تشکیل یافته است . به همین دلیل شیوع بسیار با لای باز آرایی ژنتیکی از مشخصات بارز این ویروس ها بوده و به عنوان سدی بزرگ در راه کنترل و پیشگیری بیماری آنفلوانزا بحساب می آید . بر اساس پادگن های نوکلئو کپسید یا ماتریکس ، ویروسهای آنفلوانزا به سه تیپ A-B-C طبقه بندی شده و تیپ A عامل اکثر همه گیریهای آنفلوانزای طیور و دامها و همچنین عامل مرگ میلیونها انسان در قرن حاضر بوده است . مهمترین پادگن های سطحی ویروس های آنفلوانزا ، هماگلو تینین HA) ) و نورا مینیدازNA) ) میباشد. این پادگنها مبنای سرو تیپاژویروسهای آنفلوانزا بوده ، تا کنون ۱۵ تحت سروتیپ H و ۹ تحت سروتیپ N گزارش شده است . کلیه تحت سروتیپهای ویروسهای آنفلوانزا از پرندگان اهلی جدا شده است .و یروسهای آنفلوانزا در دستگاه تنفس و گوارش پرندگان آلوده تکثیر پیدا می کند انتقال مستقیم ویروس از پرنده ای به پرنده دیگر از طریق آئروسل و ذرات معلق منتشره از دستگاه تنفس و مدفوع و انتقال غیر مستقیم از طریق آب یا غذای آلوده انجام می گیرد . به دلیل آنکه پرندگان دریایی مهاجر و آبزی براحتی می توانند بطور همزمان با ویروسهایی که از نظر پادگنهای Hو N متفاوت هستند آلوده شوند ، لذا آنفلوانزای طیور احتمالا همیشه به عنوان یک بیماری غیر قابل پیش بینی با قی خواهد ماند . در مورد آنفلوانزا در ایران سوالات بی شماری پیش می آید ک چندی از آنها به قرار زیر است وبا ید کارشناسان صاحب نظر در این مورد بتوانند پاسخ داده و راهکارهای عملی و قابل اجرا در کشور ایجاد کنند . وحتی برای آمادگی مانورهایی برگزار شود تا سیستم مربوطه خود را در موقعیتهای لازم محک زده باشد و کاستی ها را قبل از بروز خطر شناسایی کند.
۱) ساختار مرغداریها در کشور ما چگونه است و آیا می تواند با ساختار مرغداریها در کشورهایی که با آنفلوانزا مبارزه کرده اند مقایسه کرد ؟
۲) وسعت جغرافیایی کشور با تنوع آب وهوایی زیاد چه تا ثیری در گسترش ویا انتشار بیماری دارد ؟
۳) با توجه به توانایی انتقال آنفلوانزا از راه گرد و غبا رو وجود مرغداریهای بیشمار کشور در محدوده های پر گرد و غبار وطوفان خیز راهکار مبارزه با ویروس چگونه است ؟
۴) با توجه به داد وستد جوجه ، مرغ زنده ، کود مرغی و نهاده های غذائی دام و طیور بدون برنامه چگونه میتوانیم هم به تولید فکر کنیم و هم از انتشار بیماری جلوگیری نماییم؟
۵) با توجه به تعدد بی شمار روستاها و مرغهای خانگی در کنار مرغداریهای صنعتی چگونه باید با این موضوع برخورد نماییم ؟
۶) با توجه به فرهنگ کبوتر داری در کشور حتی در شهرهایی همچون تهران چگونه میتوانیم خود را در مقابل شیوع احتمالی بیماری مصون بداریم ؟
۷) تمرکز کارخانه های جوجه کشی در شمال و شمال غرب کشور و همجواری آنها با کشورهای در گیر این بیماری، در صورت شیوع احتمالی ،مرغداریهای مناطق دیگر کشور چگونه می توانند به فعالیت خود ادامه دهند ؟
۸) با توجه به شروع فصل سرما در کشور وبروز بیماری آنفلوانزای انسانی به طور گسترده ( در سالهای گذشته تجربه شده است ) چقدر قدرت آنرا داریم که از تداخل گسترده ویروس انسانی و طیور جلوگیری کنیم ؟

۹) چند درصد مرغداریهای کشور آلوده به تحت سروتیپ H۹N۲ هستند و مادر این سالها چقدر توانسته ایم این ویروس راکنترل کنیم ؟!
۱۰) چقدر امنیت زیستی در صنعت طیور و صنایع وابسته رعایت میشود ؟
۱۱) چند در صد کارشناسان، مرغداران و کارگران مرغداری به عوامل امنیت زیستی ایمان دارند و آن را اجرا میکنند ؟
۱۲) سازمان دامپزشکی در چند درصد مناطق کشور میتواند به طورهمزمان عملیات اجرایی برای کنترل بیماری انجام دهد ؟
۱۳) چقدر نیرو ، امکانات ، مواد آزمایشگاهی و لوازم در کشور داریم که بتوانیم در سطح گسترده بر ضد این ویروس عملیات انجام دهیم ؟
۱۴) اساساً دولت چقدر از جایگاه مرغداریها ، مرغان خانگی و پرندگان زینتی خبر دارد ؟ آیا فکری برای وجود کلاغها ، فاخته ها وگنجشکها داریم؟
۱۵) کشتارگاهها و فروشگاههای کشور در چه سطحی از استاندارد قرار دارند ؟و هزاران سوال جزئی دیگر که اگر به هر یک پرداخته نشود میتواند راه نفوذی برای آنفلوانزای فوق حاد در بین طیور و حتی جامعه ما باشد .تجربیات در کشور ما نشان داده که هر وقت ویروسی اراده وارد شدن به کشور ما را کرده با فراغ بال همه جا را فتح کرده است !!در این مقا له سعی خواهد شد ضمن درک خطر آنفلوانزا مارا به راهکارهای مبارزه همه جانبه با این بیماری جسورراهنمایی نماید . هرکه دور از حالت ایشان بود پیشش آن آوازها یکسان بود
درسهایی برای آینده
همه ما میتوانیم از تجربه های دیگران استفاده کنیم . جدیدترین و جدی ترین مورد شیوع آنفلوانزای مرغی اخیر اهمیت داشتن یک برنامه مناسب برای مقابله با یک شیوع تازه را حد اقل باید به ما بیاموزد . اگر این بیماری دوباره شیوع پیدا کند آیا میدانید چه باید کرد؟ درهر صنعت دامپروری برای تامین موفقیت اقتصادی کنترل مؤثر بیماری مسری ضروری است . هزینه این بیماری ها میتواند منجر به نابودی صنعت و ورشکستگی اقتصادی شود . مرگ ومیر، کاهش بهره وری ، کاهش ارزش محصولات و هزینه های کنترل بیماری از جمله خسارات مستقیم این بیماری است شیوع این بیماری هزینه های غیرمستقیم نیز تحمیل مینماید که به راهکارهای کنترل بیماری مربوط میشود . مانند : محدودیتهای جابجایی ( قرنطینه ) ، حفظ بهداشت عمومی ، چالشهای مربوط به ایجاد آرامش در پرندگان و اثرات اجتماعی – اقتصادی – بر روی دامپروران ، صنایع وابسته ، مصرف کنندگان و اقتصاد محلی .آنفلوانزای مرغی یک بیماری ویروسی است که در بین بیماریهای ماکیان میتواند یکی ازپر هزینه ترین و خسارت آمیزترین بیماریها باشداگر چه این آمار و ارقام وحشت آور است با این وجود تصویر کاملی از وسعت تأثیرات اقتصادی – اجتماعی چنین بیماری به سرعت فرا گیر را که بندرت محدود به مرزهای ملی میشود نشان نمی دهد . حتیاگر سیستمهای غرامت دهنده نیزوجود داشتند با این حال غالباً شرکتهای بزرگ و کوچک مجبور به ترک این شغل تجاری می شوند و بازارهای صادراتی به صورت غیر قابل جبرانی آسیب می بیند . شواهدی دال بر احتمال فزاینده یک شیوع فراگیر آنفلوانزای مرغی و جود دارد .تلاشهای فوق العاده ای از سوی دولتها ، دامپزشکان و صاحبان صنایع برای نابودی و جلوگیری شیوع بیماریها انجام گرفته است .به هر حال آیا ما برای عبرت آموزی از این بیماریها وقت کافی میگذاریم ؟ متأ سفانه معمولاً جواب منفی است .!آیا ما بایستی اثرات یا پیامدهایدیگر بلایای اصلی بهداشتی حیوانی را مانند بیماری نیوکاسل در مرغداریهارا مورد ملاحظه و رسیدگی قرار دهیم ؟ پاسخ قطعاً مثبت است .دفتر بین المللی ( (OIEدرحال بازنگری قوانین مربوط به کنترل آنفلوانزای مرغی است و کل صنعت باید خود را در این مباحث درگیر نماید تا با بازبینی تجارب گذشته بهترین راه را برای آینده انتخاب کند . هدف از این مقاله بر جسته کردن مواردی است که صنعت مرغداری، دامپزشکان این صنعت و قانون گزاران ( ملی و بین المللی ) در دوره های عدم شیوع این بیماری ، باید مورد توجه قرار دهند .- دشمن خود را بشناس !
برای اعمال موثر ترین کنترل و شیوه های پیشگیری ضروری است که هر صنعت جدید ترین ، قویترین و دقیقترین داده های علمی در باره آنفلوانزای مرغی را در اختیار داشته باشد . تا مین این هدف نیاز مند سرمایه گذاری مستمر در جنبه های مختلف از جمله تشخیص بیماری ، تعیین و توصیف ویروسهای مربوطه میباشد . همچنین ضروری است تکنیک های ارزان ، سریع و دقیقی را برای تشخیص و تعیین ویروسها در اختیا رداشت .کسب این نوع اطلاعات برای موارد ذیل ضروری است : ۱) تشخیص سریع بیماری ۲) شناخت مراکز واقعی و احتمالی انتشار آلودگی ۳) دستیابی به تحلیل ریسک در مقابل خطر واقعی ۴) دسته بندی اقدامات کنترل متمرکز و واقعی .البته بدیهی است برای انجام کارهای دراز مدت در این زمینه نیاز به مراکز بسیار خوب و بودجه کافی می باشد . در مواردی که احتمال شیوع این بیماری محدود به کشورها و مناطق خاصی می شود ضروری است که بر انبارهای تجاری محصولات و همچنین مخازن آب پرندگان وحشی نظارت مستمر صورت گیرد . در این نظارت ها با یستی وجود یا عدم وجود شیوع محدود (LPAI ) یا گسترده و پر خطرHPAI)) ویروسهای بیماری آنفلوانزای مرغی مورد ارزیابی قرار گیرد .اهمیت مقابله با ویروسهای پر خطر HPAI)) بر همگان آشکار است اما برخی از انواع ویروسهای کم خطر (LPAI) به ویژه H۵,H۷ در زمان ابتلای پرندگان حساس به این نوع ویروسها امکان تبدیل شدن به ویروسهای پر خطر(HPAI) را دارند .بنا بر این وجود این نوع ویروسها در منابع آب پرندگان وحشی به ویژه پرندگانی که به راههای دور مهاجرت می کنند از اهمیت بالایی برخوردار است
- پرندگان خود را بشناس !
قانون گزاران بایستی برای اجرای موثر یک راهبرد کنترل نسبت به موارد زیر آگاهی داشته باشند
· اندازه صنعت مرغداری در منطقه ( تراکم ماکیان در هر متر مربع در منطقه مرغداریها)
· انواع مرغداریهای موجود (مانند مرغداریهای باز در مقابل مرغداریهای بسته یا مرغداریهای پرورش مرغ در مقابل جایگاه پرورش بو قلمون و مانند آن )
· روشهای مدیریتی به کار گرفته شده ( میزان جابجایی پرندگان ، وجود جوجه کشیها و کشتار گاههای مربوط به پرندگان ).
· بخشی از این راهبرد بایستی شامل آگاهی از تعداد و میزان دیگر پرندگان«در خطر» و منابع آلودگی باشد مانند : پرندگان خانگی ، پرندگانی که برای سرگرمی نگهداری میشوند ، پرندگانی که برای بازی مورد استفاده قرار می گیرند ، کبوتر بازها و ...
انجام تحلیل، یك ریسك واقعی و عملی
با مجهز شدن به اطلاعات بدست آمده از موارد فوق ارزیابی ریسك واقعی عملی می شود. این شیوه می تواند به عنوان یك سیستم هشدار دهنده اولیه برای معرفی یك بیماری واگیردار تازه در یك منطقه عمل نماید. همچنین انجام این كار می تواند ما را در تنظیم راهبردهای كنترل یك بیماری مسری آشكار شده یاری نماید.این ارزیابی باید فراگیر بوده و همه جوانب یك صنعت را در بر گیرد.
- نقش امنیت زیستی(biosecurity)
داده های بدست آمده از نظارت و مراقبت همراه با تجارت عملی حاصل از شیوع آنفلوانزایمرغی قبلی و دیگر بیماریهای مسری كشنده و واگیردار در دامپروریها می توانند برای ایجاد راهبرد امنیت زیستی موثر ما را یاری نماید. چنین راهبردهایی از یك سو بایستی معطوف به فوریتهای شیوع بیماری باشد و از سوی دیگر به صورتی فعالانه تر بایستی در حفظ استانداردهای برتر امنیت زیستی در همه زمانها مورد استفاده قرار گرفته شود.در حالیكه استانداردهای مزبور بایستی در هنگام شیوع واقعی بیماری یا در حالت آماده باش پر خطر در بالاترین سطح خود باشد و با وجودیكه این استانداردها در صنعت ماكیان از سابقه مهمتری برخوردار است لیكن شیوع اخیر بیماریها ثابت كرد كه باید برای آینده برنامه آماده داشت و همیشه سطح مشخصی از ریسك بیماری را مفروض دانست.
- اهم ملاحظات در این حوزه ها عبارتند از:
- انتخاب گندزدایی های موثر, با كیفیت و آسان
- اجرای برنامه ایمن سازی محیطی موثر با هدف مقابله با عوامل شناخته شده خطر ساز
- كاهش جابجایی و سایل نقلیه و رفت و آمد افراد
- پاك سازی و ضد عفونی كردن كلیه وسایل نقلیه و تجهیزات كه به محلهای نگهداری ماكیان وارد می شوند.
- جلوگیری از تماس پرندگان وحشی با محل نگهداری مرغداریهای تجاری(این كار در سیستم های نگهداری به صورت باز بسیار مشكل و بلكه غیر ممكن است!)
- تمیز كردن كلیه مواد غذایی ریخته شده از ظروف غذا تا از تجمع پرندگان وحشی پرهیز شود.
- خودداری از تجمع آبهای راكد و عدم استفاده از آبهای سطحی برای تامین آب مرغداریهای تجاری زیرا امكان آلودگی این نوع آبها بواسطه فضله ی پرندگان وحشی زیاد است.
- فراهم نمودن امكان گرفتن دوش قبل از ورود به سالنهای مرغداریها
- كنترل جابجایی ها
پس از شناسایی اولین موارد ابتلا, باید محدودیتهای كلی بر همه حیوانات و دیگر جابجایی ها صورت گیرد و قبل از بروز بیماری در سایر جاها, احتمال پراكندگی بیماری را مورد ارزیابی قرار داد. ایجاد وقفه های طولانی در جابجایی ها موجب مشكلات عدیده اقتصادی و رفاهی می شود لذا با برنامه ریزی های واقع بینانه باید بلافاصله پس از رفع خطر, محدودیتهای اولیه را كاهش داده و اجازه جابجایی تخم ها به جوجه کشی ها و محلهای بسته بندی را صادر كرده و جابجایی جوجه ها به محل مرغداریها و بردن مرغها به كشتارگاهها را تسهیل نمایند.برای اینكه بتوانیم كریدورهای ایمنی برای" امنیت زیستی" داشته باشیم و از سوی دیگر بین ضرورت تهدید گسترش آلودگی و نیازهای اقتصادی- رفاهی موازنه ای ایجاد نمائیم, بایستی طرحهای مناسبی در دست داشته باشیم.دفتر بین المللی بیماریهای واگیردار(OIE ( مفهوم" تقسیم بندی مناطق" "compartmentalism"را تعریف كرده است تا در صورت بروز آنفلوانزای مرغی كم خطر(LPAI) در برخی مناطق جغرافیایی كوچك ، دیگر مناطق از محدودیتهای اعمال شده در منطقه مورد خطر مزبور آسوده خاطر باشند و همچنین با توجه به این مفهوم, سیستم های مدیریتی مقتضی, تعریف می شوند. البته با وجودی كه این مفهوم در مواجهه با بیماری آنفلوانزای مرغی پر خطر با محدودیت هایی روبرو است, لیكن باید یك راهكار واقعی واقتصادی برای ارزیابی درست خطر با استفاده از بهترین ابزارهای علمی و كاربردی اتخاذ گردد.
مواجهه با یك شیوع
- كشف علائم بروز بیماری
برای كشف و تایید موارد آلودگی ، ساز و كارهایی تعبیه می شود كه برای طراحی آن نیاز به شناخت محل پرندگان, آموزش و اطلاع رسانی از محل بروز بیماری یا محل وجود خطر می باشد و همچنین باید مسیر حركت پرندگان را به سرعت و دقت مورد شناسایی قرار داد.
- انتشار اطلاعات
بایستی به سرعت و دقت اطلاعات مربوط به محل بروز بیماری و وجود خطر به عوامل ذیربط در صنعت دامپروری رسانده شود.ضروری است كلیه مرغداران(بویژه مرغداریهای در فضای باز) اهمیت مفهوم" امنیت زیستی" , هنگام بروز بیماریرا درك كنند و بیماری را بدون فوت وقت به مسئولین مربوطه گزارش نمایند. - شیوع بیماری
شیوع بیماری از محل ابتلاء اولیه می تواند تنها با یك ذره آلوده كه از طریق هوا به مرغداریهای مجاور می رسد, گسترش یابد. در شیوع بیماریهای اخیر ثابت شده است كه فضولات و گرد و خاك محیط های آلوده كه از طریق هوا, كاركنان ، وسایل نقلیه و تجهیزات انتشار می یابد می تواند از جمله عوامل مهم گسترش آلودگی باشد. گند زدایی دقیق وسایل نقلیه قبل از جابجایی پرندگان, آشغالها یا تجهیزات به نقاط دیگر از جمله مهمترین عوامل كنترل انتشار آلودگی است. ماشین ها و قفسهای جابجایی حیوانات زنده در این زمینه از اهمیت ویژه ای برخوردار است.- روش های انسانی و سریع کشتار
سوابق حاكی از آن است كه كشتار سریع پرندگان در محلهای آلوده, كمك زیادی به جلوگیری از انتشار آلودگی از مراكز اولیه به دیگر نقاط می كند و علت آن هم كاهش سریع بار ویروسی در محیط زیست می باشد. اكثر كشورها سیاست ریشه كنی سریع را برای كنترل بیماری در پیش گرفته اند. كه البته این روش در برخی موارد روش بسیار مشكلی است وبستگی به تعداد پرندگان آلوده, نوع نگهداری آنها( مثلا درپاکتها یا گودال ها) و اندازه و سن پرندگان دارد. ضروری است كه نسبت به کشتار پرندگان در مراكز شناخته شده آلوده ملاحظه خاص صورت گیرد و در محلهایی كه به عنوان "مراكز تماس خطرناك" تقسیم بندی می شوند, این كار صورت پذیرد. شناسایی مراكز با ویژگی" تماس خطرناك" باید به دقت و بر اساس شاخص های علمی انجام پذیرد تا كشتار غیر ضروری حیوانات سالم صورت نگیرد, در عین حال با یافتن " مكانهای واقعی آلوده" بهترین شانس را برای موفقیت سیاست كنترل ارائه نماید. همچنین ضروری است كه تكنیكهای کشتار حیوانات, غیر انسانی نبوده و بالاترین استاندارد را از نظر رفاه حیوانات در بر داشته باشد. قانونگذاران و عوامل اجرایی در این صنعت بایستی با هم همكاری داشته باشند تا ازاین رهگذر, مناسب ترین و انسانی ترین روشها به كار گرفته شوند و اجرای آنها بدون كمترین تاخیر انجام پذیرد.البته بایستی زمان كافی برای انجام امور در نظر گرفته شود تا در زمینه رفاه حیوانات مسامحه صورت نگیرد و در عین حال سرعت كافی نیز اعمال گردد تا شانس انتشار آلودگی به حداقل برسد. بریدن گردن: (دستی یا با دستگاه) این روش برای ذبح دسته های مرغ تا تعداد ده هزار پرنده به وسیله كارگران مرغداری ممكن است و بر عهده گرفتن این كار به وسیله پرسنل مرغداری به محدود شدن رفت و آمد ها از منطقه آلوده كمك می كند. ذبح به وسیله ضربه سخت به شیوه انسانی: این روش برای كشتن تعداد زیادی از پرندگان بزرگتر می تواند مناسب باشد, لیكن در صورت در نظر داشتن این برنامه, باید از قبل وسایل و افراد كافی برای كشتار در نظر گرفته شده باشند. عوامل سمی: این روش از طریق غذا عملا موثر نخواهد بود زیرا پرندگان بیمار غذا نمی خورند.كشتن و خفه كردن به وسیله گاز: این روش با استفاده از دی اكسید كربن می تواند موثر باشد. سیانید هیدروژن(Hydrogen cynide) می تواند گزینه انسانی بعدی باشد لیكن این ماده برای خود افراد خطرناك است و برای اثر روی پرندگان نیز زمان طولانی تری نیاز دارد. بر آورد می شود با استفاده از جعبه های كوچك حاوی دی اكسید كربن در روز منجر به مرگ كامل نمی شود بلكه پرندگان به صورتی نیمه خفه در می آیند به جز اینكه در مورد تركیب گاز در داخل جعبه و بستن دقیق راه خروج گاز و همچنین قرار دادن تعداد مناسب پرنده در داخل جعبه دقت كافی صورت پذیرد. مواردی دیده شده است كه پرندگان را در محل مرغداری ها با تزریق گاز خفه كرده اند لكن این كار در عمل با مشكلاتی روبرو است, برای مثال بستن كلیه راههای نفوذ هوا به داخل مرغداری كاری مشكل است و همچنین گودالهای بزرگی از كود پرندگان آلوده بوجود می آید. گزارشهایی نیز از بروز مشكلات در هنگام تبدیل دی اكسید كربن مایع به گاز واصل شده است, به هر حال بایستی قبل از شروع شیوع بیماری در مورد این روشها آمادگی كامل وجود داشته باشد. دی اكسید كربن و منواكسید كربن برای كشتار مرغابی ها موثر نیست. استفاده از خطوط متحرك كشتار: این نوع تجهیزات روز به روز توسعه یافته و پیشرفته تر می شوند به نحوی كه یك پای پرندگان بسته می شود و سپس آویزان شده و در حوضچه ای از آب كه الكتریسته به آن متصل است, بیهوش شده و می میرند. در این روش, تجهیزات می تواند از قبل مهیا شود( تا در صورت پیش آمدن ضرورت با تاخیر زمانی مواجه نشویم) و بر آورده شده است كه در هر ساعت ۶ الی ۸ هزار قطعه پرنده كشتار می شود. تجارب اخیر نشان داده است كه برای از بین بردن پرندگان معمولا باید آنها را از سالن مرغداری به محل استقرار کشتار انتقال داد که در آلودگی مرغداریهای نزدیك تاثیر دارد. علاوه بر آن امكان فیلم برداری از این روش و نشان دادن آن به مردم وجود دارد كه ممكن است در اذهان عمومی عدم مقبولیت برخی از روشها تداعی شو‌د! تزریقات كشنده: در مرغداری های كوچك امكان عملی شدن آن هست.
- خطر انتشار از مبادی آلوده در هنگام شیوع
یك دامداری آلوده منبع خطرناك آشكاری برای گسترش ویروس بیماری زا به دامداریهای اطراف می باشد. در زمان شیوع بیماری آنفلوانزا مرغی اخیر در هلند دیده شد كه به دلیل آب و هوای خشك و بادهای شدید پراكندگی گرد و خاك به راحتی موجب انتشار این بیماری از مزرعه ای به مزرعه ای دیگر گردید. نكاتی كه در رابطه با امحاء پرندگان آلوده از یك دامداری در سطور بالا بدان اشاره گردید بایستی در رابطه با امحاء فضولات و غذاها در محیط آلوده بایستی رعایت شود. ضرورت دارد پژوهشی در رابطه با تاثیرات تبدیل این مواد به كود در محل آلوده صورت پذیرد و همچنین ضروری است در رابطه با اثرات پوشاندن مواد آلوده برای عدم دسترسی حشرات موذی و پرندگان وحشی به این مواد تحقیقی انجام گیرد.
- گند زدایی و پاكسازی
كیفیت و سرعت فرایند گندزدایی در مبادی اصلی آلوده, اساس كنترل موثر شیوع این نوع بیماریها است. بهتر است پاكسازی با استانداردهای بالا صورت پذیرد, گندزدایی با مواد شناخته شده و موثر انجام گیرد و به دستورالعمل های سازندگان آن در حین استفاده توجه شود. متخصصین كنترل بیماری در برخی ازدولت های جهان ماده گندزدای وسیع الطیفی به نام AI-VirkonÒs را برای كنترل و مقابله با انتشار بین المللی آنفلوانزای مرغی انتخاب كرده اند. در شیوع بیماری اخیر در هلند مسئولین مربوطه استفاده از این ماده را حتی برای ۳مرتبه در فرایند پاكسازی مرغداریها توصیه كرده اند.مرطوب كردن فضولات و لاشه ها قبل از بیرون بردن از مرغداری می تواند در كاهش سرعت انتشار ویروس موثر باشد.گندزدایی گسترده و دیگر عملیات فشرده در مرغداری ها نه تنها در عمل بسیار مشكل است بلكه می تواند منابع انسانی را در یك بیماری فراگیر از پای در آورد.وسایل نقلیه كه برای جا به جایی پرندگان, فضولات و كودها مورد استفاده قرار می گیرد بایستی هیچ گونه درز و شكافی نداشته باشد و پوشیده بوده و قابلیت ضد عفونی شدن موثر و كامل را داشته باشد. پاكسازی و گندزدایی باید با نظارت و مراقبت دقیق صورت پذیرد.
- واكسیناسیون
ضروری است اهمیت واكسیناسیون در فاصله شیوع دوباره بیماری مورد توجه قرار گیرد. گستردگی انجام واكسیناسیون با گستردگی انتشار بیماری, نوع و در دسترس بودن واكسنهای موثر مرتبط می باشد.واكسیناسیون می تواند در كنترل انتشار ویروسهای كم خطرH۵وH۷ و محدود كردن خطر تبدیل آنها به آنفلوانزای مرغی پر خطر(HPAI) موثر باشد. در هنگام وقوع بیماری آنفلوانزای مرغی پر خطر(HPAI) واكسیناسیون با واكسن مناسب می تواند در جلوگیری از گسترش بیماری موثر باشد. لكن تاثیر آن سریع نیست و می تواند مانع از آلودگی كامل یك دسته آلوده گردد.در یك منطقه آلوده به بیماری آنفلوانزای پر خطر(HPAI) هر چه وسعت واكسیناسیون قبلی بیشتر باشد پرندگان واكسینه شده در مقایسه با دیگر پرندگان كمتر به این بیماری مبتلا می شوند. با این وجود نباید هیچ تاخیری در امحاءپرندگان مراكز آلوده صورت پذیرد. آموزه هایی كه از بیماری فراگیر سالهای ۲۰۰۰-۱۹۹۹ در ایتالیا در مورد استفاده از DIVA (تفاوت آلودگی حیوانات واكسینه شده) و راهبرد واكسیناسیون در راستای هدف بدست آمده است, بایستی به عنوان نمونه ای منحصر به فرد برای مباحث مدیریتی موارد شیوع در آینده مورد بحث قرار گیرد. اجرای چنین راهكارهایی به طور آشكارا نیازمند تولید واكسن های مناسب و داشتن برنامه انبار كردن این واكسن ها از سوی دولتهای ملی می باشد. باید در هنگام واكسیناسیون استفاده از پرندگان شاهد تحت نظارت به صورت قانونمند در آید.
- تكثیر مجدد پرندگان پس از رفع آلودگی
پس از اینكه شیوع یك بیماری تحت كنترل در آید. این كار بایستی به صورت روشمند صورت پذیرد تا با موفقیت همراه باشد. پرندگانی كه برای تكثیر مورد استفاده قرار می گیرند باید از وضعیت سلامتی كامل برخوردار باشند و یا به موازات این كار پرندگان تحت نظر آزمایشی نیز مد نظر باشند.
- نتیجه گیری:
از موارد اخیر شیوع بیماری آنفولانزای مرغی و البته دیگر بیماریهای حاد سالهای اخیر در بین پرندگان و دیگر حیوانات اهلی می توان درسهای زیادی آموخت. این نكات عبارتند از:
- تصمیمات بایستی مبتنی بر دانش باشد.
- مراقبتها باید تاثیر گذار باشد.
- تشخیص ها باید به دقت صورت پذیرد.
- سیاستهای اتخاذ شده باید برنامه ریزی خوب داشته باشد.
- نیروی انسانی متخصص باید آموزش دیده و كافی باشد.
- همكاری مناسب بین قانونگذاران, پرسنل دولتی دامپزشكی و دامپزشكان و عوامل صنعت دامپزشكی صورت پذیرد.
امید است این مقاله مارا در در وضعیتی قرار دهد که هم در شناخت و هم در جدی گرفتن و هم در طرز نگرش ما نسبت به بیماریها دیدگاه تازه ای دهد .
منبع : Dr. Stephen Lister
ترجمه وتدوین :
دکتر مصطفی کردآبادی : کارشناس اداره کل دامپزشکی استان اصفهان
طوبی کردآبادی : دانشجوی کارشناسی زبان انگلیسی دانشگاه اصفهان.
دکتر مصطفی کردآبادی و خانم طوبی کرد آبادی

منبع : موسسه مرغداری ایران