چالش های آب در خاورمیانه

دسترسی به منابع آبی در خاورمیانه طی سال های آینده مشكل ساز خواهد بود و به عنوان یك منبع احتمالی بحران عمل خواهد كرد. دكتر ولید صالح متخصص آب از سال ۱۹۹۶ در دانشگاه سازمان ملل،شبكه بین المللی آب، محیط زیست و بهداشت در ابوظبی فعالیت می كند. او بر این باور است علیرغم تلاش های فراوان برای بهبود وضعیت تجهیزات آبی، مدیریت بهتر منابع آبی یك امر حیاتی است.
●مشكل آب تا چه حد در خاورمیانه شدید است؟
منطقه خاورمیانه _ شمال آفریقا، خشك ترین و كم آب ترین منطقه در جهان است كه این مسأله بر توسعه اقتصادی و اجتماعی اكثر كشورهای منطقه تأثیر می گذارد. این منطقه ۵ درصد جمعیت جهان را در خود جای داده است، در حالی كه كمتر از یك درصد منابع آبی در بر دارد. امروزه میزان دسترسی سرانه مردم این منطقه به آب حدود ۱۲۰۰ مترمكعب است در حالی كه در بقیه جهان این آمار به ۷۰۰۰ مترمكعب می رسد. دسترسی سالانه به آب در منطقه نیز متفاوت است. در ایران ۱۸۰۰ مترمكعب و در اردن كرانه های غربی و نواره غزه و یمن كمتر از ۲۰۰ مترمكعب. تا سال ۲۰۲۵ میزان دسترسی منطقه ای به آب پیش بینی شده كه به ۵۰۰ متر مكعب برای هر فرد در یك سال برسد. در حالی كه میزان دسترسی به منابع عادی آب ثابت مانده، به علت افزایش جمعیت و درآمد و توسعه نیاز به مصرف آب بیش از پیش گسترش یافته است. جمعیت رو به افزایش و توسعه سریع حجم تقاضاها از منابع محدود آبی را افزایش می دهند. پیش بینی شده كه نیاز برای آب در منطقه از حدود ۱۷۰ میلیارد متر مكعب در سال ۲۰۰۰ به ۲۲۸ میلیارد مترمكعب در سال ۲۰۲۵ می رسد.
●چرا مشكل خاورمیانه جدی است؟
۹۰ درصد منطقه خشك و لم یزرع و میزان بارندگی در آن بسیار كم است. هوای بسیار گرم تابستان ها و میزان بالای تبخیر هم از مشكلات به شمار می رود. حجم كم آب زمینی باید بین كشورهای مختلف تقسیم شود. آب زیرزمینی كه منبع اصلی برای بسیاری از كشورهای منطقه است در حد بسیار بالایی استخراج می شود. در برخی مناطق دولت ها به شیرین كردن آب دریاها پرداخته اند اما بد شدن كیفیت آب باعث وارد شدن هزینه های بیشتری به این دولت ها شده است.این وضعیت به بهداشت عمومی مردم هم لطمه وارد كرده است. بخصوص به كودكان در مناطق روستایی كه به آب سالم و بهداشتی قرن هاست كه دسترسی ندارند.چیزی كه مهم است این است كه به علت خشكسالی های طولانی وضعیت منابع آبی در حال وخیم تر شدن است. خشكسالی تقریباً طی یك دهه گذشته بر تمام كشورهای منطقه اثر گذاشته است.
●مشكلات اساسی و عمده كمبود آب چیست؟
كشورهای منطقه نیازمند مدیریت بهتر منابع آبی هستند در غیر این صورت آن ها با مشكلات عمده زیست محیطی در آینده روبرو خواهند شد. این مشكلات عبارتند از افزایش تقاضا برای آب، كم شدن كیفیت آب، روش های نامناسب استخراج آب و بحران های موجود بر سر منابع آب زمینی و زیرزمینی.
●كدام كشورها در منطقه از بیشترین مشكل برخوردارند؟
اردن و یمن به شدت از كمبود آب در رنجند. آنها منابع محدود آبی، كمبود بارش و بودجه ناكافی دارند. جمعیت اردن افزایش پیدا كرده در حالی كه منابع آبی بدون تغییر مانده اند. در نیمه اول قرن تعادل نسبی میان جمعیت و آب مصرفی وجود داشت اما پس از بحران خاورمیانه و سرازیر شدن آوارگان این تعادل بر هم خورد و در نیمه دوم شرایط وخیم شد. وضعیت در جایی بدتر می شود كه اردن اكثر منابع آبی خود را با كشورهای همسایه شریك است كه بعضاً آنها كنترل این منابع را در دست گرفته اند.البته جدی ترین مشكل مربوط به یمن است. آنها به سرعت در حال استخراج از منابع زیرزمینی هستند. تمام منابع زیرزمینی آنها بیش از حد مورد استفاده قرار گرفته و در مرز هشدارآفرینی هستند.وضعیت اقتصادی _ اجتماعی تغییر زیادی خواهند كرد و در آینده آب زیرزمینی برای استفاده در كشاورزی بسیار گران خواهد بود.
●برای حل این مشكل چه تدابیری اندیشیده شده است؟
برخی از كشورهای منطقه در بخش آب خود اصلاحات بسیاری ایجاد كرده اند كه بعضی از آنها آغاز مناسبی داشته اند. آنها با كمك مالی سازمان های بین المللی به دنبال اصلاح هستند. اقداماتی برای مدیریت بهتر منابع آبی صورت می گیرد.
●چه اقداماتی برای بهبود شرایط باید صورت بگیرد؟
علیرغم تمام تلاش های صورت گرفته، مشكلات آبی و زیست محیطی بسیار زیاد است و نیازمند آن است تا اقدامات بیشتری به خصوص در چارچوب قانونگذاری، دفاع از محیط زیست و منابع آبی صورت گیرد. آب كماكان یك مشكل عمده درخاورمیانه و شمال آفریقا خواهد بود. دولت ها باید تلاش های بسیاری انجام دهند و همكاری های فیمابین خود را گسترش دهند. بحران آب احتیاج به استراتژی های جدید دارد.
●عامل آلودگی در كمبود آب در منطقه چه تأثیری دارد؟
مهم ترین چالش منابع آبی كنترل آلودگی آب است. آلودگی منابع آب زیرزمینی با مواد آهنی، از دست دادن اكوسیستم طبیعی، استخراج نامناسب آب های زیرزمینی و آلودگی سفره های آبی از عوامل تهدیدكننده هستند.
●دولت های منطقه آیا به دنبال راه حلی دائمی برای این مسائل هستند؟
عموماً كلیه دولت های منطقه متعهد به اصلاحات در بخش آب هستند. این میزان تعهد البته از كشوری تا كشور دیگر و بسته به راه حل ها و منابع مالی تفاوت دارد.
ترجمه : فرهاد نیك
منبع: رویترز

منبع : روزنامه ایران