عملیات روانی بحران

کارشناسان عملیات روانی باید آغازگر عملیات در هر بحرانی باشند و تبادل‌نظر را به صورت بحث و گفتمان گروهی، سازمان‌دهی کنند و یا جلسه‌ای از فنون حل معضل به صورت گروهی ترتیب دهند و فهرست بلندی از حوادثی که احتمال وقوع دارد گردآوری و به طور جدی آنها را مورد مطالعه و بررسی قرار دهند.
بحران را می‌توان امور قابل پیش‌بینی برنامه‌ریزی نشده توصیف کرد که ممکن است در هر زمان برای هر سازمانی رخ دهد. هیچ سازمانی تمایل ندارد که گرفتار بحران شود، اما برخی مواقع سازمان‌ها ناگزیر بخشی از حادثه و بحران به شمار می‌آیند. بحران می‌تواند در هر زمانی رخ دهد اما گسترش و انتشار بحران جریانی است که قابل تأمل و دقت و بررسی می‌باشد. سازمان‌های کارامد پیوسته برنامه از پیش تدبیر شده‌ای برای مقابله با بحران‌ها دارند. در عصر حاضر بهترین کارشناسان با بالاترین انگیزه‌ها در سازمان‌های عملیات روانی این موقعیت را در اثر تلاش و کوشش در مهار بحران به دست آورده‌اند. سالیان درازی طول می‌کشد تا شهرتی به دست آید، با این حال در چند دقیقه از بین می‌رود. بحران در هر زمانی ممکن است رخ دهد و ماهیت به گونه‌ای است که پیش‌بینی پذیر نیست.
هر سازمانی با هر میزان از اهمیت باید سناریوهایی برای مقابله با بحران داشته باشد با اطمینان کار خود را ادامه دهد. می‌توان بحران را تغییری چشمگیر که معمولاً رو به وخامت دارد تعریف کرد. حتی یک سانحه؛ همچون حادثه‌ای که باعث از دست دادن زندگی شود یا خسارت سنگینی که به اموال عمومی وارد آید، ممکن است بران تلقی شود. بحران ممکن است در نتیجه حادثه‌ای طبیعی رخ دهد. ممکن است به دلیل رفتار مجرمانه فرد یا سازمان به وقوع بپیوندد، یا ممکن است نتیجه کارشکنی یا دستکاری در فرایند چرخه تولید کالا و خدمات باشد.
▪ در مورد مهار بحران می‌توان به این نکات اشاره کرد:
الف) مخاطبان موردنظر و روش‌های ارتباط با آنها را شناسایی کنید.
ب) به مخاطبان درباره آنچه رخ داده است و آنچه سازمان برای غلبه بر آن مشکل انجام می‌دهد تا سرحد ممکن آگاهی داده شود.
ج) دستورات کلیدی با توضیحات کامل ارسال شوند تا کارشناسان عملیات روانی به درستی بدانند از آنها چه انتظاری می‌رود.
د) روش‌های مقابله با وضعیت بحرانی احتمالی تمرین و به طور منظم روزآمد شوند.
مهار وضعیت بحران دشوار است و نیاز به آن دارد که پیش از وقوع بحران برنامه‌ای را آماده کنیم. ضروری است برنامه‌ریزی و تهیه سناریوهای مقابله‌ای، کارشناسان عملیات روانی و دیگر کارشناسان بخش‌های مختلف سازمان و سطوح مختلف سلسله مراتب را در برگیرد به طوری که تجربه‌های زیادی را با یکدیگر مبادله نمایند، همچنین افراد خبره و حرفه‌ای عملیات روانی باید نقشی کلیدی و گره‌گشا ایفا کنند.
کارشناسان عملیات روانی باید آغازگر عملیات در هر بحرانی باشند و تبادل‌نظر را به صورت بحث و گفتمان گروهی، سازمان‌دهی کنند و یا جلسه‌ای از فنون حل معضل به صورت گروهی ترتیب دهند و فهرست بلندی از حوادثی که احتمال وقوع دارد گردآوری و به طور جدی آنها را مورد مطالعه و بررسی قرار دهند. اگر انتظار می‌رود که چنین فنون راه‌حل گروهی معضل بتواند با موفقیت عمل کند، مهم است که هر سناریویی مرتبط با موضوع هر چند که غیرمحتمل به نظر برسد طرح شود.
این نوع برنامه‌ریزی کمک می‌کند نه تنها آنچه رخ می‌دهد شناسایی شود، بلکه نقش و جایگاه افراد را در هنگام بحران معلوم می‌کند. گروه مدیریت بحران احتمالی مسئولیت‌های واضحی هم در مرحله برنامه‌ریزی و هم در زمان بحران بر عهده دارد. این گروه باید خطوط اصلی طرح را تعیین کند. طرح عملیات روانی بحران باید واضح، مختصر و عملی باشد و از دو وجهی بودن اجتناب کند، به گونه‌ای که هر کس با مراجعه به آن بتواند بفهمد چه کاری باید انجام دهد. همچنین این طرح باید به حدکافی انعطاف‌پذیر باشد تا بتواند آن را متناسب با هر بحرانی که رخ می‌دهد برنامه‌ریزی کند. موضوع مهم این است که در طرح‌های عملیات روانی بحران باید وظیفه هر کس مشخص باشد تا این اطمینان به دست آید که امکانات عملیات روانی در دسترس است و هر کارشناسی بداند چگونه در زمان وقوع بحران می‌تواند چنین تسهیلاتی را فراهم کند. اجرای درست طرح مدیریت بحران تنها با تمرین زیاد به دست می‌آید؛ تمرین هنگام بحران خیلی دیر است. برای اجرای عملیات روانی بحران دانستن مفاهیم اساسی زیر ضروری است.
۱) تهیه اطلاعات زیربنایی از بحران: هنگام وقوع بحران بسیاری از حوادث یک‌باره و خیلی سریع اتفاق می‌افتند، معمولاً کارشناس عملیات روانی برای پاسخگویی به خیل سؤالات باید مقدار زیادی از اطلاعات زیربنایی آماده داشته باشد، تا از این طریق دست‌کم بتواند تا حدی شکاف و کمبود اطلاعات را پرکند. در هر مورد لازم است که مطالبی درخصوص وضعیت منطقه بحرانی در دست باشد، مثل ارائه واقعیت‌ها، ارقام اساسی، تاریخ، موقعیت منطقه بحرانی و غیره.
۲) مدیریت جریان اطلاعات: باید همیشه در جریان اطلاعات قرار گرفت و آگاه بود که ممکن است چه اتفاقی درون و بیرون سازمان بیفتد. گاهی اوقات اولین سازمانی که تحت تأثیر قرار می‌گیرد، زمانی از بحران با خبر می‌شود که یک خبرنگار به طرح سؤالی در مورد واقعه می‌پردازد. این موضوع برای سازمان عملیات روانی صورت خوشایندی ندارد و نشانگر سهل‌انگاری و بی‌کفایتی است. در چنین وضعیتی لازم است سازمان عملیات روانی بی‌درنگ کنترل جریان اطلاعات را به دست بگیرد. این کار باید با دقت انجام شود.
در وضعیت بحرانی اگر اطلاعات را محفوظ نگه داریم و وجود آنها را انکار کنیم صرفاً یک خلاء ایجاد می‌شود که درون آن را حدس، شایعه و حرف‌های بی‌اساس انباشته می‌سازد و کاملاً از کنترل سازمان مربوطه خارج می‌شود. مهم این است که در زمان وقوع بحران، سازمان یکپارچه و واحد سخن بگوید و رفتار کند و یک خط برنامه‌ریزی شده اصلی داشته باشد. موضوع مهم‌تر اینکه تا پایان بحران همه روش‌های تبلیغاتی و عملیات روانی باید کنترل شوند.
۳- دقت در اطلاعات: باید مطمئن بود که سازمان، اطلاعات دقیقی ارائه می‌دهد و آنچه منشر می‌شود دقیق است. رسانه‌ها به دنبال اطلاعات صحیح می‌گردند، به ویژه وقتی به موضوعات مهم مربوط باشند طرح عملیات روانی بحران باید روشن کند که چه کسی مسئول بررسی پوشش خبری است و برنامه اجرایی او چیست؟
در پایان باید گفت وظیفه اصلی کارشناس عملیات روانی بحران به‌کارگیری رسانه جمعی برای آگاه‌سازی، آموزش و کاستن از هیجان است. روش عملیات روانی بحران باید شامل اصول زیر باشد:
۱) اول از همه و اغلب مواقع صحبت کنید.
۲) با واقعیت در ارتباط باشید.
۳) مدارک مستند علیه بحران‌سازان را نشان دهید.
۴) گشاده‌رو، علاقه‌مند و غیرمهاجم باشید.
۵) نظر خود را بگویید و آن را تکرار کنید.
۶) با رسانه‌ها نجنگید.
۷) دروغ نگویید.
۸) خود را به صورت موثق‌ترین منبع بشناسانید.
کارشناسان عملیات روانی بدون کمک رسانه‌ها نمی‌توانند کارها، سیاست‌ها یا هر اطلاعات دیگری را به اطلاع مردم برسانند، بنابراین این دو به تعامل با یکدیگر نیاز دارند.

منبع : سایت میلیتاری