دستگاه تناسلی زن

ساختارهای داخلی دستگاه تناسلی زن (تخمدان ها، لوله های حمل تخمك، رحم و مهبل) در یك سوم پایینی شكم قرار دارند. تخمدان ها، حاوی فولیكول هایی هستند كه تخمك ها (سلول هایی كه با اسپرم مرد تركیب شده، نوزاد ایجاد می كنند) را در خود نگه می دارند. هر ماه یك تخمك بالغ شده، از تخمدان رها می شود؛ شیپور (فیمبریا) تخمك را به داخل لوله حمل تخمك هدایت می كند و از آنجا تخمك به طرف رحم رانده می شود. مهبل كه مسیری با جدار عضلانی است، ارتباط رحم را با خارج بدن برقرار می سازد. ساختارهای خارجی كه مجموعاً فرج نام دارند، شامل كلیتوریس حساس و چین های پوستی به نام لب هستند كه ورودی مهبل و پیشابراه را محافظت می كنند. غدد بارتولن كه مایعی را برای لیز كردن در حین مقاربت جنسی ترشح می كنند، درست در داخل ورودی مهبل قرار دارند.
● تغییرات حاصل از بلوغ در دختران
بلوغ دوره ای است كه در طی آن، مشخصات جنسی ایجاد و اعضای تناسلی بالغ می شوند. در دختران، بلوغ بین‌۱۰ تا ۱۴ ‌سالگی شروع می شود و۳ ‌تا ۴ ‌سال طول می كشد. غده هیپوفیز شروع به ترشح هورمون هایی می كند كه تخمدان ها را برای تولید هورمون های جنسی زنانه یعنی استروژن و پروژسترون، تحریك می كنند. این هورمون ها باعث ایجاد تغییرات فیزیكی از جمله بزرگی پستان ها و لگن ها و رشد موهای عانه و زیر بغل می شوند و به دنبال آن، تخمك گذاری و قاعدگی را تحریك می كنند.
● چرخه قاعدگی
در طول چرخه قاعدگی، بدن زن برای بارداری احتمالی آماده می شود. این چرخه به وسیله ۴ هورمون تنظیم می شود. هورمون تحریك كننده فولیكول و هورمون لوتئینی كه از غده هیپوفیز ترشح می شوند، باعث بلوغ یك تخمك در یك فولیكول و آزاد شدن آن می شود. تخمك و فولیكول آن، استروژن و پروژسترون ترشح می كنند كه باعث ضخیم شدن مخاط رحم می شوند. اگر یك تخمك بارور شود، خود را وارد سطوح داخلی رحم می كند و اگر بارور نشود، در طول قاعدگی به همراه خون و سلول های حاصل از مخاط داخلی رحم، از بدن خارج می شود. این چرخه حدود ۲۸ ‌روز طول می كشد ولی مدت زمان آن ممكن است از ماهی تا ماه دیگر و از زنی به زن دیگر فرق كند. یك چرخه قاعدگی كامل
این تصویر تغییرات حاصل در آندومتر(مخاط رحم) و تخمـدان را در طی چرخـه قاعدگی نشـان می دهد. تخمك می تواند در زمان تخمك گذاری كه از فولیكول آزاد می شود، به وسیله یك اسپرم بارور گردد.
● نقس پستان ها
پستان ها در تحریك جنسی نقش دارند و نقش اصلی آنها تولید شیر برای نوزادان است. در طول بلوغ، هورمون استروژن باعث رشد و تكامل پستان ها می شود. در طول بارداری، تغییرات هورمونی، پستان ها را باز هم بزرگتر می كنند و در اواخر بارداری، تولید شیر را درغده هایی به نام لوبول تحریك می كنند. این غده ها به مجاری وصل می شوند كه به كانال هایی به نام آمپول ختم می شوند. آمپول در سطح نوك پستان به بیرون باز می شود. بقیه بافت پستان عمدتاً چربی است و مقدار كمی بافت همبند نیز دارد كه به نگهداری پستان كمك می كند.
● ساختار پستان
پستان ها عمدتاً از لوبول ها و مجاری شیر به همراه چربی و بافت همبند تشكیل می گردند. شیر از نوك پستان خارج می شود. ناحیه تیره اطراف نوك پستان آرئول نام دارد.
● یائسگی
یائسگی زمانی است كه چرخه قاعدگی متوقف می شود این امر معمولاً بین۴۵ ‌تا۵۵ ‌سالگی رخ می دهد. تخمدان ها دیگر به هورمون تحریك كننده فولیكول پاسخ نمی دهند و هورمون های جنسی زنانه (استروژن و پروژسترون) كمتری تولید می كنند. در نتیجه، تخمك گذاری و قاعدگی خاتمه می یابد. به محض این كه زنـی به مرحـله یائسگی برسد، دیـگر بارور محسوب نمی شود. درست در سال های قبل و بعد از یائسگی، تغییرات هورمونی باعث ایجاد علایمی چون نوسان خلق، گر گرفتگی، خشكی مهبل و عرق كردن شبانه می گردد. یائسگی ممكن است منجر به تغییرات فیزیكی طولانی مدت مثل پوكی استخوان شود.
● استخوان دچار پوكی
هورمون جنسی استروژن برای تقویت استخوان ها لازم است. غلظت پایین استروژن پس از یائسگی می تواند منجر به پوكی استخوان شود كه همان گونه كه در این تصویر میكروسكوپی نشان داده شده است، یك بیماری است كه در آن استخوان ها تراكم خود را از دست می دهند و ممكن است نازك و شكننده شوند.

منبع : انجمن درمانگران ایران