آموزش‌های پودمانی راهی برای افزایش توانمندی فنی کارگران جهت ورود به بازارهای جهانی و توسعه کشور

نخستین کلید گشایش دروازه‌های فنی و دانش‌ را می‌توان در امر آموزش جستجو نمود؛ در پرتو آموزش، خلاقیت‌ها شکوفا گشته و به بار می‌نشیند و جامعه به سمت کمال و توسعه راه می‌پیماید. برای عبور از این راه پرفراز و نشیب، تجهیز انسان‌ها به دستاوردهای علمی و فنی اولین شرط است و این امر تحقق نمی‌یابد مگر از طریق آموزش مستمر و هدفداراهمیت عنصر آموزش در عرصه‌های فرهنگی، اجتماعی، علمی و فنی غیرقابل انکار است. در سایة آموزش، انتقال تجارب پیشینیان ممکن می‌گردد و آگاهی از آخرین رویدادهای علمی و فنی جهان حاصل می‌شود. در نتیجه، فرآیند آموزش، کمیت و کیفیت رفتار آدمی بهبود یافته و توانایی‌های سازگاری شخص با محیط اطراف افزایش می‌یابد. در بعد اقتصادی، آموزش، انسان را در استفاده از ابزارها و وسایل کار توانمند می‌‌کند. آموزش به افراد می‌آموزد که چگونه بهترین، مفیدترین و کارآمدترین روش‌ها را دریافت کُند. در عصر حاضر، با تغییرات سریع در فناوری و اطلاعات، نیازها مرتباً تغییر می‌کند. دریافت تجربیات از طریق همکاران بسیار کند و به صورت افقی بوده و طی سالیان طولانی انجام می‌پذیرد. چنانچه مراکز کار و تولید بخواهند از طریق انتقال تجربیات اقدام نمایند، در بازسازی نیروی انسانی دچار مشکل شده و نمی‌توانند پاسخگوی تقاضاها باشند، ‌که در نهایت، در بهره‌وری کار و تولید عقب خواهد ماند.
یکی از مؤلفه‌های مهم برای ورود به بازارهای جهانی و توسعة کشور، کارآمد نمودن کارگرانی است که در امر تولید در بخش‌های مختلف فعالیت دارند. کارآمد شدن کارگران به جزء دریافت آموزش و تسلط کارگران به کار و فناوری ممکن نمی‌گردد، هر چند مدیران بهترین وآخرین اطلاعات روز را هم دارا باشند، باز در انتقال آن به کارگران با مشکل مواجه خواهند بود. یک بُعدی نگری به امر آموزش مدیران و بالا بردن تخصص آنان، فاصله بین مدیران و کارگران را بیشتر می‌کند، که این امر صدمه‌های زیادی به امر تولید خواهد زد.
نمی‌توان افق‌های توسعه کشور را ترسیم نمود و یا برنامه ورود به بازارهای جهانی داشت، ولی کارگران را آماده نکرد وتوان فنی و تخصصی و عمومی آنان را افزایش نداد. توسعة پایدار، که همانا رشد مستمر کیفیت زندگی برای همگان است، زمانی محقق خواهد شد، که در استفاده از ابزارهای تولید و ارائه خدمات مطلوب‌تر توانمند باشند و این امر، با تکامل آموزش مداومت و استمرار خواهد یافت. تربیت نیروی انسانی از اساسی‌ترین ارکان مجموعة توسعة پایدار محسوب گردیده، و رشد پایدار در گرو، چنین تحولی است.
پیشرفت‌های حاصله در فناوری، زندگی، کار، آموزش، ارتباطات، تجارت و دیگر ابعاد زندگی انسان را تحت الشعاع قرار می‌دهد، روند پیشرفت‌ها با سرعت و غیرقابل پیش‌بینی می‌باشد به همین دلیل، کشورهای توسعه یافته اروپایی و کارشناسان سازمان بین‌المللی کار (ILO) چهار مسأله را در امر آموزش مطرح کرده‌اند که باید از آنها اجتناب ورزید:
اولین) مورد اینکه، صرفاً نبایستی به نظام‌های آموزشی مانند مدارس، مراکز آموزشی و مؤسسات آموزش عمومی یا تخصصی تأکید کنیم چون در جامعه‌ای که پیشرفت‌ها سریعاً صورت می‌گیرد و نیازها مرتباً تغییر می‌کند، مراکز آموزشی برای پاسخگویی به تقاضاها فاصله زیادی دارند و در کل آموزش‌هایی که این‌گونه در مراکز می‌دهند، همگی قبل از ورود فرد به بازار کار وشغل می‌باشد.
دومین) مسئله، دادن آموزش بسیار گسترده و جامع و جدا نمودن کارگران از کار می‌باشد، این امر باعث تعلل در کار و عدم ترغیب کارفرما به آموزش می‌شود.
مسئله سومی) که می‌بایستی از آن اجتناب نمود، یک جانبه‌نگری در امر آموزش می‌باشد. می‌بایستی در کنار آموزش‌های فنی و حرفه‌ای و شغلی، آموزش‌های عمومی مورد نیاز آنان را مدنظر قرار داد.
مسأله چهارم) اینکه، موسسات کوچک خود نمی‌بایستی امر آموزش را برعهده بگیرند، بلکه آموزش‌های باید در اختیار سندیکاها و اتحادیه‌های کارگری و کارفرما قرار گیرد.
کشورهای توسعه یافته و کارشناسان توصیه می‌کنند که آموزش‌های تخصصی در کارخانه‌ها هم برای کارگران و هم برای کشورها زیان‌آور است. زیرا این امر مانع پویایی کارگران می‌گردد. بنابراین، به سود تمام کارگران است که بتوانند در طول و زمان اشتغال از آموزش‌های پیشرفته و اطلاعات جدید و هماهنگ با زمان بهره‌مند شوند، لذا نقش سازمان‌های کارگری و کارفرمایی در کمک وهمکاری در امر آموزش‌های عمومی و تخصصی دارای اهمیت خاص می‌باشد.
یکی از روش‌های آموزش، که می‌تواند آموزش‌های عمومی و تخصصی را بدون آن‌ که کارگر از کار خود منفک گردد و در کنار کار و زندگی خود آموزش‌های مورد نیاز را فرا گیرد و به روند توسعه کمک نماید، نوعی از آموزش‌ها می‌باشد که به آموزش‌های مدولار (Modular) یا پودمانی معروف‌اند.
این نوع آموزش‌ها، به خاطر شرایط، نوع و نحوه آموزش، بهترین نوع آموزش برای افزایش مهارت، تخصص، حرفه و آموزش‌های عمومی کارگران می‌باشد که می‌توانند توسط اتحادیه‌های کارگری و کارفرمایی سازماندهی شوند. در واقع، در این نوع آموزش، به چهار نوع توصیة کشورهای صنعتی و کارشناسان (ILO) عمل شده است. چون در این روش آموزش، نخست اینکه به آموزش‌های حرفه‌ای و مهارتی در حین کار توجه می‌شود. دوم اینکه آموزش‌های گسترده داده نمی‌شود و کارگران از محیط‌کار جدا نمی‌شوند و سوم اینکه، در کنار آموزش‌های مهارتی، آموزش‌های عمومی داده می‌شود، چهارم اینکه، اتحادیه‌های کارگری و کارفرمایی خود می‌توانند متولی امر آموزش باشند.
● آموزش‌های پودمانی، آموزش ایده‌آل برای کارگران
▪ آموزش‌های پودمانی چیست؟
شکلی از آموزش‌های عملی-کاربردی است که در آن مهارت‌های شغلی در کنار آموزش‌های عمومی در قالب پودمانی‌های مستقل و بسته‌های آموزشی ارائه می‌گردد تا اینکه به یک مدرک رسمی تحصیلی (کاردانی) منتهی شود، هم‌چنین می‌توان در برنامه‌ریزی آموزش‌های غیررسمی و در جهت کسب مهارت یا تکمیل مهارت‌های کارگران، کارمندان دولتی و کارشناسان، در دادن اطلاعات سازمان یافته و مطالب تخصصی، در برنامه‌های کوتاه و دراز‌مدت، استفاده نمود. از طریق این آموزش‌ها می‌توان در سراسر کشور با کمترین هزینه و امکانات، آموزشهای مورد نیاز کارگران و در نهایت کارخانجات، کارگاه‌ها و صنایع را تأمین نمود.
ـ پودمان آموزشی:
هر پودمان آموزشی به صورت یک یا چند بسته آموزشی متشکل از چند واحد درسی می‌باشد. به طور ساده، یک پودمان، یک واحد آموزشی خود فراگیر با تمرکز بر چند هدف عینی تعریف شده است.
به طور مثال، یک پودمان در آموزش‌های فنی و حرفه‌ای عبارت است، از مجموعه‌ای از معلومات و مهارت‌ها که به مدد آنها و اجرای یک مرحله مفید از کاری، به طور مستقل ممکن می‌گردد.
سازمان بین‌المللی کار (ILO) واحد مدولی (پودمانی) “Modular unit” را، که در اصل مرتبط، به یک وظیفه می‌باشد، بدین صورت تعریف می‌کند: یک واحد مدولی «عبارت است از یک بخش قابل قبول و منطقی از یک کار یا شغل معین، که شروع و پایان مشخص داشته و معمولاً به اجزای دیگری قابل تقسیم نباشند».
این سازمان، منشاء اکثر برنامه‌های آموزش حرفه‌ای اغلب کشورهای در حال توسعه را تقلیدی از برنامه‌های کشورهای صنعتی می‌داند، که این برنامه‌ها مبتنی بر موقعیت‌های خاص کشورهای صنعتی می‌باشند و با فرآیند تولید و سیمای اشتغال کشورهای در حال توسعه تناسبی ندارد. لذا این سازمان پیشنهاد می‌کند تا این‌گونه کشورها، برنامه‌های آموزشی خود را با الگوهای ملی و محلی منطبق نمایند.
بررسی‌های به عمل آمده توسط سازمان بین‌المللی کار در تبیین راهکارهای ممکن و قابل انعطاف، برای اصلاح ریشه‌ای برنامه‌های آموزشی، نشان داده است که ویژگی‌های سیستم مدولار «پودمانی» می‌تواند به طور مؤثر و مناسب، نیازهای آموزشی کشورهای در حال توسعه را تأمین نماید.
هدف از این آموزشها، دستیابی به بهترین و بیشترین آموزش نیروی انسانی ماهر در بخشهای مختلف مشاغل و براساس برنامة توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور و به منظور بهره‌وری بهینه از منابع آموزشی، پاسخگویی به نیازهای آموزشی و اجتناب از آموزش‌های غیرضروری برنامه‌ریزی شده و به اجرا در می‌آیند.
● محاسن آموزش‌های پودمانی:
محاسن ایجاد و پیدایش آموزش‌های پودمانی (Modular)، متعدد می‌باشند که مهمترین آنها عبارتند از:
۱) آموختن مهارت‌ها و رسیدن به یادگیری در حد تسلط و انعطاف‌پذیری در زمان یادگیری حسب فرصت‌های یادگیرنده.
۲) آموزش مداوم و مستمر به دلیل تغییرات سریع در روش‌ها، فنون و پدیده‌های علمی و صنعتی و نیازهای یادگیری برای تطبیق با شرایط روز «برنامه‌های آموزشی پودمانی می‌تواند براساس نیازها توسعه یافته و یا به روز درآیند».
۳) نظریه بهبود روش‌های تولید و کوچکتر و تخصصی‌تر کردن مهارت‌های شغلی.
۴) انعطاف‌پذیری در ضوابط و شرایط آموزشی و ایجاد فرصت‌های تحصیلی برای علاقه‌مندان به آموزش.
۵) طراحی مناسب آموزشی بر مبنای نیازهای مهارتی مشاغل.
۶) اختیار و انتخاب واحدهای آموزشی (پودمانها) توسط فراگیرنده بر مبنای مهارت‌های شغلی.
۷) سهولت اصلاح برنامه‌های درسی همگون و هماهنگ با دانش فنی.
۸) ایجاد انگیزه برای کسب مهارت‌های عملی مورد نیاز مشاغل.
۹) دستیابی کارکنان و کارگران شاغل به آموزش‌های مورد نیاز.
۱۰) دستیابی به مهارت‌های مورد نیاز از مسیر خودآموزی.
برقراری آموزش‌های مستمر پودمانی در هر زمان، قدرت تحرک کاری را با توجه به نیازهای روز به کارگر می‌دهد، زیرا او دائماً در حال یادگیری وافزایش مهارت خود می‌باشد و به کارفرما این اطمینان را می‌دهد که قدرت خطر‌پذیری او را در سرمایه‌گذاری افزایش دهد و از سویی با افزایش این نوع آموزش‌ها در سطوح گسترده و فراگیر، روند رشد توسعة کشور سرعت بیشتری به خود گیرد و کارگران را آماده سازد تا بتوانند با کارگران ماهر در دیگر کشورها رقابت کاری داشته باشند. از طرفی، به سرمایه‌گذاران این اطمینان خاطر را می‌دهد که در بخش مهارت کارگری به کارگران آموزش دیدة خود مطمئن باشند تا بتوانند با در نظر گرفتن عوامل دیگر ورود به بازارهای جهانی، به بازارهای تولید جهانی گام نهند.

تنظیم و تدوین:‌ رضا زرین گل
(کارشناس مؤسسه کار وتأمین اجتماعی)

منبع : ماهنامه کار و جامعه