۵۰ قاعده مختصر و مفید در خبرنویسی

اصل اول از اصول بین الملی اخلاق حرفه ای خبرنویسی : مردم حق دارند از طریق اطلاعات دقیق و جامع به تصویری عینی از واقعیت دست یابند و آرای خود را آزادانه از طریق رسانه های گوناگون فرهنگ و ارتباطات بیان کنند. آنچه از تاریخ بر می آید این است که اولین روزنامه های خبری توسط ژولیوس سزار منتشر شده و از آن زمان تاکنون نیاز بشر به خبر و تلاش آدمی برای آگاهی از تازه ترین ، مهم ترین و جالب ترین رویدادهای جهانی ارزش روزافزونی به خبر و خبررسانان داده است. دراین مقال سعی شده است به نکاتی مختصر و مفید در خبرنویسی که مورد استفاده فعالان عرصه خبری قرار می گیرد، اشاره شود ، امید است مورد توجه علاقه مندان قرار گیرد .
● تعریف خبر :
تعاریف متعددی برای خبر بیان شده است که در اینجا فقط به دومورد آن اشاره می شود :
الف) خبر اعلام و بیان وقایع جالب زندگی اجتماعی ونقل عقاید وافکار عمومی است.
ب) خبر گزارش ساده ، خالص ، مناسب، دقیق و خلاصه رویدادها ، گفته ها واندیشه ها است.
عناصر شش گانه خبر : که ، کی ، کجا ، چه ، چرا ، چگونه
یک خبر درست باید دارای عنصرهای شش گانه فوق الذکر باشد و باید دقت کرد که مخاطب بتواند پاسخ به این پرسشهارا خود بیابد.
که: نشان دهنده انسانها ، جانوران ، سازمانها و یا چیزهایی است که در رویداد حضور و یا دخالت دارند و یا رویداد به گونه ای با آنان در ارتباط است .
کی : نشان دهنده زمان وهنگام رویداد است.
کجا : نشان دهنده مکان رویداد است که علاوه بر موقعیت محل باید فاصله آن را با نقاط مهم دیگر ( مرکز استان ، مرکز کشور،… ) بیان کند.
چه : نشان دهنده موضوع آنچه که رویداد را تشکیل می دهد است.
چرا : نشان دهنده انگیزه ای است که پدید آورنده رویداد می باشد.
چگونه : نشان دهنده چگونگی رویداد است و ترتیب و کیفیت آن را مشخص می کند. نکته مهم این که باید در متن خبر درباره عناصر خبری نهفته در خبر توضیح مناسب و شایسته را داد و در صورتی که یکی از عنصرهای خبر مورد تردید ویا ابهام باشد این کمبود را در خبر بیان کرد .
ارزشهای خبری : عبارتند از دربرگیری ( جامعیت) ، شهرت ، تضاد ، استثنا ، تنوع ( تعداد ومقدار ) ،مجاورت ، تازگی
الف) اصول خبرنویسی :
۱) مفاهیم اساسی خبر نویسی عبارتند از : درستی ، روشنی و جامعیت خبر
۲) خبر باید درست ،کامل ، ساده ، روان و به زبان مردم عامی و در جمله های کوتاه نوشته شود .
۳) خبر باید فاقد واژه ها و عبارتهای دشوار و دور از ذهن باشد.
۴) خبر باید بیشترین اطلاعات را در کوتاه ترین متن ارائه کندتا علاقه مندان در کمترین فرصت بیشترین بهره را ازآن ببرند.
۵) خبر باید به گونه ای تنظیم شود که بخشهای مختلف آن(تیتر و لید و متن)با یکدیگر هماهنگی وتطابق لازم را داشته باشند.
۶) خبر باید اطلاعات مورد نیاز خوانندگان را در بر داشته باشد.
۷) در خبر نباید پاراگراف ها را با یک عبارت تکراری آغاز کرد.
۸) به هنگام به کاربردن نام افراد ، سازمانها در خبر آنچه مهم است آگاهی مخاطب از مقام وملیت و جنسیت فرد است و دانستن نام و نام خانوادگی برای مخاطب ارجحیت ندارد و برای آن که شناسایی به خوبی صورت گیرد ، باید در بار اول ، به ترتیب به نام و نام خانوادگی ، مقام اجتماعی ونام کامل سازمان اشاره شود و در پاراگرافهای بعدی با توجه به متن خبر از مشخصات بعدی استفاده کرد.
۹) در خبر باید از کاربرد عنوانهای تحصیلی (دکتر،مهندس)عنوان های آداب منشانه(آقا،خانم،تیمسار،جناب ) خودداری شود.
۱۰) برای تهیه و نگارش یک خبر خوب و کامل تکیه برحافظه کافی نیست ، بلکه از آغاز تا پایان تهیه گزارش باید یادداشت برداری شود و پس از دوباره خوانی ، تکمیل و اصلاح متن ، خبر به صورت دقیق تنظیم گردد.
بنابراین قلم ، کاغذ ، ضبط صوت و دوربین عکاسی از لوازم ضروری تهیه خبر است .
۱۱) برای تهیه خبرهای کامل ، جامع و تازه باید همواره با مردم در تماس بود و نیازهای جامعه را شناخت .
۱۲) همواره پس از تنظیم خبر باید دوباره خوانی خبر صورت گیرد ، تا هرگونه ابهام احتمالی رفع شده و از جامع و کامل بودن و صحیح بودن خبر اطمینان حاصل شود.
۱۳) نویسنده خبر باید به دستور زبان و آیین نگارش فارسی مسلط و به فرهنگ غنی ایرانی و اسلامی جامعه آشنایی کامل داشته باشد.
۱۴) برای موفقیت در عرصه خبرنویسی،نویسنده خبر باید آگاهی های سیاسی، فرهنگی ، اجتماعی ،اقتصادی و دینی خود را افزایش دهد.
۱۵) توجه به تازگی واهمیت سرعت درتهیه خبر و از ضروریات حرفه خبرنگاری است . ولی بهانه سرعت در کار توجیه مناسبی برای بی دقتی در نگارش خبر نیست .
۱۶) مشاهده غلط املایی و انشایی در خبرنویسی به هیچ وجه پذیرفتنی نیست .
۱۷) نامهای خارجی ، نامهای خاص ، عبارات علمی و نقل قول از دیگران را در متن خبر باید داخل گیومه نوشت.
۱۸) در نگارش نامهای خاص وعام به ویژه اسامی خارجی دقت در نگارش شرط لازم و یکسان نویسی نامها شرط کافی است .
۱۹) خبرهای جالب از رویدادهایی که به نظر دیگران عادی و کم ارزش می آیند ، به وجود می آید.
۲۰) هرچه اهمیت موضوع خبر بیشترو هراندازه علاقه متقاضیان برای آگاهی از خبر بیشتر باشد، باید خبر را مشروح تر نوشت.
۲۱) خبر نادرست به جای پاسخ گویی به نیاز متقاضیان چند پرسش جدید را مطرح کرده و آنها رانیز بی پاسخ می گذارد.
۲۲) رفتار شایسته و منطقی و آراستگی ظاهری هنگام تهیه خبر تاثیر بسیاری برروی منبع خبر دارد.
۲۳) فرد حقیقی و یا حقوقی که خبر از او سرچشمه می گیرد را منبع خبر می گویند.
۲۴) تاحد امکان درخبرباید به نقل قول مستقیم پرداخت و بایدتلاش کرد تا انتقال مفهوم پیام ومطلب بر منبع خبر استوار شود.
۲۵) سابقه خبر یعنی توضیح دادن در خصوص گذشته و پیشینه خبرکه معمولا در پاراگراف آخر و پس از ارائه مطالب جدیدمی آید، ذکر این سابقه کمک شایانی در درک بهتر خبر برای مخاطب خواهد داشت و برای اتصال سابقه به متن خبر از واژه های کلیشه ای نظیر گفتنی است ، شایان ذکر است و … استفاده می شود
۲۶) در نگارش خبر باید مقیاسهای متری ، میزان و بهای کالاها ، درجه ها و درصدها ، آمارها ، رتبه ها، ساعت و تاریخ ، روزها و صفحه کتابها و مانند آن را باید با عدد نوشت.
۲۷) شماره یک وکسر کمتر از یک را باید با حروف نوشت .( شماره های ۲ تا ۱۰ را می توان هم با حرف و هم با عدد نوشت. )
۲۸) رعایت نشانه گذاری فارسی در تنظیم و نگارش خبر الزامی است.
ب) قواعد تیتر نویسی :
۲۹) تیتر جوهره و روح خبر و ماندگارترین قسمت خبر در ذهن مخاطب است.و باید خلاصه مهمترین مطلب خبر باشد. تیترنویسی یکی از فنی ترین ، حرفه ای ترین و در عین حال شیرین ترین کارهای تهیه خبر است . تیتر اگر اصولی و با علم به ویژگیهای مخاطب و متناسب با موضوع انتخاب شود می تواند بسیاری از مخاطبین بی تفاوت نشریات را نیز جذب کند.
۳۰) تیتر جمله ای است که در خلاصه ترین شکل ممکن ، قصد دارد پیامی مرتبط با متن خبر را به مخاطب منتقل کند.
۳۱) از تکرار کلمات در تیتر باید خودداری شود. همچنین در تیتر از کاربرد واژه های اضافی و توضیحی باید خودداری کرد.
۳۲) تیتر باید به گونه ای باشد که درآن به اندازه نیاز و فقط به مهمترین عناصر شش گانه خبری اشاره شود .
۳۳) در نگارش تیتر باید از واژه های آشنا و رسا استفاده کرد .
۳۴) تیتر باید حتی الامکان با فعل به پایان رسیده و دارای مفهوم باشد.
۳۵) در تیتر نیاز به نقطه گذاری در پایان جمله نیست ، ولی به کاربردن علائم سجاوندی در داخل تیتر اشکالی ندارد.
۳۶) تیتر بایدکوتاه ،جامع و مانع ،مختصر و مفید ، منطبق و هماهنگ با خبر،جاذب وجالب،روشن و دقیق،روان و سلیس و بدون ابهام باشد.
۳۷) تیتر نباید مبهم و شعاری باشد. همچنین از نگارش تیتر سئوالی و منفی باید پرهیز کرد
۳۸) در تیتر باید با کمترین واژ ه ها بیشترین معنی ، مفهوم و پیام را بیان کرد.
۳۹) تیتر باید به گونه ای باشد که نوع ، موضوع و ارزشهای خبری را بیان کند .
۴۰) تیتر حتی المقدور نباید با قیدهای زمان و مکان شروع شود .
۴۱) تیتر را باید پس از تنظیم خبر نوشت.
● قواعد لید نویسی :
۴۲) لید خلاصه مهمترین بخش خبر است .جالب ترین و پرهیجان ترین موضوع ، تازه ترین رخداد و محکم ترین بخش خبر را باید با کلمات جذاب ، بدیع ، جاندار ، قاطع و هیجان انگیز در لید خبر نوشت .
۴۳) در تهیه وتنظیم خبر، مهمترین کار نوشتن مقدمه یا لید Lead)) به صورت خلاصه و فشرده است.در واقع لید چیزی نیست جزهمان چند جمله اول خبر که هدایت گر مخاطب به درون خبر است.
۴۴) لید باید کوتاه ، درست و رسا باشد ، هرچه لید کوتاه تر باشد ، جذاب تراست . لید خوب حداکثر بین ۱۵-۱۰ کلمه است .
۴۵) از ذکر مطالب مبهم وکلی و کم اهمیت و جزیی در لید باید خودداری شود.
۴۶) نام و نام خانوادگی افراد را در صورتی در لید ذکر می کنیم که مخاطب بتواند مسوولیت و نقش او را در ذهن مجسم کند،در غیر این صورت برای معرفی افراد در لید باید از مسوولیت و سمت و دیگر خصوصیات مربوط استفاده کرد.
۴۷) در لید باید سعی شود به عناصر شش گانه خبری پاسخ داده شود .
۴۸) در لید نباید شک و تردید در موضوع خبر رسوخ نماید و همچنین از مجهول نویسی در لید باید پرهیز کرد.
۴۹) جز در موارد استثنایی نباید لید را با زمان ومکان شروع کرد.
۵۰) نتیجه واقعه یا رویداد تاحد ممکن باید در لید آورده شود.

مهرداد ابراهیمی مدرس دانشگاه جامع علمی کاربردی
فهرست منابع :
۱.بدیعی نعیم ، قندی حسین –۱۳۸۰- روزنامه نگاری نوین – دانشگاه علامه طباطبایی
۲.توکلی احمد –۱۳۷۷-گزارش نویسی در مطبوعات – موسسه مطبوعاتی ایران
۳. توکلی احمد –۱۳۷۷-مصاحبه خلاق – انتشارات خجسته
۴. توکلی احمد –۱۳۷۹-ویراستاری و مدیریت اخبار – انتشارات خجسته
۵. شکرخواه یونس- ۱۳۸۱-خبر نویسی مدرن – انتشارات خجسته
۶. شکرخواه یونس-۱۳۷۹- خبر – مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه ها
۷.عظیمی زاده ، عباسعلی –۱۳۷۴- آشنایی با خبرنگاری با بررسی ۴۰ خبر – نشر جواد
۸.مسعودی امید- ۱۳۸۰-مبانی نگارش رسانه ای – انتشارات خجسته
۹.نصراللهی اکبر- ۱۳۸۲ – اصول خبر نویسی – انتشارات سروش

منبع : صنایع نیوز