تشخیص مرگ در آتش سوزی های غیرعمد-خودسوزی وعمدی

● مقدمه:
آتش سوزی پدیدهای فراگیر است كه در هر زمان احتمال وقوع آن میباشد و باعث به بارآوردن خسارتهای مالی و جانی سنگین میگردد. با توجه به اینكه در صحنه های آتش سوزی دارای جرم، اولین نفراتی كه وارد صحنه میشوند از كارشناسان بررسی علل حریق و حوادث هستند به هنگام چنین مواردی اشخاص حقوقی از قبیل نیروی انتظامی، قضات، ادارات بیمه و یا اشخاص حقیقی، خواستار علت حادثه بوده و كارشناسان این سازمان را ملزم به جواب مینمایند.
به همین منظورباید گزارش علتیابی حریق با ارائه دلایل و مدارك معتبرصورت پذیرد. به همین لحاظ كارشناس از صحنه عكسبرداری و فیلمبرداری نموده و همچنین یادداشتهای لازم و كروكی از محل تهیه كرده و یك گزارش كامل و مستدل نوشته میشود كه در صورت لزوم به مقدمات ذیصلاح تحویل شود.
● بررسی صحنه حریقهای دارای مقتول
در رابطه با آتش سوزی های دارای مقتول، نیاز به تحقیقات و بررسی های بیشتر و با جزییات كاملتری نیست به حریقهای معمولی و عادی میباشد. در چنین مواقعی حضور كارشناس علتیابی حریق و افسر جرمشناس علتیابی حریق و افسر جرمشناس در صحنه نقش بسزایی دارد. اطلاعات افسر جنایی در علتیابی حریق، در جمعآوری نمونه های مشخص و روشن در صحنه مفید است و بالعكس، به لحاظ تخصص نداشتن افسر جنایی در حریق، وی نیازمند راهنمایی های كارشناس حریق میباشد تا بتواند به علت وقوع آتش سوزی پیبرد.
علت مرگ در آتش سوزی های دارای مقتول
▪ علت مرگ در حریقها میتواند به سه حالت زیر صورت گیرد:
۱) مرگهایی كه بر حسب تصادف و بیاحتیاطی افراد است.
۲) حریقهایی كه خود عامل سوزاندن است (خودسوزی)
۳) آتش سوزی های عمدی (قتل یا جنایت)
۱-۱) مرگهایی كه بر حسب تصادف و بی احتیاتی اتفاق میافتد به دو صورت میباشند.
الف) جایی كه افراد بر حسب تصادف و اتفاقی در معرض آتش قرار گرفتهاند و نمیتوانند به دلایلی خاص از صحنه آتش سوزی خارج و باعث خفگی و سوختگی و در نهایت فوت آنها میگردند. علت وقوع آتش سوزی عموما میتواند از منابع حرارتی روباز روشن، وسایل سوزاننده، اتصالی برق و غیره باشد.
ب درجایی كه اشخاص دچار حوادث و یا مریض روانی و تواما باعث توسعه یك حریق شده باشند.
۲-۱) خودكشی به وسیله سوزاندن خود كه همان در اصطلاح خودسوزی است رخ داده باشد. برای تشخیص خودسوزی، افسر كارشناس بررسی حریق از یك سری فاكتورهای تخصصی در زمینه سوختگی بدو و آثار و علایم موجود در صحنه كه به شرح ذیل بوده پی به این مطلب میبرد.
ـ بررسی بر روی شخص یا اشخاص سوخته شده بر روی بدن:
غالبا افرادی كه قصد خودكشی دارند، به روی خودشان مایعات قابل اشتعال (نفت، بنزین) میریزند و به لحاظ در دسترس بودن نفت در محیط، بیشتر از این نوع مواد مورد استفاده قرار میدهند و از بوی آن برروی لباس یا بدن سوخته شده قابل تشخیص میباشد و بیشتر از ناحیه سر و سینه و دستها، به دلیل آلودگی، دچار سوختگی میشوند.
ـ حالات چگونگی افتادن فرد یا افراد سوخته شده:
معمولا این نوع افراد در ناحی های كه دست به چنین عملی میزنند در یك جا ثابت نمانده و به لحاظ شدت درد و حرارت شروع به حركتی مینمایند و از صحنه اولیه (كانون) فاصله میگیرند.
ـ بررسی از صحنه حریق:
در چنین آتش سوزی هایی ظروف مایعات قابل اشتعال (نفت، بنزین) و منبع آتشزنه (كبریت) در صحنه نزدیك فرد سوخته شده اغلب وجود دارد كه ظرفیت ظروف نسبت به مایع ظرف ریخته شده آن به بدن سوخته ظرده و همچنین آثار سوختگی بر روی بدن گویای این مطلب است. ضمنا اگر در محیط بسته این عمل صورت بگیرد اثرات بدن شخص كه بر روی كف، دیوارها در اثر برخورد بیانگر خودسوزی یا بیهوش بودن فرد قبل از آتش سوزی میبوده است.
یادآور میشود كه اندازه ظرف مایعات قابل اشتعال استفاده شده با توان بدنی و قدرت جسمانی و اندازه دستهای فرد نیز عامل بریدن به این بیان میباشد.
▪ بررسی حالات روحی و روانی و جسمانی فرد قبل از وقوع حریق:
ضمنا گونهای از خودسوزی ها و خودكشی ها نیز در مكانهای عمومی انجام می شود.
۳- آتش سوزی به قصد دشمنی (حریق عمدی)
▪ حریق عمدی: هر شخصی كه به صورت غیرقانونی در صدد صدمه زدن و نابود كردن اموال و دارایی و به مخاطره انداختن زندگی دیگران خود و نابودی دیگران باشد یك جانی خطرناك محسوب میشود.
حریق عمدی به دو دسته اصلی تقسیم میشود:
۱) حریق عمدی بدون سبب و انگیزه
۲) حریق عمدی با سبب و انگیزه
۱ـ۱) حریقهای خرابكارانه و صدمه زدن و مردمآزاری توسط افراد نامتعادل و خسته به وجود میاید.
حریقهای عمدی بدون سبب و انگیزه هستند.
۲-۱) حریقهای عمدی با سبب و انگیزه میتواند به دلایل خاص صورت بگیرد.
الف) كاركنانی كه از محل كار خود اخراج و جهت تلافی نمودن اقدام كارفرما و رئیس خود به این كار دست میزنند.
ب) تقلب و كلاهبرداری جهت گرفتن حقبیمه، یعنی سوزاندن اموال و اجناس كهنه و فرسوده به جای اجناس نو.
ج) كم رونق شدن كسب و تجارت.
د) از بین بردن مدرك و دلایل جرم؛ مثل: قتل، سرقت یا ورود غیر قانونی.
ه) ارعاب و ایجاد ترس و وحشت در مردم جهت آتشافروزی.
۳-۱) درتشخیص سوزاندن شخص (قتل) به دلیل سرپوش گذاردن و پنهان نمودن قتل و یا از بین بردن اسناد و مدارك با ارزش صورت میگیرد. به شرح ذیل میباشد:
۱) مقدار مایعات قابل اشتعال
۲) نداشتن ترك سوختگی بر روی شكم به لحاظ نفس نكشیدن
۳) حالات درگیری بودن در صحنه حریق (آثار ضرب و جرح)
۴) ظرفی كه حالات پاشندگی دارد ( یعنی مایعات قابل اشتعال اگر هم در محیط بسته بوده به صورت پاشیده شدن بر روی دیوار و اجناس قابل رؤیت میباشد).
۵) وجود ابزار قتاله درصحنه (اسلحه گرم یا سرد)
۶) سالم بودن بدن بواسطه مماس بودن بر زمین
۷) سوختگی بیشتر قسمتهای بدن در مجاورت زمین
۸) محاسبه شیب كف زمین
۹) وضعیت غیرطبیعی و غیر معمول سوختن جسد و اجناس
۱۰) عدم وجود دود در داخل بینی و ریه (عموما توسط پاتولوژیست پزشكی قانونی مشخص میشود).
۱۱)عدم حركت و رفلكسی بدن كه غالبا دست و پای وی به صورت صاف و كشیده و یا این كه در یك ناحیه از جلو یا پشت بیشتر سوخته شده است.
۱۲) مشاهده چندین حریق جداگانه كه تقریبا در یك زمان به وقوع پیوسته است.
۱۳) جاهایی كه احتمال احتراق خود به خود وجود ندارد و خطر حریق كم است.
۱۴) بوهای غیر معمول و غیرطبیعی از قبیل بنزین نفت به طور قابل ملاحظهای به مشام میرسد.
۱۵) به همریختگی اجناس و لوازم در محیط و یا قرار نگرفتن اجناس به طور معمول در جای مناسب خود.
۱۶) آتش سوزی های كوچك بدون علت در قسمتهای دفاتر ثبت، امور مالی و زونكنهای فاكتور

رضا حاجی تقی تبریزی - جمشید پورشجاع - كارشناسان بررسی علل حریق و حوادث

منبع : قوه قضاییه دادستانی کل کشور